5 vấn đề cần lưu ý khi sáp nhập tỉnh

15 giờ trướcBài gốc

Chủ trương bỏ đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện, sáp nhập tỉnh là vấn đề có tính chiến lược trong cải cách hành chính, hướng đến tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Chủ trương bỏ cấp huyện: Tái thiết cơ cấu tổ chức và hệ thống pháp luật

Với việc bỏ cấp huyện, bộ máy hành chính sẽ giảm tầng nấc trung gian, việc chỉ đạo, điều hành có thể được thực hiện trực tiếp từ tỉnh xuống xã, rút ngắn thời gian giải quyết công việc, đẩy nhanh quá trình ra quyết định và thực thi chính sách.

Đây cũng là xu thế hiện đại khi một số quốc gia có mô hình quản lý không có cấp huyện hoặc có nhưng với vai trò rất hạn chế, giúp bộ máy chính quyền gọn nhẹ và hiệu quả hơn.

Sáp nhập tỉnh cần thực hiện từng bước, triển khai thí điểm mô hình mới, đánh giá hiệu quả trước khi áp dụng rộng rãi để đảm bảo bộ máy hành chính hoạt động hiệu quả, thông suốt. Ảnh: HOÀNG GIANG

Tuy nhiên, việc bỏ cấp huyện cũng đặt ra không ít thách thức bởi không còn cấp huyện, nhiều nhiệm vụ mà trước đây do cấp huyện đảm nhiệm sẽ phải chuyển xuống cấp xã. Điều này dẫn đến tình trạng quá tải, đặc biệt ở các địa phương chưa có đủ năng lực về nhân sự, tài chính và cơ sở vật chất.

Chẳng hạn, cấp huyện có thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng, nếu chuyển xuống xã thì sẽ đòi hỏi chính quyền cấp xã phải có đội ngũ chuyên môn cao, trong khi thực tế ở nhiều địa phương nông thôn, đội ngũ cán bộ vẫn còn hạn chế về chuyên môn và kinh nghiệm.

Việc bỏ cấp huyện còn có thể gây khó khăn trong điều phối vùng và quản lý liên xã khi cấp huyện hiện nay đóng vai trò là trung gian trong việc điều phối phát triển kinh tế - xã hội giữa các xã, đảm bảo sự liên kết vùng.

Nếu bỏ cấp huyện, cấp tỉnh sẽ phải trực tiếp điều phối nhưng do quy mô quản lý lớn, việc giám sát và xử lý tình huống có thể gặp nhiều trở ngại. Trường hợp xảy ra thiên tai, dịch bệnh, cấp tỉnh có thể gặp khó khăn trong việc nhanh chóng điều động lực lượng hỗ trợ bởi cấp huyện thường đóng vai trò là đơn vị điều phối nguồn lực cứu trợ.

Đặc biệt, bỏ cấp huyện đặt ra yêu cầu sửa đổi hệ thống pháp luật. Trong đó, Hiến pháp năm 2013 quy định Việt Nam có ba cấp hành chính gồm cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã. Do đó, nếu bỏ cấp huyện, sẽ cần sửa đổi Hiến pháp để phù hợp với mô hình mới.

Hay Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Cán bộ, công chức, cùng hàng loạt văn bản hướng dẫn liên quan đến thẩm quyền của các cấp hành chính cũng phải được điều chỉnh. Những thủ tục hành chính do UBND huyện thực hiện cần phải xác định rõ cấp nào sẽ tiếp nhận…

Như vậy, để thực hiện việc này hiệu quả, cần có lộ trình rõ ràng, tập trung vào hai nhiệm vụ trọng tâm là thiết kế lại mô hình tổ chức bộ máy nhà nước và rà soát, sửa đổi hệ thống pháp luật để đảm bảo tính thống nhất, tránh mâu thuẫn, chồng chéo.

