Ám ảnh sạt lở bờ biển Cà Mau

6 giờ trướcBài gốc

Nước biển dâng đẩy nhanh sạt lở

Ông Nguyễn Việt Khái, Trưởng ấp Chợ Thủ B, xã Tân Ân (tỉnh Cà Mau), dẫn chúng tôi ra cửa biển Bồ Đề - một trong những nơi sạt lở đặc biệt nguy hiểm của địa phương, nằm phía bờ biển Đông. Đứng mép biển, ông Khái chỉ về phía xa và kể, nơi đó chỉ vài năm trước là rừng, vuông tôm của người dân, nay đã nằm trọn trong lòng biển cách bờ khoảng 1km.

Hơn 10 năm, sạt lở bờ biển đã làm mất khoảng 6.200ha đất và rừng phòng hộ.

Trước nay, nghĩ tới Cà Mau, mọi người đều hình dung ra vùng đất này mỗi năm bồi lắng thêm vài trăm mét tiến về phía biển, đất biết nở, rừng biết đi. Tuy nhiên, giờ cũng bắt đầu bị biển xâm thực. Vùng cửa biển Bồ Đề trước năm 2003 có đến 80 hộ nuôi tôm, nhưng hiện chỉ còn khoảng 50 hộ. Số hộ nuôi tôm giảm không phải do làm ăn kém, mà chủ yếu do sạt lở nên không còn đất làm đầm nuôi, mỗi năm nơi nây lại bị biển “nuốt” 5 - 6ha đất nuôi thủy sản. “Bà con ở đây chủ yếu nuôi tôm, nhưng 3 - 4 năm gần đây, nước biển dâng cao, sóng lớn vào mỗi mùa mưa, đất và rừng cứ bị sóng biển cuốn đi dần. Những hộ còn trẻ, không còn đất sản xuất đành chọn đi thành phố làm công nhân, hộ cố bám trụ cũng chủ yếu làm nghề mò cua, bắt ốc, nhặt cây đổ ven biển đem về đốt làm than bán”, ông Khái nói.

Giai đoạn 2011 – 2023, sạt lở bờ biển đã làm mất khoảng 6.200ha đất và rừng phòng hộ, thiệt hại do sạt lở gây ra là rất lớn, nhiều công trình như cống, đê biển, đường giao thông, bờ bao... bị hư hỏng; nhiều diện tích rừng ngập mặn bị mất, nhiều ao đầm tôm bị phá hoại, đe dọa đến các khu du lịch của địa phương, rất nhiều nhà dân đã bị sập, hàng ngàn hộ dân phải chuyển đi nơi khác.

Ông Nguyễn Thanh Tùng, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau, đánh giá, hiện tượng sạt lở bờ biển Đông ngày càng nhanh có nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân chính là biến đổi khí hậu làm nước biển dâng, triều cường và sóng lớn xuất hiện thường xuyên hơn, gây sạt lở ngày càng nhanh và mạnh. Khi mực nước biển dâng, đường bờ có xu hướng dịch chuyển sâu vào đất liền. Điều này cũng làm cho năng lượng của sóng tại vùng ven bờ mạnh hơn, do sóng ít bị tiêu tán khi di chuyển qua vùng nước sâu.

“Những khu vực có địa hình trũng thấp và nền đất yếu như vùng ven biển khu vực Đồng bằng sông Cửu Long chịu ảnh hưởng nặng nề bởi nước biển dâng, dễ xảy ra xói lở, mất đất và thay đổi hình thái đường bờ. Sự thay đổi hình thái đường bờ - như việc bờ biển bị sạt lở, hình dạng uốn lượn hoặc hình thành các vùng lõm cũng có thể làm thay đổi cách sóng tác động lên khu vực ven bờ, hội tụ sóng. Một số dạng địa hình mới có thể khuếch đại năng lượng sóng, làm chúng mạnh hơn và khiến xói lở diễn ra nhanh hơn”, ông Tùng nói. Theo ông Tùng, cùng với nước biển dâng, tình trạng lún sụt đất, vốn đang diễn ra phổ biến ở miền Tây do khai thác nước ngầm quá mức và gia tăng tải trọng xây dựng, càng làm gia tăng mức độ nghiêm trọng từ tác động của nước biển và kéo theo xói lở bờ.

