Ắc quy chì-axit và pin lithium: Cuộc đối đầu âm thầm định hình tương lai xe máy điện Việt Nam

một ngày trướcBài gốc

Xe máy điện Việt Nam: Ắc quy vẫn chiếm ưu thế

Một điều đáng chú ý là phần lớn các mẫu xe máy điện phổ thông hiện nay trên thị trường Việt Nam vẫn sử dụng ắc quy chì-axit thay vì pin lithium, bất chấp xu hướng toàn cầu đang dần nghiêng về công nghệ mới. Lý do không chỉ nằm ở giá thành, mà còn liên quan đến yếu tố tâm lý và nhận thức an toàn của người tiêu dùng.

Theo chị Trang, quản lý của một hệ thống phân phối xe điện lớn tại Hà Nội, nhiều khách hàng vẫn ưu tiên chọn xe dùng ắc quy vì "an toàn hơn". Chị chia sẻ: “Ắc quy nếu có sự cố thì chỉ chảy nhựa, không gây cháy nổ như pin lithium. Dùng búa đập thoải mái cũng không nổ được, còn pin lithium mà chọc vào là có thể phát nổ ngay”.

Trên thị trường hiện nay, đa số xe máy điện phổ thông vẫn sử dụng ắc quy chì-axit để tích điện, thay vì pin lithium. Nguyên nhân chính là do ắc quy có giá thành rẻ hơn, dễ thay thế, và được cho là an toàn hơn trong một số tình huống, đặc biệt với người tiêu dùng phổ thông hoặc học sinh, sinh viên... (Ảnh: Đình Khương).

Thực tế cho thấy, nhiều vụ cháy được cho là do xe điện xảy ra gần đây đã khiến người dân dè dặt hơn với pin lithium. Tuy nhiên, theo chị Trang và nhiều người trong ngành, pin không phải là nguyên nhân duy nhất. “Nếu cháy thì thường do sạc sai cách, dùng dây điện kém chất lượng hoặc nguồn điện trong nhà không ổn định chứ pin thì khó tự phát cháy. Pin lithium hiện đại có nhiều lớp bảo vệ, đặc biệt là trên các dòng xe điện cao cấp hoặc ô tô điện”.

Ắc quy chì-axit là công nghệ lâu đời, xuất hiện từ thế kỷ XIX. Với cấu tạo đơn giản và giá thành rẻ, loại ắc quy này từng là lựa chọn mặc định của hầu hết các mẫu xe điện trong phân khúc phổ thông tại Việt Nam suốt một thời gian dài. Ưu điểm lớn nhất của ắc quy chì-axit là giá rẻ, dễ sản xuất và có hệ thống thu gom, tái chế sẵn có.

Trong khi đó, pin lithium (chủ yếu là lithium-ion) là công nghệ mới hơn, có mật độ năng lượng cao, trọng lượng nhẹ và tuổi thọ dài. Đây là loại pin được sử dụng rộng rãi trên điện thoại, laptop và các mẫu ô tô điện hiện đại. Trong lĩnh vực xe máy điện, pin lithium đang dần mở rộng thị phần nhờ vào hiệu suất vượt trội và thiết kế gọn nhẹ.

Với cùng một khối lượng và thể tích, pin lithium có thể tích trữ lượng điện gấp 2-3 lần so với ắc quy chì-axit. Điều này đồng nghĩa với việc xe sử dụng pin lithium có thể di chuyển quãng đường dài hơn trong một lần sạc, rất phù hợp với nhu cầu đi lại ở đô thị lớn.

Hiệu suất chuyển đổi năng lượng của pin lithium cũng cao hơn nhiều đạt tới 95-98%, trong khi ắc quy chì-axit chỉ ở mức 70-80%. Nhờ đó, xe vận hành bằng pin lithium tiêu thụ điện ít hơn, sạc nhanh hơn và ít sinh nhiệt hơn khi hoạt động.

Ắc quy chì-axit thường có tuổi thọ từ 300-500 chu kỳ sạc, tương đương khoảng 1,5-2 năm sử dụng với tần suất sạc trung bình 2-3 lần mỗi tuần. Trong khi đó, pin lithium có thể đạt tới 1.000-2.000 chu kỳ, tương ứng 5-7 năm sử dụng trong điều kiện lý tưởng. Đây là lợi thế rõ rệt giúp giảm chi phí thay thế và công sức bảo dưỡng trong dài hạn.

Tuy nhiên, mức đầu tư ban đầu cho pin lithium cao hơn đáng kể. Một bộ pin lithium có thể đắt gấp đôi hoặc gấp ba so với ắc quy chì-axit, khiến nhiều người tiêu dùng phổ thông chưa sẵn sàng chuyển đổi.

