4 tỷ người 'khát nước': Người trẻ Việt tìm lời giải bằng sáng tạo

3 giờ trướcBài gốc

Khoảng 4 tỷ người trên thế giới đang đối mặt khủng hoảng nước

Nước là cội nguồn của sự sống và nền tảng thiết yếu cho phát triển kinh tế - xã hội, duy trì sinh kế và gìn giữ hệ sinh thái tự nhiên. Tuy nhiên, theo Báo cáo Phát triển tài nguyên nước thế giới 2025 của UNESCO WWAP, khoảng 4 tỷ người, tương đương một nửa dân số thế giới đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nước nghiêm trọng ít nhất một phần trong năm.

Khoảng 4 tỷ người, tương đương một nửa dân số thế giới, đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nước nghiêm trọng. Ảnh: Minh họa

Tại Việt Nam, biến đổi khí hậu, tốc độ đô thị hóa chóng mặt cùng tình trạng ô nhiễm môi trường đang tạo ra những áp lực chưa từng có đối với nguồn tài nguyên nước.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Đắc Bình Minh, Phó Viện trưởng Ứng dụng công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh, các vấn đề môi trường, đặc biệt là xử lý nước thải, đang ở mức hết sức cấp thiết. Các hoạt động từ sinh hoạt hàng ngày đến sản xuất công nghiệp đều tạo ra một lượng lớn nước thải bị ô nhiễm nghiêm trọng.

Mặc dù đã có những chiến lược về môi trường xanh và sản xuất sạch, việc ứng dụng công nghệ trong xử lý nước thải công nghiệp và sinh hoạt vẫn còn nhiều hạn chế. Các hệ thống nhà máy xử lý nước thải hiện chỉ có ở các thành phố lớn, trong khi các thành phố nhỏ và khu vực nông thôn gần như không có.

“Tại các nước phát triển, xử lý môi trường được coi là một ngành "công nghiệp môi trường", không chỉ đơn thuần là "công nghệ môi trường". Ngành này tạo ra giá trị gia tăng và hình thành các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực môi trường”, ông Nguyễn Đắc Bình Minh nói.

Tìm kiếm giải pháp giải quyết thách thức về nước

Với chủ đề “Sáng tạo vì nước, hành động vì tương lai”, Chương trình UNESCO Water Challenge for Young Innovators 2025 do Văn phòng UNESCO tại Việt Nam và Viện Nghiên cứu Đổi mới và Phát triển (IID) phối hợp tổ chức, nhằm tìm kiếm và hỗ trợ các giải pháp khoa học - công nghệ - xã hội sáng tạo, giải quyết thách thức về nước, góp phần thực hiện Mục tiêu Phát triển bền vững số 6 (SDG6).

Thu hồi và xử lý nước ngưng từ điều hòa thành nước uống của đội thi WATER4U đến từ Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội. Ảnh: Ninh Phi

Vòng sơ loại thu hút gần 100 ý tưởng từ cá nhân, nhóm bạn trẻ dưới 30 tuổi trên cả nước, tập trung vào quản lý nguồn nước thông minh, công nghệ xử lý ô nhiễm, giải pháp dựa vào tự nhiên ứng phó biến đổi khí hậu, truyền thông sáng tạo về quyền tiếp cận nước sạch. Kết quả, 10 sáng kiến xuất sắc nhất đã được chọn vào vòng tiếp theo.

Phát biểu tại sự kiện thuyết trình Top 10 sáng kiến xuất sắc nhất diễn ra sáng 15/8 tại Hà Nội, ông Jonathan Baker là Trưởng Đại diện văn phòng UNESCO tại Việt Nam cho hay, những thách thức liên quan đến vấn đề về nước và nguồn tài nguyên nước đã rõ nhưng cơ hội cũng mở ra trước mắt khi khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo có thể khai mở những giải pháp vừa thiết thực, vừa mang tính đột phá. Và những người trẻ sẽ là động lực chính trong quá trình chuyển đổi này.

Ông Jonathan Baker là Trưởng Đại diện văn phòng UNESCO tại Việt Nam phát biểu tại sự kiện thuyết trình Top 10 sáng kiến xuất sắc nhất diễn ra sáng 15/8. Ảnh: Nguyễn Hạnh

Theo ông Jonathan Baker, cuộc thi hướng tới khơi dậy những ý tưởng táo bạo, sáng tạo và mang tính liên ngành; đồng thời hỗ trợ các ý tưởng ấy để tạo nên tác động thực sự, không chỉ trong cộng đồng, mà còn trong chính sách và trong nhận thức của toàn xã hội.

Tại sự kiện, đại diện Top 10 sáng kiến xuất sắc nhất đã chia sẻ về kế hoạch và tầm nhìn của dự án. Điểm chung của các ý tưởng là tính khả thi cao, bám sát nhu cầu thực tiễn, đồng thời có tiềm năng nhân rộng, đóng góp cho mục tiêu nước sạch và phát triển bền vững ở Việt Nam.

Với chủ đề “Nâng cao nhận thức cộng đồng về nước và bảo vệ tài nguyên nước thông qua mô hình lọc nước mặn sử dụng năng lượng mặt trời kết hợp du lịch sinh thái tại Khu Dự trữ sinh quyển Rừng ngập mặn Cần Giờ”, nhóm Giọt nước cho tương lai đến từ Ban Quản lý Rừng phòng hộ, đặc dụng TP. Hồ Chí Minh đề xuất giải pháp mô hình lọc nước sông bằng năng lượng mặt trời.

