Sáu thập kỷ đã trôi qua kể từ trận đánh tháng 11/1965 làm rung chuyển chiến lược quân sự của Mỹ, song chiến thắng Plei Me vẫn là dấu son bất diệt trong lịch sử kháng chiến của quân dân Tây Nguyên. Từ “điểm lửa” năm xưa đến miền xanh trù phú hôm nay, Gia Lai không chỉ hồi sinh mạnh mẽ mà còn lan tỏa sâu rộng giá trị lịch sử, nuôi dưỡng niềm tự hào dân tộc, nhất là đối với thế hệ trẻ.
Ký ức những người lính năm xưa
Chiến dịch Plei Me diễn ra trong 38 ngày, từ ngày 19/10 đến 26/11/1965, với hai thắng lợi vang dội tại cứ điểm Plei Me (xã Ia Pia) và thung lũng Ia Drăng (xã Ia Púch, tỉnh Gia Lai). Đây là chiến dịch có ý nghĩa chiến lược quan trọng, mở đầu cho chuỗi thất bại của chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của đế quốc Mỹ trên chiến trường Tây Nguyên.
Di tích lịch sử chiến thắng Plei Me.
Ngày nay, những địa danh gắn liền với chiến thắng lịch sử này đã được ghi dấu trong tâm thức cộng đồng và bằng các quyết định xếp hạng di tích. Địa điểm Chiến thắng Plei Me (thôn Tân Thủy, xã Ia Pia) được công nhận di tích quốc gia năm 2009; còn địa điểm Chiến thắng thung lũng Ia Drăng được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh năm 2024. Đây là cơ sở quan trọng để Gia Lai tiếp tục bảo tồn và phát huy giá trị di sản chiến tranh cách mạng gắn với phát triển du lịch lịch sử, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.
Trở lại thung lũng Ia Drăng hôm nay, thật khó hình dung nơi đây từng là “vùng đất lửa” đầy tang tóc và bom đạn. Những đồi cà phê bạt ngàn, những vườn hồ tiêu xanh mướt đã thay thế dấu tích chiến tranh. Nhưng trong trái tim của những người lính từng chiến đấu tại đây, mọi ký ức vẫn vẹn nguyên như thuở đầu.
Những người lính năm xưa tham gia chiến dịch Plei Me. Ảnh: Hoàng Ngọc
Giữa Di tích lịch sử chiến thắng Plei Me, ông Kpă Nang vẫn kể lại từng trận đánh bằng giọng trầm ấm mà chắc nịch. Năm đó, ông thuộc lực lượng bộ đội địa phương, tham gia trận Plei Me dưới sự chỉ huy của Kpă Klơng - người làng Pia (được phong Anh hùng Lực lượng vũ trang năm 1967).
Mỗi câu chuyện ông kể như đưa người nghe trở về với đêm rừng năm ấy: Tiếng chân du kích rải trên đường mòn, những bao gạo gùi nặng trĩu cho bộ đội, những trận phục kích bằng ná rồi bằng súng để trả thù cho người dân bị giặc sát hại.
“Bà con cực lắm nhưng không ai lùi bước. Ban ngày làm rẫy, trốn trong rừng; ban đêm thì gùi gạo cho bộ đội, làm chông, làm rọ đá. Hễ có thời cơ là đánh, ngày cũng đánh, đêm cũng đánh”, ông Nang nhớ lại.
Trong khi đó, cựu chiến binh Hoàng Viết Hữu (ở phường Thống Nhất, tỉnh Gia Lai) nguyên là chiến sĩ Tiểu đoàn 9, Trung đoàn 66, Sư đoàn 304, Quân đoàn 3 (nay là Quân đoàn 34) chậm rãi lần giở ký ức. Với ông, điều đọng lại sâu nhất sau chiến dịch không chỉ là những trận đánh sinh tử mà còn là tinh thần kỷ luật thép đã rèn nên mỗi chiến sĩ.
Ông Hữu kể lại, sau thời gian ngắn huấn luyện ở Thạch Thành (Thanh Hóa), đơn vị ông nhận lệnh hành quân vào Tây Nguyên. Chiều tối 13/11/1965, ông cùng đồng đội đóng quân dưới tán rừng già ở thung lũng Ia Drăng, ngay dưới chân ngọn Chư Prông.
