AI và báo chí: Không thể lấy công nghệ hào nhoáng che lấp đi chất lượng tác phẩm báo chí

3 giờ trướcBài gốc

Nhà báo Tô Phán chia sẻ về nghề báo trong buổi lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam. Ảnh: Thành Văn

Tuy nhiên, dù công nghệ có tiên tiến đến đâu, vai trò của thông tin chất lượng, bản quyền và chính thống vẫn là nền tảng không thể thay thế trong việc xây dựng niềm tin và giá trị của báo chí.

Chia sẻ trong buổi lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, nhà báo Tô Phán, Tổng Biên tập Tạp chí Công dân và Khuyến học, Chủ tịch Hội Nhà báo Hà Nội khẳng định: "Không thể phủ nhận việc công nghệ đã đưa báo chí lên một tầm cao mới, hiện đại và tính ứng dụng rất cao. Công nghệ để phục vụ đời sống và báo chí sẽ tiên phong đột phá tìm tòi trong từng bước đi tiên tiến của công nghệ hiện đại.

Nhưng công nghệ trong báo chí với hàm lượng bao nhiêu là đủ? Làm sao để công nghệ giúp lao động nghề báo tỏa sáng? Trong đó, tính cá nhân, tính sáng tạo của nhà báo không bị bào mòn?

Là một trong những thành viên Hội đồng Chung khảo Giải Báo chí Quốc gia lần thứ XIX năm 2024, nhà báo Tô Phán cho hay, một tác phẩm báo chí được ghi nhận, đánh giá tốt phải lấy chất lượng thông tin lên hàng đầu. Sau đó mới tính đến việc áp dụng công nghệ bổ trợ cho lao động nghề báo. Một tác phẩm dở mà lấy công nghệ hào nhoáng để khỏa lấp đi một nội dung tồi thì không phải là tác phẩm chất lượng.

Một loại drone (máy bay gắn camera) tự tìm đối tượng trong khi quay phim giúp các nhà báo thực hiện các tác phẩm truyền hình dễ dàng, chuẩn xác. Ảnh: TTH

Sự bùng nổ của AI trong báo chí, ứng dụng AI trong sản xuất nội dung

AI đã được ứng dụng rộng rãi trong nhiều các khía cạnh của báo chí hiện đại. Các công cụ như tự động viết bài, phân tích dữ liệu lớn (big data) hay chatbot thông minh giúp các tòa soạn tối ưu hóa quy trình làm việc, tiết kiệm thời gian và chi phí.

Cụ thể, AI có thể nhanh chóng tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn, tạo ra các bài viết ngắn gọn về kết quả thể thao, tài chính hay thời tiết. Hệ thống đề xuất nội dung dựa trên AI cũng giúp cá nhân hóa trải nghiệm, đưa tin tức phù hợp đến từng độc giả.

Tuy nhiên, AI mới "gõ cửa" nghề báo thôi, nhưng tai nạn nghề nghiệp do AI tạo ra khiến các nhà báo dở khóc dở cười đã tràn ngập. AI có thể tạo ra thông tin "không hề tồn tại" do hệ thống tổng hợp cơ học, xếp chữ, vô nhân tính. Khái niệm "không phải con người" chính do AI đưa ra để nói về những thứ trí tuệ nhân tạo làm nên mà không do trí tuệ con người sáng tạo.

Bệnh lười lao động báo chí xuất hiện, khiến chính các nhà báo phải nhìn lại chính mình, phải kêu gọi bản thân và đồng nghiệp "hãy để chúng ta là con người" trước sự chiếm lĩnh của AI.

Một vấn đề đặt ra là các thuật toán AI có thể hỗ trợ phát hiện thông tin sai lệch (tin fake) hay không? AI có thể kiểm tra tính xác thực của nguồn tin, từ đó nâng cao hiệu quả trong việc chống lại tin giả – một vấn đề nhức nhối trong thời đại số. Những lợi ích này không chỉ tăng cường năng lực cạnh tranh của các cơ quan báo chí mà còn mở ra tiềm năng sáng tạo nội dung đa dạng, phong phú hơn. Nhưng kinh nghiệm thực tế cho thấy, không AI có thể thắng được sự nhạy cảm của nhà báo - những người đã được đào tạo và làm nghề đủ kinh nghiệm để tỉnh táo, tránh tối đa các sơ suất trong nghề.