Tâm lý người tiêu dùng và rào cản chính sách

Tính đến nay, thị trường xe máy điện Việt Nam dù có tăng trưởng nhưng chưa thực sự bứt phá. Một phần nguyên nhân nằm ở tâm lý ưa chuộng xe xăng lâu đời, cộng với hạ tầng sạc chưa đồng bộ và lo ngại về cháy nổ từ pin lithium.

Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ nhằm thúc đẩy giao thông xanh, giảm ô nhiễm không khí tại đô thị được xem là bước đi quan trọng, nhưng thực tế triển khai còn nhiều thách thức. Nhiều chính sách mới ban hành vẫn chưa đi kèm chế tài đủ mạnh hay các chương trình hỗ trợ cụ thể như trợ giá, miễn thuế hay ưu đãi đổi xe cũ lấy xe điện.

Dù xe máy điện được xem là giải pháp xanh giúp giảm phát thải khí nhà kính và ô nhiễm không khí trong đô thị, nhưng cả ắc quy chì-axit và pin lithium - hai loại nguồn tích điện phổ biến hiện nay đều đặt ra những thách thức môi trường đáng kể nếu không được quản lý tốt (Ảnh: Đình Khương).

Thị trường hiện tại phần lớn vẫn được dẫn dắt bởi các doanh nghiệp trong nước và liên doanh. Điển hình như DK Bike với nhà máy tại Lạng Sơn, đã hoạt động hơn 10 năm, hay TAILG một liên doanh Trung Quốc - Việt Nam đặt nhà máy tại Hưng Yên. Sự gia nhập của các doanh nghiệp nội địa có kinh nghiệm, kết hợp với xu hướng xanh trong chính sách, được kỳ vọng sẽ giúp thị trường bứt phá trong giai đoạn tới.

Tuy nhiên để phát triển xe điện hướng tới xanh, sạch từ góc độ môi trường, ắc quy chì-axit và pin lithium đều đặt ra những thách thức. Ắc quy chì dễ tái chế hơn nhờ quy trình lâu đời và mạng lưới thu gom rộng khắp, nhưng lại chứa kim loại nặng độc hại. Nếu không xử lý đúng cách, các thành phần như chì và axit sulfuric có thể gây ô nhiễm nghiêm trọng cho đất và nước.

Ngược lại, pin lithium thân thiện hơn trong quá trình sử dụng nhưng lại khó xử lý hơn khi hết hạn. Tái chế pin lithium đòi hỏi công nghệ cao, chi phí lớn, và hiện tại Việt Nam chưa có hệ thống xử lý chuyên biệt cho loại pin này. Điều này có thể tạo ra áp lực lớn về rác thải điện tử trong tương lai nếu thị trường tăng trưởng nhanh mà không kèm theo quy hoạch thu gom và tái chế.

Có thể thấy, mỗi loại công nghệ đều có ưu nhược điểm riêng và phù hợp với từng phân khúc khách hàng khác nhau. Ắc quy chì-axit vẫn là lựa chọn kinh tế cho người dùng phổ thông, học sinh, sinh viên… nhờ giá rẻ và tâm lý an toàn. Trong khi đó, pin lithium là lựa chọn dài hạn, phù hợp với người cần quãng đường dài, hiệu suất cao và mong muốn trải nghiệm xe điện thế hệ mới.

Tuy nhiên, theo thời gian, khi giá pin lithium tiếp tục giảm nhờ quy mô sản xuất lớn, cộng với chính sách hỗ trợ của Nhà nước và nhận thức xã hội thay đổi, pin lithium có thể sẽ dần thay thế hoàn toàn ắc quy chì-axit, ít nhất trong các đô thị lớn. Các doanh nghiệp sản xuất cũng cần chuẩn bị hạ tầng hậu cần từ bảo trì đến tái chế để đón đầu làn sóng chuyển dịch này.

Cuộc cạnh tranh giữa ắc quy chì-axit và pin lithium trên xe máy điện phản ánh không chỉ sự khác biệt về công nghệ, mà còn là sự chuyển dịch dần dần trong hành vi tiêu dùng, chính sách môi trường và chiến lược phát triển ngành giao thông của Việt Nam.

Ắc quy chì-axit có thể vẫn sẽ "sống tốt" trong vài năm tới ở phân khúc phổ thông nhờ vào mức giá và tâm lý an toàn, nhưng về dài hạn, pin lithium với ưu thế về hiệu suất, độ bền và khả năng phát triển công nghệ sẽ là người chiến thắng trong cuộc đua tiến tới một tương lai giao thông xanh, hiện đại và bền vững hơn.

Đình Khương

Nguồn PetroTimes : https://petrotimes.vn/ac-quy-chi-axit-va-pin-lithium-cuoc-doi-dau-am-tham-dinh-hinh-tuong-lai-xe-may-dien-viet-nam-730701.html