An Giang: Đưa văn hóa truyền thống đến với học đường

3 giờ trướcBài gốc

Sân khấu hóa di sản – cách làm mới trong công tác bảo tồn văn hóa

Chuyên đề sân khấu hóa “Một số nghi thức trong đám cưới Nam Kỳ” được tổ chức tại cơ sở 2 của Bảo tàng tỉnh An Giang tại phường Long Xuyên vào ngày 9 tháng 11 năm 2025 vừa qua đã thu hút hàng trăm đại biểu cùng đông đảo học sinh, sinh viên đến tham dự, tạo nên một không gian văn hóa ấm cúng, sinh động và đầy ý nghĩa.

Chuyên đề được tổ chức tại trường THPT Huỳnh Mẫn Đạt

Các đại biểu đánh giá việc sân khấu hóa các nghi thức cưới hỏi Nam Kỳ là một hướng đi sáng tạo, nhân văn và phù hợp với xu hướng bảo tồn văn hóa hiện nay. Không chỉ dừng lại ở việc trưng bày hiện vật hay giới thiệu tư liệu, bảo tàng đã chuyển hóa di sản thành trải nghiệm sống động, giúp người xem không chỉ “biết” mà còn “cảm”, “thấy” và “thấm” những giá trị văn hóa của cha ông qua từng chi tiết, nghi lễ, câu hát, lời chào, dáng cúi đầu hay cách trao sính lễ.

Nam Kỳ xưa – vùng đất phương Nam trù phú, nơi sông nước giao hòa cùng con người hiền hậu, cần cù – là kho tàng văn hóa dân gian độc đáo. Trải qua hàng trăm năm lịch sử khai hoang, lập ấp, cộng cư và giao lưu với nhiều dòng người từ Bắc, Trung, Hoa, Khmer,… vùng đất này đã hình thành nên một nền văn hóa đa tầng, cởi mở và nhân bản.

Trong đó, nghi thức cưới hỏi của người Nam Kỳ không chỉ mang ý nghĩa là sự kết hợp đôi lứa, mà còn thể hiện triết lý sống, đạo hiếu, tinh thần cộng đồng và mỹ cảm của người Việt nơi cuối trời phương Nam. Từ lễ “nạp tài”, “thân nghinh”, “lễ tơ hồng” đến cách chọn ngày lành tháng tốt, cách xưng hô giữa hai họ, lễ vật cưới, trang phục cô dâu – chú rể,… tất cả đều ẩn chứa tinh thần “kính trên, nhường dưới”, “trọng nghĩa, trọng tình”, đồng thời phản ánh sự giao thoa giữa truyền thống dân gian và nếp sống hiện đại.

Chính vì thế, việc tái hiện những nghi thức cưới hỏi xưa không chỉ giúp người xem nhận thức được giá trị văn hóa, mà còn gợi lên niềm tự hào về cội nguồn và bản sắc vùng Nam Bộ – nơi “đất mở, lòng người cũng mở”.

Chuyên đề được tổ chức tại trường Trường THPT Châu Thành

Nếu trước đây, hình ảnh một bảo tàng thường gắn với sự tĩnh tại, trưng bày và thuyết minh, thì nay, nhờ cách tiếp cận mới – sân khấu hóa di sản, Bảo tàng tỉnh An Giang đã thật sự thổi hồn vào hiện vật, biến nơi lưu giữ quá khứ trở thành trung tâm lan tỏa văn hóa sống. Chương trình được chia làm ba phần nội dung rõ ràng, kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật trình diễn, diễn giải học thuật và giao lưu giáo dục:

Phần 1: Các tiết mục sân khấu hóa sinh động, gồm ca cảnh với bài hát “Nhất trần đời” và hoạt cảnh “Lễ Thân Nghinh” (Lễ rước dâu). Những phân cảnh này được thể hiện bằng chất liệu âm nhạc, lời ca, trang phục và đạo cụ truyền thống, khiến khán giả như được trở về không gian cưới hỏi của Nam Kỳ xưa – nơi tiếng trống, tiếng kèn hòa quyện cùng nụ cười và ánh mắt e ấp của đôi uyên ương.

Phần 2: Báo cáo chuyên đề “Giới thiệu nghi thức tiêu biểu trong đám cưới Nam Kỳ” cùng phần giao lưu, đặt câu hỏi giữa diễn giả và học sinh, sinh viên. Tại đây, các diễn giả – gồm những nghệ nhân dân gian, nhà nghiên cứu văn hóa, nhà sưu tầm tư liệu – đã chia sẻ những câu chuyện thú vị, giải đáp tường tận những thắc mắc về lễ nghĩa, phong tục, và cách ứng xử trong đời sống hôn nhân truyền thống.