"Thung lũng Ia Drăng có khí hậu rất khắc nghiệt, địa hình hiểm trở. Vì thế, quân Mỹ đã huy động lực lượng quyết chiến đến cùng để chiếm giữ đỉnh núi có ý nghĩa chiến lược này. Sau những đợt pháo kích là những đợt máy bay B-52 thả bom, rồi địch dùng trực thăng đổ bộ tấn công dữ dội. Đơn vị phối hợp với các đơn vị bạn và lực lượng địa phương đánh trả quyết liệt. Với tinh thần quyết tâm, cuối cùng ta đã giành thắng lợi", ông Hữu hồi tưởng.
Thung lũng Ia Drăng (xã Ia Púch, tỉnh Gia Lai). Ảnh: Hoàng Ngọc
Những câu chuyện của ông Nang, ông Hữu,... là những lát cắt chân thật về thế hệ “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. Tuổi xuân của họ được khắc ghi bằng mồ hôi, máu và niềm tin son sắt vào Đảng, vào cách mạng. Và hôm nay, khi vùng đất từng cháy lửa chiến tranh đã trở thành miền xanh ấm no, ký ức năm xưa vẫn còn nguyên trong họ như mạch nguồn không bao giờ tắt.
Tầm vóc chiến thắng và hành trình nối dài truyền thống
Nhân kỷ niệm 60 năm thắng lợi Chiến dịch Plei Me, tỉnh Gia Lai sẽ tổ chức chuỗi hoạt động kỷ niệm trong hai ngày 18 và 19/11 với nhiều nội dung phong phú. Trong đó phải kể đến như: Hội thảo khoa học “60 năm thắng lợi Chiến dịch Plei Me”, quy tụ các nhà nghiên cứu, nhân chứng lịch sử, đại diện lực lượng vũ trang nhằm làm sáng rõ giá trị, ý nghĩa, tầm vóc của chiến dịch trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thị Thanh Lịch đến thăm Di tích lịch sử chiến thắng Plei Me (xã Ia Pia).
Lễ kỷ niệm chính thức được tổ chức tại Quảng trường Kpă Klơng (xã Chư Prông). Bên cạnh đó là các hoạt động như: Thăm lại chiến trường xưa tại di tích Chiến thắng Plei Me (xã Ia Pia) và thung lũng Ia Drăng (xã Ia Púch); Triển lãm ảnh, tư liệu, hiện vật về Chiến dịch Plei Me; Chương trình nghệ thuật chào mừng, giao lưu với nhân chứng lịch sử; Các hoạt động nói chuyện chuyên đề, văn hóa - văn nghệ - thể thao tại địa phương và các đơn vị lực lượng vũ trang.
Lễ kỷ niệm là dịp để tỉnh Gia Lai hẳng định tầm vóc lịch sử của chiến dịch trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước; đồng thời ca ngợi tinh thần chiến đấu anh dũng, sáng tạo, đoàn kết của quân và dân ta. 60 năm qua, phát huy truyền thống anh hùng, Nhân dân Gia Lai đã nỗ lực xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh của khu vực Tây Nguyên. Sự kiện cũng góp phần bồi đắp lòng yêu nước, giáo dục truyền thống cách mạng cho các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ trong bối cảnh mới.
Dù thời gian có thể làm mờ dấu vết chiến tranh, nhưng tinh thần Plei Me, ý chí thép của quân dân Tây Nguyên vẫn còn đó, sống mãi trong nhịp sống hôm nay. Từ mảnh đất từng thấm đầy bom đạn, Gia Lai đã bước lên mạnh mẽ, khẳng định bản lĩnh, trí tuệ và nỗ lực đổi mới qua từng giai đoạn phát triển.
Chiến dịch Plei Me kết thúc thắng lợi vào ngày 26/11/1965. Bản hùng ca Plei Me không chỉ được kể bằng ký ức của những nhân chứng sống mà còn được viết tiếp trong từng mùa rẫy no ấm, từng nếp nhà mới, từng thế hệ trẻ biết trân trọng lịch sử và khát vọng vươn lên.
Hiền Mai