Trước hết, việc thiết kế mô hình bộ máy nhà nước phải xác định rõ cách thức phân cấp, phân quyền giữa cấp tỉnh và cấp xã nhằm đảm bảo không làm gián đoạn hoạt động quản lý nhà nước.

Khi không còn cấp huyện, cấp tỉnh cần đảm nhận các nhiệm vụ mang tính điều phối vùng rộng như quy hoạch, quản lý đất đai, cấp phép xây dựng. Trong khi cấp xã sẽ chịu trách nhiệm nhiều hơn đối với các dịch vụ hành chính gần gũi với người dân như hộ tịch, y tế, giáo dục cơ sở…

Việt Nam cũng có thể nghiên cứu mô hình “chính quyền khu vực” thay thế, tương tự như cách một số nước đã áp dụng, giúp duy trì sự điều phối mà không làm phát sinh bộ máy hành chính cồng kềnh. Việc bố trí lại nhân sự và cơ sở vật chất cũng cần được thực hiện hợp lý để tránh lãng phí nguồn lực nhà nước.

Để thu hẹp khoảng cách trong chỉ đạo, điều hành giữa cấp tỉnh và cấp xã sau khi bỏ cấp huyện cần chú trọng phát triển mạnh mẽ hơn chính quyền điện tử, tăng cường chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính và triển khai các công tác tại địa phương, bảo đảm tính nhanh chóng, kịp thời và tiết kiệm.

Cùng với việc thiết kế bộ máy, việc rà soát và sửa đổi hệ thống pháp luật là yêu cầu bắt buộc nhằm đảm bảo sự vận hành đồng bộ của chính quyền các cấp. Hiến pháp 2013 đang quy định về ba cấp hành chính, do đó nếu bỏ cấp huyện, cần có phương án sửa đổi phù hợp để đảm bảo tính hợp hiến và tránh khoảng trống pháp lý.

Ngoài ra, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và hàng loạt đạo luật khác như Luật Đất đai, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công... cũng phải được điều chỉnh để phân định rõ các nhiệm vụ từng cấp, tránh tình trạng chồng chéo hoặc bỏ sót chức năng quản lý.

Hàng trăm nghị định, thông tư hướng dẫn hiện nay đang quy định trách nhiệm của chính quyền cấp huyện trong nhiều lĩnh vực khác nhau, vì vậy cần rà soát, sửa đổi để đảm bảo các nhiệm vụ này được phân bổ hợp lý giữa cấp tỉnh và cấp xã.

Nhìn chung, việc bỏ cấp huyện không chỉ đơn thuần là cắt giảm một cấp hành chính mà đòi hỏi phải tái thiết toàn bộ cơ cấu tổ chức và hệ thống pháp luật để đảm bảo bộ máy hành chính hoạt động hiệu quả, thông suốt.

ThS Nguyễn Nhật Khanh, Trường Đại học Kinh tế - Luật, ĐH Quốc gia TP.HCM.

Sáp nhập tỉnh: Tập trung nguồn lực để phát triển

Việt Nam có 63 tỉnh, thành với sự phát triển không đồng đều, nhiều địa phương chưa đáp ứng điều kiện theo quy định về diện tích tự nhiên, dân số và các chỉ tiêu kinh tế - xã hội để tổ chức đơn vị cấp tỉnh.

Thậm chí một số chỉ tiêu của tỉnh còn thấp hơn các đơn vị cấp huyện. Chẳng hạn, về chỉ tiêu thu ngân sách, Tổng Bí thư Tô Lâm từng lấy ví dụ huyện Đông Anh của TP Hà Nội một năm thu ngân sách gần 29.000 tỉ đồng, quận Hoàn Kiếm thu trên 22.400 tỉ đồng. Con số này bằng nhiều tỉnh, thậm chí hơn hai chục lần so với một số tỉnh nghèo. Việc tổ chức nhiều đơn vị cấp tỉnh như hiện tại ít nhiều làm phân tán các nguồn lực phát triển.