Theo đó, với việc sử dụng năng lượng mặt trời và công nghệ lọc đa tầng, thân thiện môi trường, tấm pin mặt trời nạp điện vào ắc quy, cung cấp năng lượng cho máy bơm mini DC giúp lọc 15-20 lít nước mỗi ngày, nước sạch dẫn vào bồn chứa, sẵn sàng cho sinh hoạt. Hoạt động độc lập, dễ lắp đặt, chi phí thấp, phù hợp vùng nông thôn, ven sông. Với việc xây dựng mô hình lọc nước mặn nhỏ, có tính ứng dụng và nhân rộng, nhóm cũng hướng tới nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt thế hệ trẻ, về vai trò của nước.

Thu hồi và xử lý nước ngưng từ điều hòa thành nước uống của đội thi WATER4U đến từ Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội xây dựng và đưa ra giải pháp Hệ thống thu gom và xử lý nước ngưng điều hòa bằng công nghệ RO + UV, đạt chuẩn uống trực tiếp. Dự án hướng tới mục tiêu ảm bảo mọi người có thể tiếp cận nước sạch, giá rẻ hoặc miễn phí; giảm ô nhiễm nhựa, hạn chế nguy cơ bệnh tật từ rác thải; lan tỏa thói quen sử dụng tài nguyên bền vững.

Trong số 10 dự án này, 3 đội xuất sắc nhất dựa trên các tiêu chí: Mức độ phù hợp với chủ đề và bối cảnh Việt Nam; tính đổi mới, sáng tạo và liên ngành; tính khả thi và thực tiễn; tác động xã hội và môi trường; năng lực và cam kết của nhóm; khả năng nhân rộng sẽ nhận được sự hỗ trợ để hiện thực hóa ý tưởng trong những tháng tới. Đồng thời, được tham gia triển lãm khoa học trong khuôn khổ Hội nghị thường niên Ban Chỉ đạo Chương trình thủy văn liên chính phủ khu vực châu Á - Thái Bình Dương 2025 (IHP RSC-AP 2025) tại Hà Nội.

“Các bạn không chỉ đơn thuần là thí sinh trong một cuộc thi. Các bạn là những người đồng hành cùng chúng tôi kiến tạo một tương lai, nơi mọi người ở Việt Nam và trên thế giới đều được tiếp cận với nguồn nước an toàn, bền vững và công bằng”, ông Jonathan Baker nhắn gửi tới các bạn trẻ đồng thời kỳ vọng các ý tưởng này sẽ phát huy mạnh mẽ, dồi dào và lan tỏa như chính những dòng sông mà chúng ta cùng nhau cam kết bảo vệ.

Ông Nguyễn Đắc Bình Minh, Phó Viện trưởng Ứng dụng công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ). Ảnh: Nguyễn Hạnh

“Những dự án tham gia dự thi lần này có nhiều ý tưởng thú vị, sáng tạo, tuy nhiên vẫn thiếu một số yếu tố về công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao. Sinh viên khởi đầu từ ý tưởng và được thầy cô hỗ trợ, nhưng cần tăng cường hơn nữa sự gắn kết giữa khoa học và đào tạo để tạo ra giá trị, kết quả nghiên cứu và sản phẩm cụ thể”, ông Nguyễn Đắc Bình Minh nhận xét thêm.

Cũng theo ông Nguyễn Đắc Bình Minh, thời điểm hiện tại rất thuận lợi khi Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 vừa được ban hành, có hiệu lực từ ngày 1/10/2025, với ba trục lớn: Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Sự gắn kết hữu cơ giữa ba lĩnh vực này sẽ tạo ra giá trị gia tăng cho phát triển trong giai đoạn tới.

Top 10 dự án xuất sắc nhất. Ảnh: N.H

Trước đây, R&D là trục chính của khoa học - công nghệ, nhưng hiện nay chuyển đổi số đã rõ nét, còn đổi mới sáng tạo lần đầu tiên được đặt ngang tầm, trở thành cầu nối giữa kết quả nghiên cứu với thị trường và doanh nghiệp. Đây cũng là kênh đáp ứng bài toán của doanh nghiệp với khoa học - công nghệ, kết nối viện, trường, đặc biệt là đại học trong tổ chức nghiên cứu, thương mại hóa sản phẩm, hình thành spin-off (doanh nghiệp khởi nguồn).

Nguồn lực tài chính cho đổi mới sáng tạo cũng được nâng ngang với R&D. Ông Minh kỳ vọng việc này sẽ lấp khoảng trống giữa kết quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn; giữa giới khoa học, cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và các đối tác trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Trong hệ sinh thái này, doanh nghiệp là nguồn cầu công nghệ, viện - trường là nguồn cung. Chúng ta cũng có thể tìm kiếm công nghệ quốc tế khi trong nước chưa đáp ứng được.

Khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được kỳ vọng sẽ đóng góp xứng tầm cho phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy tăng trưởng cao trong kỷ nguyên mới.

Nguyễn Hạnh

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/4-ty-nguoi-khat-nuoc-nguoi-tre-viet-tim-loi-giai-bang-sang-tao-415516.html