5 phát minh y học nổi bật năm 2025

5 giờ trướcBài gốc

Ảnh minh họa: Cioviews

Thuốc nhỏ mắt điều chỉnh tật viễn thị do tuổi tác

Lão thị, viễn thị do tuổi tác khiến người ta cần phải đeo kính khi đọc sách - đây là bệnh lý gần như ai cũng mắc phải nếu tuổi cao. Để khắc phục, công ty LENZ Therapeutics của Mỹ đã phát triển loại thuốc nhỏ mắt mới có tên Vizz, có khả năng điều chỉnh thị lực cho bệnh nhân lão thị trong 10 giờ liên tục.

Thuốc nhỏ mắt Vizz (Nguồn: Empr.com)

Vizz là thuốc nhỏ dạng dịch có chứa aceclidine đã được Cơ quan Quản lý Thực & Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt điều trị lão thị vào tháng 7/2025.

Trong các thử nghiệm ở 1.059 người tham gia, từ 45 đến 75 tuổi, Vizz đã cải thiện thị lực nhìn gần của người tham gia từ 3 dòng trở lên trên bảng kiểm tra thị lực trong vòng 30 phút.

Các nhà nghiên cứu cũng cho hay, những người tham gia có thể đọc điện thoại và máy tính bảng mà không cần kính đọc sách, và không bị suy giảm thị lực nhìn xa, kéo dài đến 10 giờ.

Đối với người dùng Vizz, các phản ứng phụ thường gặp nhất là kích ứng mắt, giảm thị lực, đỏ mắt và đau đầu. Công ty cũng khuyến cáo nên tham khảo ý kiến chuyên gia mắt trước khi bắt đầu sử dụng các loại thuốc này. Liều dùng khuyến cáo là 1 giọt vào mỗi mắt, sau đó nhỏ thêm một giọt nữa vào mỗi mắt sau 2 phút, từ cùng một lọ đơn liều, mỗi ngày một lần. Nên tháo kính áp tròng trước khi nhỏ và có thể đeo lại sau 10 phút. Nếu sử dụng nhiều hơn 1 sản phẩm nhỏ mắt, hãy nhỏ cách nhau ít nhất 5 phút.

Mở rộng nguồn hiến tặng tim cho trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh có nguy cơ tử vong khi chờ ghép tim cao hơn so với người lớn. Năm 2022, một nghiên cứu từ Cơ quan Đăng ký Khoa học về người nhận ghép tạng Mỹ cho thấy hơn 1.100 trẻ em nằm trong danh sách chờ, và hàng trăm trẻ em khác được thêm vào. Do nguồn hiến tặng ít và thiếu các thiết bị có thể sử dụng trong ghép tạng nhi khoa, nên có tới 20% số trẻ em sẽ tử vong trong khi chờ đợi. Loại hiến tim phổ biến nhất là hiến tim sau khi chết não (DBD).

Thủ thuật truyền dịch khu vực ở nhiệt độ bình thường (NRP) giúp hồi sinh tim của người hiến tạng sau khi chết não (DCD) để có tim hiến tặng (Nguồn: Nejm.org)

Có một cách để mở rộng nguồn hiến tặng, bao gồm cả hiến tim sau khi ngừng tuần hoàn (DCD), hoặc sau khi tim người hiến ngừng đập. Một kỹ thuật quen thuộc gọi là truyền dịch khu vực ở nhiệt độ bình thường (NRP) giúp hồi sinh tim của người hiến tạng sau khi chết não để tăng khả năng hiến tặng.

Tuy nhiên, NRP đã gây ra những lo ngại về mặt đạo đức xung quanh định nghĩa về cái chết và việc khôi phục lưu lượng máu cho một cơ thể đã chết. Kết quả, kỹ thuật này bị cấm ở nhiều cơ sở y tế, và những trái tim hiến tặng khả thi - bao gồm cả tim trẻ em thường không được sử dụng.