Phần 3: Trao thư cảm ơn đến các đơn vị phối hợp, đồng thời tổ chức triển lãm ảnh, hiện vật, trang phục và tư liệu liên quan đến phong tục cưới hỏi Nam Kỳ, phục vụ khách tham quan và học sinh tại các điểm trường.

Sự kết hợp giữa nghe – nhìn – cảm – tương tác đã tạo nên một “lớp học văn hóa” sinh động, nơi học sinh không bị gò bó trong sách vở, mà được học từ thực tiễn, được chạm đến lịch sử bằng trái tim và trải nghiệm, đưa giá trị của di sản đến với hàng nghìn học sinh – sinh viên, từ đó gieo mầm yêu văn hóa trong thế hệ trẻ.

Gắn kết cộng đồng – nuôi dưỡng tình yêu di sản

Giáo dục văn hóa không chỉ dừng lại trong chương trình học chính khóa, mà quan trọng hơn là giúp học sinh “sống cùng văn hóa” – hiểu, cảm và ứng dụng những giá trị đó trong đời sống thường ngày. Từ thực tiễn của chuyên đề này, có thể thấy Bảo tàng tỉnh An Giang đã mở rộng vai trò của mình: không chỉ là nơi lưu giữ ký ức, mà còn là người thầy thầm lặng của học sinh.

Khi các em được xem cảnh “rước dâu”, được nghe bài ca “Nhất trần đời”, được nhìn thấy chiếc áo dài cưới xưa, hay đôi guốc mộc, khăn đóng của chú rể Nam Bộ, thì bài học về truyền thống, đạo hiếu, tình nghĩa và lễ nghi trở nên hữu hình và sống động hơn bao giờ hết.

Diễn giả văn hóa Lưu Như Việt chia sẻ về những nét đẹp văn hóa đặc trưng trong đám cưới Nam Kỳ xưa

Chính những giờ phút ấy, các em không chỉ học văn hóa mà còn học cách làm người – biết trân trọng tình thân, quý trọng nền nếp gia phong, và hiểu rằng hôn nhân không chỉ là kết hợp của hai cá nhân, mà còn là sự giao hòa giữa hai dòng họ, hai nền nếp, hai giá trị.

Bằng cách ấy, Bảo tàng đã góp phần giáo dục nhân cách, đạo đức và bản sắc văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ, một việc làm có ý nghĩa sâu sắc trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi mà nhiều giá trị truyền thống đang dần bị phai nhạt.

Một điểm đặc biệt của chương trình là sự đồng hành của cộng đồng. Từ các nghệ nhân dân gian, tài tử, nhà sưu tầm đến các thầy cô, học sinh, sinh viên – tất cả cùng hòa chung trong một không gian văn hóa dân tộc. Những người cao tuổi chia sẻ ký ức, những người trẻ lắng nghe, cảm nhận và tự hào – đó chính là sợi dây gắn kết các thế hệ. Và chính trong sự giao thoa ấy, di sản không còn là quá khứ, mà trở thành hiện tại sống động, nuôi dưỡng tinh thần yêu quê hương, yêu văn hóa.

Sự hưởng ứng mạnh mẽ từ các trường học cho thấy mô hình này hoàn toàn có thể nhân rộng, không chỉ với chủ đề cưới hỏi, mà còn có thể sân khấu hóa các nghi lễ khác để từ đó, xây dựng nên một “học phần di sản” trong chương trình giáo dục ngoài giờ chính khóa – vừa hấp dẫn, vừa giàu giá trị thực tiễn.

Từ di sản đến bản sắc – hành trình bền vững lan tỏa giá trị, bồi đắp bản lĩnh văn hóa Việt

Trong công cuộc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) và Kết luận số 76-KL/TW của Bộ Chính trị, việc phát huy vai trò của bảo tàng là một trong những hướng đi chiến lược. Bảo tàng không chỉ là “ngôi nhà của quá khứ”, mà còn là trường học của hiện tại và tương lai. Thông qua các hoạt động sân khấu hóa, tọa đàm, triển lãm, bảo tàng trở thành điểm hội tụ của trí tuệ, sáng tạo và cảm xúc, nơi kết nối giữa nhà nghiên cứu – nghệ nhân – giáo viên – học sinh – công chúng.