Vì vậy, chủ trương nghiên cứu sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh là điều cần thiết để tập trung nguồn lực cho sự phát triển của các địa phương.

Theo các quy định pháp luật hiện hành, việc phân loại ĐVHC cấp tỉnh được thực hiện dựa trên một số tiêu chí quan trọng, bao gồm quy mô dân số, diện tích tự nhiên, mức độ phát triển kinh tế - xã hội, cùng với các yếu tố đặc thù khác của từng khu vực.

Để xác định phương án sáp nhập giữa các tỉnh, cũng như quyết định về tên gọi mới sau khi sáp nhập, cần phải xem xét đến các năm khía cạnh là địa kinh tế, văn hóa – xã hội, quản lý hành chính, cơ sở hạ tầng và yếu tố lịch sử, truyền thống.

Về khía cạnh địa kinh tế, những tỉnh có vị trí địa lý liền kề, nền kinh tế tương đồng hoặc có khả năng hỗ trợ, bổ sung cho nhau nên được ưu tiên trong quá trình sắp xếp. Mục tiêu là hình thành các ĐVHC có tiềm lực mạnh hơn, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư, quản lý và phát triển kinh tế - xã hội.

Về văn hóa, xã hội, khi xem xét việc sáp nhập, cần bảo đảm duy trì và tôn trọng các giá trị văn hóa truyền thống của từng địa phương, tránh làm mất đi bản sắc riêng biệt của cộng đồng cư dân.

Về quản lý hành chính, quá trình sáp nhập cũng cần đảm bảo rằng các dịch vụ công vẫn được duy trì ổn định, không gây ra bất cập hoặc khó khăn cho người dân trong việc tiếp cận các thủ tục hành chính. Hệ thống quản lý sau khi sáp nhập phải bảo đảm hoạt động thông suốt, tránh tình trạng chồng chéo hoặc quá tải cho các cơ quan hành chính.

Đồng thời, về yếu tố cơ sở hạ tầng cần tính toán đến sự kết nối về giao thông, hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật và các thiết chế phục vụ đời sống dân cư. Nếu sự thay đổi đơn vị hành chính dẫn đến khó khăn trong việc di chuyển giữa các khu vực hoặc làm gián đoạn các hoạt động kinh tế - xã hội thì phải có giải pháp để khắc phục. Hệ thống đường giao thông, viễn thông, công trình công cộng... phải được quy hoạch và phát triển đồng bộ nhằm bảo đảm tính liên kết và thuận lợi cho cư dân sau sáp nhập.

Còn về yếu tố lịch sử và truyền thống, mỗi tỉnh, thành phố đều có quá trình hình thành và phát triển riêng, với những đặc điểm văn hóa - xã hội mang tính đặc thù. Do vậy, việc sáp nhập không nên phá vỡ những giá trị lịch sử và truyền thống tốt đẹp đã hình thành qua nhiều thế hệ.

Để bảo đảm tính khách quan và khả thi của phương án sáp nhập, quá trình đánh giá và quyết định cần có sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, cùng với sự lắng nghe ý kiến từ cộng đồng cư dân địa phương. Việc huy động sự đóng góp từ nhiều phía sẽ giúp đưa ra giải pháp hợp lý, bảo đảm tính hiệu quả và ổn định lâu dài cho hệ thống đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Theo thống kê của Bộ Nội vụ đến đầu năm 2025, cả nước hiện có 696 đơn vị cấp huyện gồm hai TP thuộc TP trực thuộc trung ương (TP Thủ Đức thuộc TP.HCM và TP Thủy Nguyên thuộc TP Hải Phòng), 84 TP thuộc tỉnh, 53 thị xã, 49 quận và 508 huyện.

ThS NGUYỄN NHẬT KHANH, Trường Đại học Kinh tế - Luật, ĐH Quốc gia TP.HCM

Nguồn PLO : https://plo.vn/video/5-van-de-can-luu-y-khi-sap-nhap-tinh-post837020.html