5 kiểu người ái kỷ và cách nhận biết để tự bảo vệ bản thân

9 phút trướcBài gốc

Hiểu biết về các kiểu ái kỷ sẽ giúp bạn nhận diện sớm các dấu hiệu và có cách ứng phó phù hợp, từ đó giảm thiểu tổn thương và xây dựng cuộc sống cân bằng hơn.

Khi người đó là người thân trong gia đình hoặc bạn đời, vấn đề càng trở nên phức tạp hơn. Nhiều người từng tiếp xúc với người ái kỷ thường cảm thấy mình không có tiếng nói, thậm chí đánh mất bản thân vì mọi hành động đều phải xoay quanh nhu cầu của họ.

Hiểu rõ về chứng ái kỷ là bước đầu tiên để tự bảo vệ mình. Thuật ngữ này có thể chỉ một đặc điểm tính cách hoặc một rối loạn nhân cách chính thức (Narcissistic Personality Disorder - NPD).

Các nhà nghiên cứu thường chia người ái kỷ thành nhiều nhóm khác nhau dựa trên biểu hiện hành vi, dù những phân loại này không chính thức trong y khoa. Dưới đây là năm kiểu người ái kỷ phổ biến nhất và cách ứng phó hiệu quả.

1. Người ái kỷ bề trên (Grandiose/Overt Narcissism)

Đây là kiểu ái kỷ dễ nhận biết nhất, thường được nhắc đến khi mọi người nói về "narcissist". Họ tự cao, luôn đòi hỏi sự chú ý, thiếu đồng cảm và có cái nhìn phi thực tế về bản thân.

Họ thích khoe khoang, độc chiếm cuộc trò chuyện và coi thường người khác. Khi không được tán dương, họ dễ nổi giận hoặc chê bai người khác để nâng cao giá trị của mình.

Để đối phó với kiểu người này, việc thiết lập ranh giới rõ ràng là vô cùng quan trọng. Đừng chia sẻ quá nhiều thông tin cá nhân hoặc cảm xúc với họ, vì họ có thể lợi dụng điều đó.

Phương pháp "gray rock" (tỏ ra nhạt nhẽo, không phản ứng mạnh) giúp họ mất hứng thú và giảm tương tác. Nếu cần duy trì mối quan hệ, hãy đánh lạc hướng bằng cách khen ngợi nhanh hoặc hỏi ý kiến họ về chủ đề họ thích, nhưng luôn giữ khoảng cách an toàn.

2. Người ái kỷ ẩn mình (Vulnerable/Covert Narcissism)

Kiểu ái kỷ này khó nhận diện hơn vì họ không phô trương mà thường đóng vai nạn nhân để nhận sự thương hại.

Họ có thể tỏ ra nhút nhát, tự ti nhưng bên trong luôn cảm thấy mình đặc biệt và xứng đáng được đối xử ưu ái. Họ thao túng người khác bằng cách im lặng, trách móc ngầm hoặc gây cảm giác tội lỗi.

Khi tiếp xúc với người ái kỷ ẩn mình, điều quan trọng là không rơi vào bẫy cảm xúc của họ. Đừng cố gắng chỉ trích hoặc đối chất trực tiếp, vì họ sẽ ngay lập tức coi bạn là kẻ thù.

Thay vào đó, hãy phân định rõ ràng đâu là trách nhiệm của bạn và đâu là vấn đề của họ. Nếu họ cố gắng đổ lỗi hoặc khiến bạn cảm thấy có lỗi, hãy nhắc nhở bản thân rằng bạn không phải người chịu trách nhiệm cho cảm xúc của họ.

3. Người ái kỷ cộng đồng (Communal Narcissism)

Những người này thường tham gia hoạt động từ thiện, tình nguyện hoặc đóng vai trò lãnh đạo trong các nhóm xã hội. Tuy nhiên, động cơ của họ không phải vì lòng tốt mà để được ngưỡng mộ và công nhận.

Họ chỉ hào phóng khi có người chứng kiến và dễ nổi giận nếu không nhận được sự tán dương như mong đợi. Đằng sau vẻ ngoài "vị tha", họ có thể lạnh lùng, thậm chí tàn nhẫn với người thân.

Để bảo vệ bản thân, hãy luôn giữ một khoảng cách nhất định với kiểu người này. Đừng tin tưởng hoàn toàn vào hình ảnh tốt đẹp mà họ xây dựng trước công chúng.

Nếu buộc phải làm việc cùng họ, hãy ghi lại các thỏa thuận bằng văn bản và tránh ở riêng với họ để ngăn ngừa tình huống "lời nói không có chứng cứ".

4. Người ái kỷ đối kháng (Antagonistic Narcissism)

Họ xem cuộc sống như một trận chiến và luôn muốn chứng tỏ mình là người mạnh nhất. Họ hung hăng, thích tranh cãi, và thường xuyên chỉ trích người khác để khẳng định vị thế.

Họ phân loại thế giới thành "kẻ mạnh" và "kẻ yếu", và coi thường bất kỳ ai không đáp ứng tiêu chuẩn của họ.

Khi đối mặt với người ái kỷ đối kháng, tốt nhất là hạn chế tương tác đến mức tối thiểu. Đừng lãng phí thời gian tranh luận vì họ chỉ muốn chiến thắng chứ không quan tâm đến sự thật.

Nếu buộc phải giao tiếp, hãy ưu tiên trao đổi qua văn bản để tránh bị xuyên tạc lời nói. Luôn giữ bình tĩnh và tập trung vào logic thay vì cảm xúc.

5. Người ái kỷ độc hại (Malignant Narcissism)

Đây là dạng nguy hiểm nhất, kết hợp giữa ái kỷ và các đặc điểm chống đối xã hội. Họ tàn nhẫn, thích kiểm soát, và không ngần ngại hủy hoại người khác để đạt mục đích.

Họ có thể sử dụng thủ đoạn như gaslighting (làm bạn nghi ngờ chính mình) hoặc phá hoại danh tiếng của nạn nhân.

Nếu bạn nghi ngờ mình đang đối mặt với một người ái kỷ độc hại, hãy cắt đứt liên lạc nếu có thể.

Nếu không thể tránh khỏi (ví dụ trong trường hợp đồng nghiệp hoặc người thân), hãy ghi chép lại mọi hành vi đe dọa hoặc thao túng của họ. Khi giao tiếp, áp dụng quy tắc BIFF: ngắn gọn (brief), rõ ràng (informative), thân thiện (friendly), và kiên định (firm).

Dù đối mặt với kiểu người ái kỷ nào, điều quan trọng nhất là bảo vệ sức khỏe tinh thần của chính bạn. Đừng cố gắng thay đổi họ, vì người ái kỷ hiếm khi nhận ra vấn đề của mình.

Thay vào đó, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý hoặc những người đáng tin cậy. Hiểu biết về các kiểu ái kỷ sẽ giúp bạn nhận diện sớm các dấu hiệu và có cách ứng phó phù hợp, từ đó giảm thiểu tổn thương và xây dựng cuộc sống cân bằng hơn.

HÀ CHI

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/gia-dinh/5-kieu-nguoi-ai-ky-va-cach-nhan-biet-de-tu-bao-ve-ban-than-130978.html