Cách làm của Bảo tàng tỉnh An Giang là minh chứng sinh động cho một mô hình bảo tồn văn hóa mang tính giáo dục sâu rộng, hướng đến mục tiêu kép: Bảo tồn – phát huy di sản văn hóa địa phương; Giáo dục – lan tỏa giá trị nhân văn đến thế hệ trẻ. Trong thời đại công nghệ số, khi nhiều trào lưu văn hóa ngoại lai du nhập mạnh mẽ, thì những hoạt động như chuyên đề “Một số nghi thức trong đám cưới Nam Kỳ” có ý nghĩa như một “cột mốc văn hóa”, nhắc nhở mỗi người trẻ về cội nguồn, về bản sắc và lòng tự tôn dân tộc.

Chuyên đề sân khấu hóa “Một số nghi thức trong đám cưới Nam Kỳ” góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc trong giới trẻ

Chính từ những giờ phút lắng nghe tiếng nhạc, xem hoạt cảnh rước dâu, ngắm nhìn áo dài cô dâu xưa, các em học sinh hiểu rằng văn hóa không chỉ là quá khứ, mà là linh hồn của dân tộc – thứ giúp chúng ta đứng vững giữa muôn trào biến đổi. Và khi những giá trị ấy được lan tỏa từ bảo tàng đến học đường, từ học đường ra cộng đồng, thì công tác bảo tồn văn hóa không còn là việc của riêng ngành văn hóa, mà trở thành trách nhiệm chung của toàn xã hội.

Có thể khẳng định rằng, chuyên đề sân khấu hóa “Một số nghi thức trong đám cưới Nam Kỳ” do Bảo tàng tỉnh An Giang tổ chức là một điểm sáng trong công tác giáo dục văn hóa hiện nay. Hoạt động này không chỉ tái hiện một phần ký ức của vùng đất Nam Bộ, mà còn góp phần định hình ý thức giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc trong giới trẻ.

Bằng cách kết hợp giữa nghệ thuật và giáo dục, giữa truyền thống và hiện đại, giữa quá khứ và hiện tại. Chương trình đã mở ra con đường mới – con đường hướng tới cộng đồng, hướng tới trường học và hướng tới trái tim của mỗi người.

Tin rằng, với sự quan tâm của lãnh đạo ngành văn hóa, sự phối hợp chặt chẽ giữa các trường học, cùng tâm huyết của đội ngũ làm nghề, Bảo tàng tỉnh An Giang sẽ tiếp tục trở thành điểm sáng lan tỏa giá trị văn hóa địa phương, góp phần xây dựng xã hội văn minh, nhân ái nhưng không xa rời cội nguồn dân tộc.

Chỉ trong hơn ba tháng, chuyên đề sân khấu hóa này đã được thực hiện liên tiếp sáu lần với quy mô và phạm vi ngày càng mở rộng.

Lần thứ nhất (22/8/2025): Khởi xướng tại Bảo tàng tỉnh An Giang (cơ sở 1), thu hút gần 80 người, trong đó có 40 sinh viên Đại học Kiên Giang – mở đầu cho hành trình kết nối giữa bảo tàng và học đường.

Lần thứ hai (20/9/2025): Tổ chức tại Trường THCS & THPT Võ Văn Kiệt, với sự tham dự của 1.740 học sinh – khẳng định sức hút của mô hình.

Lần thứ ba (06/10/2025): Diễn ra tại Trường THPT Chuyên Huỳnh Mẫn Đạt, có 1.190 học sinh dự khán, tạo không khí hào hứng, học sinh chủ động đặt câu hỏi và chia sẻ cảm nhận.

Lần thứ tư (20/10/2025): Diễn ra tại Trường THPT Giồng Riềng, thu hút 1.465 học sinh tham dự, trùng hợp với Ngày Phụ nữ Việt Nam, càng tăng thêm ý nghĩa nhân văn của chương trình.

Lần thứ năm (27/10/2025): Chuyên đề đến với Trường THPT Châu Thành, có đến 1.900 học sinh tham dự – minh chứng rõ nét cho sức lan tỏa của dự án.

Lần thứ sáu (09/11/2025): Quay trở lại tại Bảo tàng tỉnh An Giang (cơ sở 2), chương trình được nâng cao về chất lượng nội dung và hình thức, quy tụ đông đảo khách mời, nghệ nhân, nhà nghiên cứu.

Theo kế hoạch, chương trình sẽ tiếp tục được tổ chức tại Trường THPT Bình Thủy (Cần Thơ) vào ngày 29/11 tới, và Trường THPT U Minh Thượng đầu tháng 12/2025.

Lâm Bảo Ngọc

Nguồn VHPT : https://vanhoavaphattrien.vn/an-giang-dua-van-hoa-truyen-thong-den-voi-hoc-duong-a30883.html