Trong nỗ lực vượt qua tranh luận về NRP để tăng nguồn cung cấp tim hiến tặng cho trẻ sơ sinh cần ghép tạng, một nhóm nghiên cứu tại Trung tâm Y tế Đại học Duke (UoD) đã phát triển kỹ thuật hồi sinh trên bàn mổ, một hệ thống với mạch đặc biệt giúp hồi sinh tim DCD bên ngoài cơ thể ngay trên bàn mổ. Bởi tất cả điều này diễn ra bên ngoài cơ thể, kỹ thuật mới này đã tránh được nhiều hạn chế của NRP. Sử dụng kỹ thuật mới này, nhóm nghiên cứu đã cấy ghép thành công một trái tim từ người hiến tạng 1 tháng tuổi cho người nhận 3 tháng tuổi. Theo Tiến sĩ Joe Turek, bác sĩ phẫu thuật tim nhi khoa tại Đại học Duke, em bé nhận tạng đã khỏe mạnh và phát triển bình thường.

Nhóm nghiên cứu Duke đang chia sẻ kỹ thuật này cho các đồng nghiệp trên khắp cả nước. Việc áp dụng rộng rãi phương pháp này có thể làm tăng số lượng người hiến tim cho ca ghép tim nhi khoa lên đến 20% và cứu sống vô số trẻ em. Theo nhóm nghiên cứu, phương pháp này cũng có thể được áp dụng cho cả các ca ghép tim người lớn.

Phương pháp chữa trị khả thi cho bệnh ung thư máu nguy hiểm

Carvykti - liệu pháp miễn dịch CAR-T giúp thuyên giảm bệnh và kéo dài tuổi thọ cho bệnh nhân đa u tủy (Nguồn: Xtalks)

Bệnh đa u tủy từ lâu đã được coi là không thể chữa khỏi. Căn bệnh ung thư máu nguy hiểm này bệnh cướp đi nhiều sinh mạng người mỗi năm, do ăn mòn xương, tạo ra những lỗ hổng làm suy yếu bộ xương. Trong một nghiên cứu mang tính bước ngoặt được công bố năm nay, Carvykti, một liệu pháp miễn dịch CAR-T, đã mang lại sự thuyên giảm và sống sót lâu dài cho bệnh nhân đa u tủy.

Trong số 97 bệnh nhân được điều trị, một phần ba đã khỏi bệnh ung thư. Đây là một kết quả đáng kinh ngạc đối với những người đã phải đối mặt với cái chết sau khi đã thử mọi cách trước khi điều trị. Với một số bệnh nhân hiện nay đã hoàn toàn không còn bệnh sau 5, hoặc thậm chí 7 năm điều trị, nên các từ cấm kỵ trong y học ung thư nay có thể thay bằng cụm từ chữa khỏi.

Carvykti được phát triển bởi công ty Legend Biotech hợp tác với hãng Johnson & Johnson (đều của Mỹ). Carvykti hoạt động bằng cách chiết xuất các tế bào bạch cầu của chính bệnh nhân, huấn luyện lại chúng để chống lại ung thư, sau đó truyền chúng trở lại vào cơ thể.

FDA đã phê duyệt liệu pháp này vào năm 2022, và hiện đang gây xôn xao khi các nghiên cứu tiếp theo hé lộ những hiệu quả lâu dài đáng kinh ngạc của nó. Các nhà nghiên cứu cho rằng kết quả có thể còn tốt hơn nếu Carvykti được sử dụng như một phương pháp điều trị sớm hơn, chứ không chỉ là phương án cuối cùng.

Liệu pháp cá nhân hóa điều trị chứng tăng huyết áp

Tăng huyết áp là một bệnh mãn tính ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới trên 20 tuổi. Huyết áp cao có thể khiến tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đau tim và đột quỵ. Kiểm soát huyết áp cao không chỉ giúp kéo dài tuổi thọ mà còn cải thiện sự thoải mái và tận hưởng các hoạt động hàng ngày.

