80 năm Độc lập - Chương V: Giang sơn sắp lại, vận nước mở ra

4 giờ trướcBài gốc

Cuộc cách mạng sắp xếp tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị được Trung ương xem xét, quyết định tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, diễn ra vào cuối tháng 1/2025. Trung ương đã thống nhất cao với Báo cáo của Bộ Chính trị về tổng kết Nghị quyết 18-NQ/TW và phương án sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Trên cơ sở đó, Trung ương yêu cầu các bộ, ban, ngành, đơn vị, địa phương phải có quyết tâm chính trị rất cao, thực hiện đồng bộ các biện pháp, đẩy mạnh “cuộc cách mạng”, đảm bảo hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của đất nước và đòi hỏi của nhân dân trong kỷ nguyên mới.

Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, cuối tháng 1/2025

Để cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ được Trung ương đề ra, Chính phủ, Quốc hội và các cơ quan liên quan đã tổ chức nhiều phiên làm việc, hoàn thiện đề án với chất lượng cao nhất. Ngày 18/2/2025, Quốc hội biểu quyết thông qua nghị quyết về cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV và nghị quyết về cơ cấu số lượng thành viên Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.

Từ đề án Chính phủ trình, Quốc hội nhất trí thành lập Bộ Tài chính trên cơ sở hợp nhất Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Tài chính; thành lập Bộ Xây dựng trên cơ sở hợp nhất Bộ Xây dựng và Bộ Giao thông vận tải; Bộ Khoa học và Công nghệ được thành lập trên cơ sở hợp nhất Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Thông tin và Truyền thông; Bộ Nội vụ được thành lập trên cơ sở hợp nhất Bộ Nội vụ và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội; thành lập Bộ Nông nghiệp và Môi trường trên cơ sở hợp nhất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Tài nguyên và Môi trường; Bộ Dân tộc và Tôn giáo được thành lập trên cơ sở Ủy ban Dân tộc.

Ngoài 6 bộ trên, Quốc hội cũng thông qua việc duy trì 11 bộ, ngành, gồm Bộ Quốc phòng, Công an, Tư pháp, Công Thương, Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Ngoại giao, Giáo dục và Đào tạo, Y tế, Văn phòng Chính phủ, Thanh tra Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

Như vậy, sau sắp xếp, tổ chức bộ máy của Chính phủ khóa XV được tinh gọn với 14 bộ, 3 cơ quan ngang bộ (giảm 5 bộ, cơ quan ngang bộ) và 5 cơ quan thuộc Chính phủ (giảm 3 cơ quan thuộc Chính phủ). Tổ chức bên trong cũng giảm với toàn bộ 13/13 tổng cục và tổ chức tương đương; cấp cục, vụ và tổ chức tương đương cũng được giảm đáng kể. Sau sắp xếp, Chính phủ thực hiện theo nguyên tắc bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, một cơ quan thực hiện nhiều việc và một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì, thực hiện, chịu trách nhiệm chính.

Tổng Bí thư Tô Lâm và các đại biểu tại Hội nghị công bố Quyết định của Bộ Chính trị về việc thành lập, chỉ định nhân sự của 4 Đảng bộ trực thuộc Trung ương, ngày 3/2.

Tại khối Quốc hội, trên cơ sở hợp nhất các ủy ban, Nghị quyết được thông qua ngày 18/2/2025 đã quyết nghị các cơ quan của Quốc hội gồm: Hội đồng Dân tộc; Ủy ban Pháp luật và Tư pháp; Ủy ban Kinh tế và Tài chính; Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại; Ủy ban Văn hóa và Xã hội; Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường; Ủy ban Công tác đại biểu; Ủy ban Dân nguyện và Giám sát.

Cùng với Chính phủ, Quốc hội, các cơ quan Đảng, Mặt trận Tổ quốc cũng được sắp xếp, sáp nhập theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả: Ban Tuyên giáo Trung ương hợp nhất với Ban Dân vận Trung ương với tên gọi mới là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; Ban Kinh tế Trung ương đổi tên thành Ban Chính sách, chiến lược Trung ương. Các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các hội quần chúng cấp tỉnh, xã cũng được tinh gọn, hợp nhất.

Trao đổi với phóng viên, đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn, đánh giá, đây là “cuộc cách mạng” mang tầm vóc chiến lược. “Việc hợp nhất các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, không chỉ là thay đổi về mô hình tổ chức, mà sâu xa hơn là bước chuyển về tư duy quản trị quốc gia. Đó là dấu hiệu cho thấy chúng ta đang thực sự dũng cảm tự đổi mới chính mình, xây dựng một Nhà nước phục vụ, năng động, hiệu lực và hiệu quả”, ông Sơn chia sẻ với Tiền Phong.

