Ấn Độ tham vọng hồi sinh ngành điện hạt nhân

20 giờ trướcBài gốc

Lò phản ứng hạt nhân 700 MW đầu tiên do Ấn Độ tự phát triển tại Nhà máy điện nguyên tử Kakrapar (KAPP). Ảnh: Reuters.

Đã xem năng lượng hạt nhân là trụ cột chiến lược từ lâu, tiến trình phát triển nguồn năng lượng này của Ấn Độ vẫn chậm chạp những năm qua. Tuy nhiên, ngân sách liên bang năm nay đã tháo gỡ một số rào cản lớn, mở đường cho sự bứt phá của ngành này.

Đầu tháng 2, chính phủ Ấn Độ đã thổi một luồng sinh khí mới cho tham vọng hạt nhân kéo dài hàng thập kỷ khi đề xuất sửa đổi các quy định trách nhiệm pháp lý, theo Reuters. Động thái này giúp thu hút đầu tư tư nhân, bao gồm cả các tập đoàn nước ngoài, mở ra cơ hội tăng tốc phát triển năng lượng hạt nhân.

“Đánh thức” tham vọng hạt nhân

Song song với phát triển năng lượng tái tạo, chính phủ của Thủ tướng Narendra Modi gần đây đã quyết định đặt trọng tâm vào năng lượng hạt nhân.

Ngày 1/2, trong khuôn khổ ngân sách năm 2025, ông Modi công bố "sứ mệnh hạt nhân", với mục tiêu sản xuất 100 GW điện từ năng lượng nguyên tử vào năm 2047. Điều này sẽ biến hạt nhân thành một trụ cột trong hệ thống năng lượng quốc gia của Ấn Độ.

Là nền kinh tế lớn phát triển nhanh nhất thế giới và là nước phát thải khí nhà kính lớn thứ 3, Ấn Độ đặt mục tiêu đáp ứng nhu cầu điện cũng như cắt giảm khí thải carbon bằng cách mở rộng công suất hạt nhân lên 100 GW trong hai thập kỷ tới - gấp hơn 12 lần mức hiện tại là 8,2 GW.

Le Monde cho biết theo tổ chức nghiên cứu năng lượng Ember, mục tiêu này đòi hỏi những cải cách pháp lý quan trọng, đặc biệt là mở rộng sự tham gia của khu vực tư nhân thông qua sửa đổi Đạo luật Năng lượng Nguyên tử và Đạo luật Trách nhiệm Dân sự đối với Thiệt hại Hạt nhân.

Tuy nhiên, nỗ lực thúc đẩy năng lượng hạt nhân của Ấn Độ đã nhiều lần bị đình trệ do các rào cản pháp lý và thiếu hụt đầu tư. Bên cạnh đó, quốc gia này vẫn đối mặt với các cuộc tranh cãi lập pháp đầy cam go và nguy cơ biểu tình của công chúng, như đã từng xảy ra trong quá khứ.

Từng là quốc gia châu Á thứ 2 xây dựng nhà máy điện hạt nhân vào năm 1969 tại Tarapur - chỉ sau Nhật Bản và trước cả Trung Quốc - Ấn Độ đã bị gạt ra ngoài cuộc chơi do lệnh cấm hợp tác hạt nhân dân sự sau các vụ thử nghiệm quân sự vào năm 1974 và 1998.

Hiện nay, năng lượng nguyên tử chỉ chiếm 3% tổng sản lượng điện của Ấn Độ, với công suất lắp đặt đạt 8,18 GW tính đến ngày 30/1, do Tập đoàn Điện hạt nhân Nhà nước Ấn Độ vận hành.

"Lịch sử năng lượng hạt nhân của Ấn Độ thật đáng tiếc", chuyên gia Raja Mohan nhận định. Ông chỉ ra rằng Trung Quốc hiện có công suất hạt nhân lắp đặt khoảng 58 GW, Hàn Quốc là 32 GW, trong khi Ấn Độ dự kiến chỉ đạt 22,48 GW vào năm 2032, dù đang xây dựng thêm các lò phản ứng mới.

Nhà máy điện hạt nhân Kudankulam, một trong những nhà máy điện hạt nhân mới nhất của Ấn Độ. Ảnh: Reuters.

Để bước vào giai đoạn phát triển hạt nhân mới, Ấn Độ phải cải tổ khung pháp lý. Đạo luật Năng lượng Nguyên tử năm 1962, vốn giới hạn hoạt động hạt nhân trong tay doanh nghiệp nhà nước, sẽ được sửa đổi để mở cửa cho khu vực tư nhân - một động thái mang tính cách mạng, theo Bộ trưởng Jitendra Singh.

Đồng thời, luật về trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân cũng sẽ được sửa đổi nhằm "khuyến khích đầu tư tư nhân và tạo môi trường thuận lợi hơn cho đổi mới trong lĩnh vực này".

Luật hiện hành từ năm 2010 cho phép các nhà vận hành điện hạt nhân có quyền khởi kiện nhà cung cấp trong trường hợp sự cố, trong khi các công ước quốc tế quy định chỉ nhà vận hành chịu trách nhiệm bồi thường.

Chính vì vậy, các cuộc đàm phán với Pháp về việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân lớn nhất thế giới tại Jaitapur, gồm 6 lò phản ứng EPR (Lò phản ứng áp lực châu Âu), đã đình trệ từ năm 2008.