Trường Y UC Davis Health, Mỹ vừa tiên phong trong chương trình theo dõi bệnh nhân tại nhà bằng công nghệ hiện đại để giúp bệnh nhân hạ huyết áp bằng chương trình Remote Patient Monitoring (theo dõi bệnh nhân từ xa) hay PAEM.

Liệu pháp cá nhân hóa điều trị chứng tăng huyết áp PAEM của UC Davis Health. Nguồn: Health.ucdavis.edu

PAEM bao gồm giáo dục, thuốc men và máy đo huyết áp để theo dõi tại nhà. Mỗi bệnh nhân được hướng dẫn, tham gia các lớp học nhóm và được huấn luyện cá nhân về các phương pháp tốt nhất cho sức khỏe của họ, tất cả đều được thực hiện từ xa với sự hỗ trợ của toàn bộ đội ngũ y tế. Tổng cộng, hơn 150 bệnh nhân hiện đang tham gia hoặc đã tham gia chương trình của Davis Health.

Sau hơn 1 năm, UC Davis Health tuyên bố thành công, khi huyết áp trung bình của người tham gia đã giảm từ 150/80 mmHg xuống 125/74 mmHg chỉ trong vài tháng, làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Và những người tham gia vẫn duy trì được tiến bộ ngay cả sau khi hoàn thành chương trình.

UC Davis Health hiện đang triển khai một số chương trình theo dõi bệnh nhân từ xa và muốn sử dụng công nghệ mới để giúp việc chăm sóc sức khỏe dễ tiếp cận hơn. Vì nhiều lý do - như khoảng cách, tuổi tác, khả năng di chuyển hoặc mang thai - bệnh nhân có thể không dễ dàng đến gặp bác sĩ thường xuyên như họ mong muốn. Mô hình của UC Davis có thể hữu ích cho cả các trung tâm y tế ở nông thôn và thành thị và tiếp tục được mở rộng trong những năm tới.

Phương pháp can thiệp xâm lấn tối thiểu cho ung thư tuyến tiền liệt

NanoKnife - phương pháp can thiệp xâm lấn tối thiểu cho ung thư tuyến tiền liệt (Nguồn: Medicaleconomics)

Theo Hiệp hội Ung thư Mỹ, cứ tám người đàn ông thì có một được chẩn đoán mắc ung thư tuyến tiền liệt trong đời. Điều trị có thể bao gồm phẫu thuật hoặc xạ trị, song những can thiệp này có thể làm tổn thương các dây thần kinh xung quanh khối u, dẫn đến các biến chứng như rối loạn cương dương và tiểu không tự chủ.

Kỹ thuật NanoKnife của AngioDynamics được FDA phê duyệt vào tháng 12/2024, NanoKnife gửi các xung điện cục bộ trực tiếp đến mô ung thư với độ chính xác, tránh làm tổn thương các mô lân cận.

Cũng giống như một số bệnh nhân ung thư vú được lựa chọn phẫu thuật cắt bỏ khối u khu trú thay vì điều trị toàn bộ vú, những bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt đủ điều kiện hiện nay có một phương pháp điều trị tập trung hơn, không cần xạ trị và không yêu cầu điều trị toàn bộ tuyến.

Hệ thống NanoKnife cung cấp cho nam giới mắc ung thư tuyến tiền liệt chưa di căn một giải pháp xâm lấn tối thiểu với tác dụng phụ hạn chế ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống trước khi các bác sĩ chuyển sang các phương pháp điều trị mạnh hơn. Hiện nay, hệ thống này đang được sử dụng tại các bệnh viện trên khắp lãnh thổ nước Mỹ.

Nguồn: Popsci

Mai Nguyễn

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/5-phat-minh-y-hoc-noi-bat-nam-2025-238251230182247151.htm