Mặt khác, biến đổi khí hậu cũng làm gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, gió mạnh, lốc xoáy, sóng lớn, mưa lớn,... Tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng ở những khu vực đất thấp như ở Cà Mau. Tổ hợp của các yếu tố trên gây ra nước dâng bất thường, phá vỡ trạng thái cân bằng tự nhiên của bờ biển và thúc đẩy quá trình xói lở.

Ngoài tác động của khí hậu, các yếu tố khác như suy giảm phù sa về sông Cửu Long do đập thủy điện, khai thác cát ở thượng nguồn cũng làm xói lở bờ biển thay vì bồi lắng thêm. Đặc biệt, ở nhiều khu vực, sự thay đổi chế độ sóng và dòng chảy ven bờ do cả tự nhiên lẫn con người làm thay đổi hướng vận chuyển bùn cát, khiến sự bồi tụ xói lở trở nên mất cân bằng. Sạt lở bờ biển là kết quả tổng hợp của nhiều tác động, trong đó biến đổi khí hậu làm trầm trọng thêm các xu thế sẵn có, gia tăng mức độ và phạm vi ảnh hưởng của hiện tượng này.

Biển đã lấy đi 8.800ha đất

Cà Mau có đường biển hơn 310km, trong đó hơn 200km đã và đang bị sạt lở (bờ biển Tây 96km, bờ biển Đông 108km). Theo nghiên cứu của Viện Khoa học thủy lợi miền Nam, bờ biển Đông tại Cà Mau từ năm 1990 đã ghi nhận sạt lở. Từ đó tới năm 2023, biển lấn vào đất liền khoảng 840m (trung bình lở hơn 25m/năm), biển đã lấy đi hơn 8.800ha đất.

Tổng chiều dài các đoạn bờ biển sạt lở từ mức nguy hiểm trở lên hiện kéo dài hơn 83km. Trong đó, sạt lở nguy hiểm bờ biển Tây dài 22km, tốc độ sạt lở hằng năm bình quân từ 20 - 40m, gồm các đoạn Vàm Kênh Tư thuộc huyện Trần Văn Thời (cũ) đến Kênh Năm - Rạch Chèo huyện Phú Tân (cũ). Tại khu vực này, đai rừng một số vị trí không còn, nơi còn rộng nhất cũng chỉ khoảng 20m. Do đó, cần giải pháp để bảo vệ đai rừng, hạ tầng bên trong.

Đối với bờ biển Đông, hiện đê biển chưa được đầu tư, tốc độ sạt lở bờ biển bình quân từ 45 - 50m/năm, cá biệt có nơi từ 80 - 100m/năm. Với tốc độ này, ngành chức năng dự báo, chỉ trong vài năm tiếp theo không có giải pháp bảo vệ, sạt lở sẽ tiến sâu vào đất liền và uy hiếp đến hạ tầng bên trong. Các đoạn bờ biển đang bị sạt lở ở mức độ đặc biệt nguy hiểm (có tốc độ sạt lở bình quân từ 45 - 50m/năm) cần được đầu tư bờ kè tổng chiều dài khoảng 61km.

Trong những năm qua, với sự hỗ trợ từ vốn Trung ương và địa phương, tỉnh Cà Mau đã đầu tư được hơn 93km bờ kè biển, với tổng kinh phí hơn 3.590 tỷ đồng. Các đoạn có bờ kè bước đầu đã gây bồi, tạo bãi, khôi phục gần 1.000ha rừng phòng hộ. Cà Mau đang triển khai dự án nâng cấp và làm mới 30km đê biển Tây, tổng vốn khoảng 826 tỷ đồng…

Tân Lộc

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/am-anh-sat-lo-bo-bien-ca-mau-post1767064.tpo