5 năm thực hiện Hiệp định EVFTA: Dệt may, da giày chưa vượt được 'bước cản'

9 giờ trướcBài gốc

Ghi nhận bước tiến đáng kể

Sau 5 năm kể từ khi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hiệu lực, ngành dệt may và da giày Việt Nam đã ghi nhận những bước tiến đáng kể. EU với 27 quốc gia thành viên, GDP thuộc top đầu thế giới đã nhanh chóng trở thành một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành dệt may, da giày Việt Nam.

Số liệu từ Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho thấy, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu dệt may sang EU đạt 4,46 tỷ USD, chiếm 10,25% tỷ trọng xuất khẩu của ngành. Với da giày, năm 2024 xuất khẩu sang EU chiếm khoảng 7% tỷ trọng xuất khẩu của ngành.

Nhờ EVFTA, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may sang EU tăng đáng kể. Ảnh minh họa

Theo nhìn nhận của nhiều chuyên gia, so với thời điểm trước EVFTA có hiệu lực, kim ngạch cũng như tỷ trọng xuất khẩu của hai ngành hàng sang thị trường EU tăng khá tích cực. Điều này minh chứng cho sức bật của doanh nghiệp trong nước khi có cơ hội tiếp cận thị trường lớn với thuế suất ưu đãi.

Trước EVFTA, thuế nhập khẩu dệt may Việt Nam vào EU dao động 8-12%, da giày 10-14%. Khi hiệp định có hiệu lực, nhiều dòng thuế lập tức về 0%, số còn lại giảm dần trong lộ trình 3-7 năm. Điều này tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ rệt cho hàng Việt so với các đối thủ như Trung Quốc, Indonesia, Ấn Độ.

Không chỉ vậy, EVFTA mở cánh cửa cho doanh nghiệp bước vào chuỗi cung ứng của nhiều “ông lớn”. Các thương hiệu lớn như Adidas, Nike, Zara, H&M… tăng đơn hàng tại Việt Nam, bởi năng lực sản xuất tốt, lao động tay nghề cao, giá nhân công hợp lý. Nhiều doanh nghiệp đã kịp đầu tư nâng cấp dây chuyền, cải tiến công nghệ, tạo ra sản phẩm đạt tiêu chuẩn EU.

Nói về tác động của EVFTA, bà Phan Thị Thanh Xuân, Tổng Thư ký kiêm Phó Chủ tịch Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam nhấn mạnh: “Chúng ta có 17 hiệp định thương mại tự do nhưng EVFTA và CPTPP (Hiệp định Đối tác toàn diện tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) là động lực rất mạnh để ngành da giày mở rộng thị trường”.

Đau đáu bài toán thiếu nguyên phụ liệu

Hiệu quả EVFTA mang lại cho hai ngành là rất rõ ràng, tuy nhiên khi đi sâu hơn vào câu chuyện “hậu EVFTA”, bức tranh không chỉ toàn gam màu sáng. Thiếu nguyên phụ liệu khiến doanh nghiệp chưa thể tận dụng tốt ưu đãi thuế quan là bài toán đặt ra đã nhiều năm nay chưa có lời giải hữu hiệu.

Quy tắc xuất xứ của EVFTA không làm khó ngành da giày, tuy nhiên chủ động được nguồn nguyên phụ liệu vẫn là điều kiện quan trọng để phát triển bền vững. Ảnh: Thuongdinhfootwear

Điều khoản của EVFTA quy định rõ ràng: Để được hưởng ưu đãi thuế, hàng hóa phải đáp ứng quy tắc xuất xứ. Với dệt may, là từ vải trở đi; với da giày, quy tắc xuất xứ của EVFTA nhẹ nhàng hơn, gồm xuất xứ thuần túy và xuất xứ không thuần túy.

Trong đó, xuất xứ thuần túy là sản phẩm được sản xuất hoàn toàn tại Việt Nam hoặc EU, từ nguyên liệu có xuất xứ từ Việt Nam hoặc EU. Xuất xứ không thuần túy (gia công, chế biến), là sản phẩm được sản xuất từ nguyên liệu nhập khẩu, nhưng đã trải qua công đoạn gia công, chế biến đáng kể tại Việt Nam hoặc EU, đáp ứng các quy định cụ thể về chuyển đổi mã số hàng hóa (CTC) hoặc tiêu chí hàm lượng giá trị khu vực (RVC).