Giải pháp cho nhu cầu năng lượng

Nỗ lực thúc đẩy năng lượng hạt nhân của Ấn Độ diễn ra trong bối cảnh thế giới đang tái định hình các chiến lược cắt giảm carbon. Thêm vào đó, nhu cầu năng lượng của Ấn Độ dự kiến tăng mạnh do dân số ngày càng tăng, biến đổi khí hậu và mục tiêu trở thành quốc gia phát triển vào năm 2047.

Hiện tại, Ấn Độ cần tăng hơn gấp đôi công suất điện phi nhiên liệu hóa thạch để đạt mục tiêu 500 GW điện sạch vào năm 2030, so với mức 217,6 GW hiện nay, bản tin India File cho biết.

Tuy nhiên, tốc độ phát triển của các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời và điện gió đang chậm lại, phần lớn do lo ngại về tính ổn định và thiếu hụt hệ thống lưu trữ pin. Điều này càng làm tăng thêm sức ép cho năng lượng hạt nhân.

"Hiện nay, tổng tiềm năng năng lượng tái tạo của Ấn Độ ước tính không quá 1.000 GW. Do đó, khoảng 3.000 GW còn lại (gấp 7 lần công suất hiện tại) sẽ phải đến từ nhiên liệu hóa thạch và năng lượng hạt nhân nếu Ấn Độ muốn đạt các mục tiêu kinh tế và khí hậu vào giữa thế kỷ này", nhà nghiên cứu Ashley J. Tellis phân tích.

Các nhà máy điện hạt nhân được quy hoạch ở Ấn Độ. Ảnh: World Nuclear Association.

Ấn Độ dự kiến đưa vào vận hành thêm 14,3 GW công suất hạt nhân truyền thống vào năm 2032.

Nước này cũng có kế hoạch triển khai nhiều loại lò phản ứng mới, bao gồm các lò phản ứng nước nặng áp lực nhỏ (220 MW) đặt gần các khu công nghiệp như thép, nhôm và kim loại, cũng như các lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR) có công suất nhỏ và trung bình để thay thế nhà máy điện than cũ và cung cấp điện cho các khu vực xa xôi.

Theo Bộ Khoa học và Năng lượng Nguyên tử, SMR là giải pháp linh hoạt, có khả năng mở rộng và tiết kiệm chi phí so với các lò phản ứng truyền thống. Công nghệ này giúp giảm thời gian và chi phí sản xuất, khi các lò phản ứng có thể được chế tạo hàng loạt tại nhà máy, sau đó vận chuyển đến địa điểm lắp ráp.

Mục tiêu của Ấn Độ là có ít nhất 5 lò phản ứng SMR do nước này thiết kế đi vào hoạt động trước năm 2033. Theo truyền thông Ấn Độ, Tập đoàn Điện lực Nhiệt Quốc gia (NTPC) đang đàm phán với các công ty Mỹ, Nga và Pháp để mua hàng trăm SMR vào năm 2047. Chính phủ cũng đã phân bổ 2 tỷ USD trong ngân sách 2025 để nghiên cứu và phát triển lĩnh vực này.

Đẩy mạnh nguồn vốn tư nhân

Giống như ngành hàng không vũ trụ đang phát triển mạnh mẽ của Ấn Độ - với hàng loạt cột mốc quan trọng trong năm qua - lĩnh vực năng lượng hạt nhân cũng đang mở cửa chào đón nguồn vốn tư nhân, cả trong nước lẫn quốc tế.

Trong nước, nhiều tập đoàn lớn như Tata Power, Vedanta và Reliance Industries đã có các cuộc thảo luận sơ bộ về đầu tư vào năng lượng hạt nhân.

Pháp cũng kỳ vọng bán các lò phản ứng SMR cho Ấn Độ, nhưng Hàn Quốc và Mỹ cũng không đứng ngoài cuộc.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (giữa) và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thăm Lò phản ứng thí nghiệm nhiệt hạch quốc tế ở Saint-Paul-lès-Durance (Bouches-du-Rhône) ngày 12/2. Ảnh: ITER Organization.

Ấn Độ đã đặt nền móng cho quan hệ đối tác hạt nhân với Mỹ từ 20 năm trước trong một thỏa thuận mang tính bước ngoặt. Năm 2019, hai nước đồng ý xây dựng 6 nhà máy điện hạt nhân của Mỹ tại Ấn Độ.

Dù vậy, những cơ sở này vẫn chưa được triển khai, một phần do các rào cản pháp lý liên quan đến luật trách nhiệm dân sự của Ấn Độ. Gần đây, chính phủ Mỹ đã bắt đầu tháo gỡ những vướng mắc để thúc đẩy quan hệ hợp tác năng lượng sâu rộng hơn với New Delhi.

Trong các chuyến công du từ ngày 10 đến 12/2 tại Pháp và đến Mỹ vào ngày 13/2, Thủ tướng Modi đã thảo luận về hợp tác hạt nhân với Tổng thống Emmanuel Macron và Tổng thống Donald Trump. Một thư ý định đã được ký với Pháp để hợp tác về các lò phản ứng mô-đun cỡ nhỏ SMR.

"Chúng tôi mong muốn hợp tác trong việc đồng thiết kế, đồng phát triển và đồng sản xuất các lò phản ứng này, giúp giải quyết các thách thức mà các dự án hạt nhân truyền thống đang gặp phải", Ngoại trưởng Ấn Độ Vikram Misri cho biết.

Phương Linh

Nguồn Znews : https://znews.vn/an-do-tham-vong-hoi-sinh-nganh-dien-hat-nhan-post1535630.html