Sau sắp xếp, tổ chức bộ máy Chính phủ khóa XV có 14 bộ, 3 cơ quan ngang bộ và 5 cơ quan thuộc Chính phủ

Sau khi thực hiện sắp xếp các cơ quan trung ương, ngày 12/4/2025, Hội nghị lần thứ 11, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII nhấn mạnh: Việc tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị là “quyết sách chiến lược chưa từng có” với mục tiêu cao nhất vì sự phát triển nhanh, ổn định, bền vững của đất nước. Việc sắp xếp đơn vị hành chính địa phương lần này được xây dựng trên tinh thần khoa học, đột phá, sáng tạo, bám sát thực tiễn với tầm nhìn xa, trông rộng, ít nhất là 100 năm, bảo đảm hình thành và mở rộng không gian phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa mới phù hợp cho phát triển đất nước.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại TPHCM sáng 30/6/2025.

Sau gần 2 tháng miệt mài chuẩn bị với khối lượng công việc rất lớn, tài liệu xếp đầy một căn phòng, ngày 5/6/2025, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua về nguyên tắc các nghị quyết sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã năm 2025. Qua sắp xếp, đã giảm từ hơn 10.300 xuống còn 3.321 đơn vị hành chính cấp xã.

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Và ngày 12/6/2025, một quyết sách lịch sử được đưa ra - Quốc hội chính thức thông qua Nghị quyết sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh. Từ con số 63 tỉnh, thành phố, bản đồ hành chính nước ta nay chỉ còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Việt Nam có số lượng tỉnh thành ít nhất kể từ ngày đất nước thống nhất, cũng là lần điều chỉnh đơn vị hành chính cấp tỉnh lớn nhất trong lịch sử hiện đại nước ta.

Sau sắp xếp, cả nước có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh (giảm 29 cấp tỉnh), gồm 6 thành phố trực thuộc trung ương và 28 tỉnh và có 3.321 đơn vị hành chính cấp xã (2.621 xã, 687 phường và 13 đặc khu), giảm 6.714 đơn vị hành chính cấp xã.

Trước thời khắc lịch sử khi mô hình chính quyền hai cấp và các tỉnh, thành mới sau sáp nhập chính thức đi vào vận hành (từ ngày 1/7/2025), chia sẻ với báo chí, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh, đây là bước đi chiến lược trong chuỗi chủ trương lớn, nhằm kiến tạo không gian phát triển mới, đưa đất nước bước vào giai đoạn ‘tăng tốc, bứt phá’.

“Lãnh đạo nhiều quốc gia khi tiếp xúc với chúng tôi cũng đánh giá cao chủ trương này, coi đây là bước đi táo bạo, sáng suốt của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Có đồng chí còn nói đây là "quyết định khí phách" của Việt Nam”, ông Nguyễn Hòa Bình chia sẻ.

Trên cơ sở các quyết sách lịch sử được đưa ra, ngày 30/6/2025 đánh dấu thời khắc đặc biệt khi cả nước long trọng tổ chức lễ công bố các nghị quyết, quyết định của Trung ương và địa phương về sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã, kết thúc hoạt động cấp huyện, thành lập tổ chức Đảng và nhân sự của hệ thống chính trị.

Tổng Bí thư Tô Lâm trao các nghị quyết, quyết định của Trung ương về việc thành lập TPHCM mới và chỉ định nhân sự của thành phố.

Phát biểu tại lễ công bố Nghị quyết tại TPHCM, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Sắp xếp lại giang sơn" là quyết định chiến lược, mang tầm vóc lịch sử, thể hiện tư duy cải cách hành chính mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước. Tổng Bí thư cũng khẳng định, chúng ta bước vào giai đoạn phát triển mới không chỉ với niềm tự hào, mà còn với trách nhiệm lớn lao trước tổ quốc và các thế hệ mai sau.

"Hãy để mỗi ngày làm việc là một ngày kiến tạo. Hãy để mỗi người là một chiến sĩ trên mặt trận đổi mới. Hãy để tinh thần cách mạng tấn công mạnh mẽ, quyết liệt và sáng tạo, thấm đẫm hồn dân tộc trong từng hành động, từng quyết sách và từng bước phát triển đi lên", Tổng Bí thư bày tỏ, đồng thời khẳng định, đến thời điểm này "đội ngũ đã chỉnh tề, hàng lối đã ngay ngắn", cả dân tộc cùng "hành quân" vươn tới tương lai rực rỡ.

Đánh giá kết quả sau một tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhìn nhận: "Ý Đảng - Lòng dân" đã gặp nhau khi chuyển từ trạng thái chính quyền hành chính thụ động, nặng về quản lý sang trạng thái chủ động, tích cực phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển. Chủ trương lớn, quan trọng này của Đảng hợp lòng dân, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh đất nước hiện nay nên được nhân dân đồng tình, bạn bè quốc tế ủng hộ.

Chính phủ sẽ họp hằng tuần đến khi chính quyền địa phương 2 cấp vận hành thông suốt, trơn tru, toàn diện.