Thực tế cho thấy, khoảng 60% nguyên phụ liệu dệt may và khoảng 50% nguyên liệu da giày của Việt Nam hiện vẫn nhập khẩu và phần lớn từ Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc. Điều này dẫn đến nghịch lý hàng Việt xuất sang EU nhiều, nhưng tỷ lệ đơn hàng được hưởng ưu đãi thuế EVFTA không cao như kỳ vọng.

Như vậy cũng có thể thấy, quy tắc xuất xứ hay việc chủ động nguồn nguyên phụ liệu đang là thách thức lớn nhất của hai ngành dệt may, da giày trong tận dụng EVFTA. Đáng nói, đã 5 năm sau khi EVFTA đi vào thực thi, bài toán nguyên phụ liệu chưa có lời giải hữu hiệu là vấn đề đáng bàn. Tại Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại tháng 5/2025, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Thương mại đa biên, Bộ Công Thương cảnh báo, nhắc tới tận dụng các hiệp định thương mại tự do, bao gồm cả EVFTA liệu rằng đã muộn?

Bởi lẽ, để đáp ứng nhu cầu trong nước, EU đã đàm phán hiệp định thương mại rất nhanh với các đối tác. Đồng nghĩa, thuế không còn lợi thế và hàng hóa Việt Nam phải cạnh tranh gay gắt hơn trên thị trường EU.

Dù vậy, để đảm bảo phát triển bền vững cho ngành, đồng thời gia tăng tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ EVFTA cũng như các hiệp định thương mại tự do khác, giải cho được bài toán thiếu nguyên phụ liệu vẫn rất cần thiết.

Trên tinh thần đó, Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam, Hiệp hội Dệt may Việt Nam đề xuất xây dựng một trung tâm đổi mới sáng tạo, nghiên cứu - phát triển và giao dịch nguyên phụ liệu phục vụ ngành thời trang. Hiện nay, dự án đã xác định được quỹ đất ban đầu khoảng 40 ha. Tuy nhiên, bà Phan Thị Thanh Xuân nhấn mạnh, để đưa trung tâm này vào vận hành, cần có những chính sách đột phá và sự hỗ trợ phù hợp từ phía Nhà nước.

Cũng theo đại diện Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam, mặc dù mô hình này còn mới mẻ tại Việt Nam nhưng nhiều quốc gia trên thế giới đã triển khai thành công, điển hình như Trung Quốc.

"Chúng tôi kỳ vọng, thông qua mạng lưới thương vụ và các cơ quan đại diện ngoại giao Việt Nam ở nước ngoài sẽ hỗ trợ chia sẻ kinh nghiệm, mô hình hoạt động hiệu quả để chúng tôi học hỏi và áp dụng", bà Phan Thị Thanh Xuân bày tỏ.

Đại diện cho Hiệp hội Dệt may Việt Nam, ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cũng cho rằng, ngành dệt may hiện đang có nhu cầu tự túc nguyên phụ liệu rất lớn để chủ động nguồn cung, tránh phụ thuộc vào một vài thị trường và đáp ứng yêu cầu xuất xứ của các hiệp định.

Đề nghị các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, bên cạnh việc nắm bắt, cung cấp thông tin về nhu cầu, thị hiếu, tập quán, quy định về an toàn sản phẩm… ở nước sở tại, xúc tiến kêu gọi, giới thiệu các nhà đầu tư uy tín, có thế mạnh về vốn, công nghệ để đầu tư sản xuất vải, phụ liệu tại Việt Nam.

Các hiệp hội cũng mong muốn được Nhà nước hỗ trợ quy hoạch và thực hiện đầu tư khu công nghiệp riêng cho sản xuất nguyên phụ liệu của hai ngành, có cơ chế tài chính xanh cho doanh nghiệp đầu tư sản xuất theo tiêu chí xanh, phát triển bền vững.

Bên cạnh thách thức quy tắc xuất xứ trong EVFTA, việc mở rộng thị trường EU với doanh nghiệp dệt may, da giày cũng đang gặp những lực cản từ nhiều chính sách mới của EU như Chiến lược dệt may bền vững và tuần hoàn; Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon; Chỉ thị thẩm định về trách nhiệm của doanh nghiệp… đã đặt ra yêu cầu cao hơn về sản xuất xanh, trách nhiệm xã hội.

Hải Linh

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/5-nam-thuc-hien-hiep-dinh-evfta-det-may-da-giay-chua-vuot-duoc-buoc-can-413343.html