AI phân tích, dự báo xu hướng ô nhiễm trong đô thị

7 giờ trướcBài gốc

Ô nhiễm không khí đang trở thành nỗi lo chung ở các thành phố lớn của Việt Nam. Năm 2024, Hà Nội ghi nhận nồng độ PM2.5 trung bình 45 µg/m³ (nồng độ bụi mịn), tương đương chỉ số AQI khoảng 125 tức là “không lành mạnh cho nhóm nhạy cảm” và gấp 9 lần khuyến cáo an toàn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Có thời điểm AQI của Hà Nội vọt lên mức 173, thuộc nhóm “ô nhiễm nặng”.

Cảnh báo ô nhiễm không khí ở TP.HCM lên mức báo động - Ảnh: Internet

Ở TP.HCM, tình hình cũng đáng ngại khi AQI trung bình lên tới 164. Sang năm 2025, có cải thiện nhẹ: AQI trung bình ở Hà Nội còn khoảng 72, nhưng vào mùa đông vẫn có nhiều ngày rơi vào mức “xấu” hoặc “kém”; và chưa ngày nào đạt chuẩn “tốt”. Những con số này cho thấy ô nhiễm không khí vẫn là vấn đề nghiêm trọng, kéo dài và ảnh hưởng đến sức khỏe của hàng triệu người.

Trong bối cảnh đó, việc đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào giám sát và dự báo chất lượng không khí đang được xem là hướng đi cần thiết.

Hệ thống hoạt động dựa trên mạng lưới cảm biến IoT (internet vạn vật) được đặt tại nhiều khu vực như đường phố, trường học, bệnh viện và khu dân cư.

Các cảm biến này liên tục ghi nhận dữ liệu về bụi mịn PM2.5, PM10, các loại khí độc hại như CO, NO₂, SO₂ cùng nhiệt độ, độ ẩm. Tất cả dữ liệu được chuyển về trung tâm xử lý, nơi AI phân tích theo thời gian thực, nhận diện biến động và đưa ra dự báo trước vài giờ đến một ngày. Điểm đặc biệt là hệ thống học dần từ chính dữ liệu thu thập được, nên càng về sau kết quả càng chính xác hơn.

Trước đây hệ thống quan trắc truyền thống chỉ đưa ra con số theo giờ hoặc theo ngày. Còn AIcho phép phân tích liên tục từng phút. Điều này đặc biệt quan trọng ở đô thị lớn, nơi giao thông và hoạt động công nghiệp luôn thay đổi nhanh.

Một vụ kẹt xe kéo dài, một công trình xây dựng lớn hoặc thay đổi thời tiết bất thường cũng có thể khiến chất lượng không khí xấu đi trong chốc lát. Nhờ AI, những biến động này sẽ được phát hiện ngay và đưa ra cảnh báo tức thì.

Ứng dụng AI mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân. Các chỉ số đo được công khai trên ứng dụng điện thoại hoặc website, giúp mỗi người dễ dàng biết tình trạng không khí ở nơi mình sống hay nơi mình sắp đến.

Khi chất lượng không khí xuống thấp, hệ thống sẽ phát cảnh báo và kèm theo khuyến nghị cụ thể như hạn chế ra đường, đeo khẩu trang chuẩn, đóng cửa sổ hoặc bật máy lọc không khí. Với trẻ em, người già và người có bệnh hô hấp, những cảnh báo này vô cùng hữu ích để giảm rủi ro sức khỏe.

Ở cấp độ quản lý, dữ liệu từ AI cũng là công cụ đắc lực cho chính quyền. Chẳng hạn, nếu phát hiện ô nhiễm tăng cao tại một tuyến đường vào giờ cao điểm, cơ quan chức năng có thể tính phương án điều tiết giao thông, tăng phương tiện công cộng hay mở rộng cây xanh.

PGS.TS Nguyễn Văn Thường, chuyên gia môi trường đô thị, chia sẻ: “Ô nhiễm không khí ở các thành phố lớn đang gia tăng cả về mức độ lẫn tần suất, tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Việc ứng dụng AI vào phân tích dữ liệu thời gian thực là bước đi cần thiết, bởi AI không chỉ giúp giám sát mà còn đưa ra dự báo sớm, cho phép chính quyền chủ động điều tiết các nguồn gây ô nhiễm. Quan trọng hơn, người dân cũng sẽ được tiếp cận thông tin minh bạch để tự bảo vệ mình, nâng cao ý thức cộng đồng về bảo vệ môi trường sống”.

Trên thế giới, nhiều nước đã sớm đưa AI vào quản lý chất lượng không khí. Ở Mỹ, các mô hình dự báo từng giờ đã được áp dụng rộng rãi, phục vụ cả người dân lẫn cơ quan khí tượng.

Nhật Bản và Hàn Quốc thì kết hợp dữ liệu từ hàng nghìn cảm biến với thông tin thời tiết để dự báo với độ chính xác cao, giúp cảnh báo sớm khi chất lượng không khí xuống thấp.

Tại Việt Nam, một số viện nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ đã bắt đầu thử nghiệm hệ thống này ở Hà Nội và TP.HCM, hứa hẹn mang lại nền tảng dữ liệu minh bạch và cập nhật liên tục, giúp quản lý môi trường hiệu quả hơn.

Tất nhiên, việc triển khai hệ thống AI trên diện rộng cũng còn nhiều thách thức. Cảm biến cần có giá thành hợp lý để lắp đặt ở nhiều nơi, đồng thời đảm bảo hoạt động bền bỉ trong điều kiện khí hậu nóng ẩm.

Đường truyền dữ liệu phải ổn định để thông tin luôn kịp thời. Đặc biệt, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, giới khoa học và doanh nghiệp để vận hành thống nhất, tránh tình trạng mạnh ai nấy làm, dữ liệu bị rời rạc.

Dù vậy, không thể phủ nhận AI trong giám sát và dự báo ô nhiễm không khí là xu hướng tất yếu. Đây không chỉ là ứng dụng công nghệ hiện đại mà còn là giải pháp nhân văn, đặt sức khỏe cộng đồng lên hàng đầu.

Với khả năng phân tích nhanh và dự báo chính xác, AI có thể giúp thành phố thông minh hơn, chính quyền chủ động hơn và người dân an tâm hơn.

Khi công nghệ tiếp tục hoàn thiện, chúng ta có quyền kỳ vọng về một môi trường sống trong lành và an toàn hơn ngay giữa lòng đô thị đông đúc.

Nguyễn Tuyết

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/ai-phan-tich-du-bao-xu-huong-o-nhiem-trong-do-thi-236325.html