Chia sẻ với cán bộ trong ngành, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nói, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được triển khai trong bối cảnh có nhiều yếu tố mới, nên những vướng mắc, bất cập trong giai đoạn đầu là điều khó tránh khỏi. “Chúng ta không thể cầu toàn, quan trọng là phải kịp thời nhận diện, tháo gỡ để từng bước hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một chính quyền tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân và phục vụ nhân dân tốt hơn", bà Trà nói.

Hội nghị ghi nhận báo cáo bước đầu triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp tại 34 tỉnh, thành, với 3.321 xã, phường, đặc khu với không gian được tổ chức lại theo hướng bổ sung, hỗ trợ, tạo động lực nội sinh cho từng tỉnh, từng vùng và trên phạm vi toàn quốc.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu bế mạc Hội nghị lần thứ 12, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, ngày 19/7/2025.

Trao đổi với Tiền Phong, ông Phan Trung Tuấn - Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ) cho biết, ngay sau khi kiện toàn tổ chức bộ máy, các cơ quan, đơn vị đều khẩn trương đi vào hoạt động, không có độ trễ, không làm gián đoạn công việc. “Qua nắm bắt dư luận xã hội và thực tiễn tại các địa phương cho thấy, người dân, doanh nghiệp cơ bản đánh giá cao về kết quả vận hành chính quyền địa phương 2 cấp; tin tưởng vào chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước”, ông Tuấn bày tỏ.

Từ thực tiễn địa phương, lãnh đạo các tỉnh, thành đều cho rằng, sau khi triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, khối lượng công việc rất lớn, đòi hỏi sự nỗ lực quyết tâm rất cao của cán bộ, công chức, viên chức. “Cán bộ ngành nội vụ luôn trong trạng thái sẵn sàng làm việc bất kể ngày nghỉ. Việc xử lý vướng mắc cần thực hiện ngay từ cấp cơ sở để tránh phát sinh vấn đề lớn”, Giám đốc Sở Nội vụ Thái Nguyên Nguyễn Quốc Hữu chia sẻ kinh nghiệm.

Sau sáp nhập, cả nước có 34 đơn vị cấp tỉnh và 3.321 đơn vị cấp xã.

Qua thực tế khảo sát khi vận hành chính quyền mới, lãnh đạo TPHCM – “siêu đô thị” sau hợp nhất, sáp nhập hai tỉnh Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, cũng yêu cầu Sở Nội vụ phải phối hợp các sở, ngành nghiên cứu ngay việc phi địa giới để người dân và doanh nghiệp có thể nộp hồ sơ ở bất cứ nơi đâu. Đây là "mệnh lệnh bắt buộc" để phục vụ người dân tốt hơn. Lãnh đạo thành phố cũng lưu ý đẩy mạnh thực hiện phi địa giới hành chính và 168 phường phải thành một mái nhà chung trong ngôi nhà chung TPHCM.

Lãnh đạo Chính phủ nhìn nhận, việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh nhằm tạo ra những không gian kinh tế đủ lớn, kết nối tốt hơn giữa các vùng, khai thác tối đa tiềm năng vùng miền để chuẩn bị cho một giai đoạn phát triển mới của đất nước. Đặc biệt, nhiều địa phương đã hình thành những không gian kinh tế vượt trội, có thể sánh với các vùng phát triển trong khu vực.

Đáng lưu ý, việc sắp xếp bộ máy chỉ là một phần trong chiến lược tạo không gian kinh tế mới, cùng với các chủ trương lớn như phát triển hạ tầng, khoa học công nghệ, chuyển đổi số, đường sắt tốc độ cao, năng lượng nguyên tử, trung tâm tài chính… Đây là loạt chủ trương để chuẩn bị tạo không gian kinh tế, để đất nước tăng tốc, bứt phá.

Tổng Bí thư Tô Lâm kiểm tra thực địa cảng biển tổng hợp Cà Ná, tại Ninh Thuận.

Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, hướng tới khơi thông nguồn lực cho hơn 940.000 doanh nghiệp và 5,2 triệu hộ kinh doanh. Nghị quyết 68 giống như một tia sáng giữa bối cảnh địa chính trị, kinh tế khó khăn.

Ông Trương Gia Bình - Ban tư vấn Phát triển kinh tế tư nhân, Chủ tịch Tập đoàn FPT, nhìn nhận.

Cùng với chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, sắp xếp đơn vị hành chính, việc đổi mới, hoàn thiện thể chế nhằm tháo gỡ ‘điểm nghẽn’, khơi thông mọi nguồn lực phát triển đã và đang được triển khai đồng bộ. Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện các Nghị quyết của Bộ Chính trị, người đứng đầu Đảng ta nhấn mạnh rằng, những đổi mới, cải cách mà chúng ta đang triển khai không chỉ là yêu cầu khách quan của phát triển mà còn là ‘mệnh lệnh từ tương lai dân tộc’.

Trong đó, những đổi mới, cải cách tập trung vào bốn đột phá chiến lược: Nghị quyết số 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; và Nghị quyết số 68 về phát triển kinh tế tư nhân.