Ai tạo ra MC ảo khiến các nhà báo thích thú, nhưng chỉ một thời gian ngắn, độc giả nhận ra sự vô cảm của hình ảnh tạo sinh khiến niềm tin sụt giảm dần. Minh họa: HD

Giới hạn của AI và tầm quan trọng của thông tin chất lượng

Dù AI mang lại nhiều lợi ích, nó không phải là “chìa khóa vạn năng” để thay thế hoàn toàn vai trò của con người trong báo chí. Công nghệ, dù thông minh, vẫn thiếu đi khả năng phán đoán đạo đức, cảm xúc và bối cảnh văn hóa – những yếu tố cốt lõi để tạo nên một tác phẩm báo chí có giá trị. Các bài viết do AI tạo ra thường mang tính cơ học, thiếu chiều sâu và không thể thay thế được những phân tích sắc sảo, góc nhìn độc đáo hay câu chuyện mang tính nhân văn từ các nhà báo.

Hơn nữa, AI phụ thuộc lớn vào dữ liệu đầu vào. Nếu dữ liệu không chính xác hoặc thiếu bản quyền, sản phẩm đầu ra sẽ không đảm bảo được độ tin cậy. Trong bối cảnh thông tin tràn lan trên mạng xã hội, việc đảm bảo thông tin chính thống, có nguồn gốc rõ ràng và được kiểm chứng là yếu tố sống còn để duy trì uy tín của báo chí. Một bài viết được AI tạo ra có thể nhanh chóng, nhưng nếu thiếu sự kiểm soát chặt chẽ, nó có thể vô tình lan truyền thông tin sai lệch hoặc vi phạm bản quyền.

Bản quyền và thông tin chính thống: Nền tảng của niềm tin

Trong thời đại số, vấn đề bản quyền ngày càng trở nên cấp thiết. Các nội dung báo chí chất lượng cao, được đầu tư nghiên cứu và biên tập kỹ lưỡng, là tài sản trí tuệ quý giá của các cơ quan báo chí.

Việc sử dụng AI để tái tạo hoặc sao chép nội dung mà không tôn trọng bản quyền không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn làm xói mòn niềm tin của công chúng. Độc giả ngày nay không chỉ tìm kiếm thông tin nhanh chóng mà còn đòi hỏi sự chính xác, minh bạch và trách nhiệm từ các nguồn tin.

Thông tin chính thống, được sản xuất bởi các cơ quan báo chí uy tín, đóng vai trò như một “ngọn hải đăng” giữa cơn bão thông tin hỗn loạn. Đây là những nội dung đã qua kiểm chứng, được xây dựng trên cơ sở đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội. Không một công nghệ nào, dù tiên tiến đến đâu, có thể thay thế được giá trị của những bài viết được viết bằng tâm huyết, sự cống hiến và trách nhiệm của các nhà báo.

Kết hợp hài hòa giữa công nghệ và giá trị cốt lõi của báo chí

Để phát huy tối đa tiềm năng của AI mà vẫn giữ vững giá trị của báo chí, các cơ quan truyền thông cần tìm cách kết hợp hài hòa giữa công nghệ và con người. AI nên được sử dụng như một công cụ hỗ trợ, giúp nhà báo tập trung vào những nhiệm vụ đòi hỏi tư duy sáng tạo, phân tích sâu sắc và cảm xúc tinh tế. Đồng thời, cần xây dựng các cơ chế kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo rằng nội dung do AI tạo ra tuân thủ các tiêu chuẩn về bản quyền, đạo đức và tính chính xác.

Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí cần đầu tư vào việc nâng cao chất lượng nội dung, xây dựng thương hiệu và uy tín thông qua những sản phẩm độc quyền, mang tính chuyên sâu. Độc giả sẽ luôn ưu tiên những nguồn tin đáng tin cậy, được sản xuất bởi những nhà báo có trách nhiệm và tâm huyết, thay vì chỉ dựa vào các nội dung được tạo ra một cách tự động.

Sự phát triển của khoa học công nghệ và AI là một bước tiến lớn, mang lại nhiều cơ hội cho ngành báo chí. Tuy nhiên, giá trị cốt lõi của báo chí – thông tin chất lượng, bản quyền và chính thống – vẫn là yếu tố không thể thay thế. Trong một thế giới ngập tràn thông tin, vai trò của báo chí chính thống không chỉ là cung cấp tin tức mà còn là đảm bảo sự thật, xây dựng niềm tin và định hướng xã hội. Chỉ khi kết hợp hài hòa giữa công nghệ hiện đại và đạo đức nghề nghiệp, báo chí mới có thể tiếp tục khẳng định vị thế của mình trong kỷ nguyên số.

Hà Phong

Nguồn Công dân & Khuyến học : https://congdankhuyenhoc.vn/ai-va-bao-chi-khong-the-lay-cong-nghe-hao-nhoang-che-lap-di-chat-luong-tac-pham-bao-chi-179250620162154162.htm