Ẩn số đằng sau những tín hiệu tích cực

4 giờ trướcBài gốc

Tín hiệu về những bảo đảm an ninh sắp được đưa ra cho Kiev cho thấy phương Tây đang nỗ lực định hình lại bàn cờ an ninh châu Âu. Thế nhưng, đằng sau bức tranh lạc quan ấy vẫn ẩn chứa nhiều câu hỏi lớn, từ thái độ của Moscow cho tới mức độ ràng buộc thực tế của các cam kết quốc tế.

Cuộc tiếp xúc trên diễn ra trong bối cảnh Ukraine đang ở giai đoạn khó khăn nhất kể từ khi xung đột nổ ra. Cuộc chiến tiêu hao gần bốn năm khiến nền kinh tế kiệt quệ, xã hội căng thẳng, còn quân đội thì đứng trước sức ép lớn về trang bị và nhân lực. Trong khi đó, châu Âu cũng mệt mỏi với một cuộc chiến không hồi kết, phải gánh chịu những hậu quả kinh tế, xã hội và chính trị ngày càng nặng nề.Mỹ, với vai trò là nhân tố then chốt trong cấu trúc an ninh phương Tây, vừa muốn chứng minh vị thế lãnh đạo, vừa tìm cách giảm thiểu rủi ro sa lầy.

Quang cảnh cuộc gặp hôm 18/8 tại Nhà Trắng. Ảnh: Reuters

Tất cả những động lực ấy đã đưa các bên ngồi lại để tìm ra một giải pháp mới. Với Washington, tính toán chiến lược rất rõ ràng. Chính quyền Tổng thống Donald Trump vừa muốn duy trì ảnh hưởng ở châu Âu, vừa muốn tránh gánh nặng tài chính và quân sự khổng lồ. Từ nhiều tháng qua, Nhà Trắng phát tín hiệu yêu cầu đồng minh châu Âu phải chia sẻ nhiều hơn trong việc viện trợ cho Ukraine. Một khuôn khổ bảo đảm an ninh, nếu được thiết lập, sẽ giúp Mỹ củng cố vai trò định hình luật chơi, nhưng đồng thời đẩy phần trách nhiệm cụ thể sang cho châu Âu. Đây là cách để Washington “giữ quyền kiểm soát mà không phải trả toàn bộ hóa đơn”.

Đối với châu Âu, đây là cơ hội để chứng minh sự đoàn kết trong lúc nội khối đang xuất hiện những rạn nứt. Sự trỗi dậy của cánh hữu và tâm lý mệt mỏi chiến tranh lan rộng trong xã hội khiến nhiều chính phủ phải chịu áp lực lớn. Giá năng lượng vẫn ở mức cao, dòng người tị nạn tạo ra sức ép an sinh, còn ngân sách quốc phòng thì ngày một phình to.

Brussels cần cho thấy họ không chỉ bị động chạy theo cuộc chiến mà còn có chiến lược chủ động để kiểm soát tình hình. Một cơ chế bảo đảm an ninh cho Ukraine, nếu được công bố, sẽ là thông điệp quan trọng gửi tới cả Moscow lẫn công chúng châu Âu.

Ukraine chính là bên cần thiết nhất. Tổng thống Volodymyr Zelensky hiểu rằng sức chịu đựng của đất nước đã tới hạn. Các gói viện trợ quân sự tuy giúp Kiev trụ vững, nhưng không đủ để tạo ra ưu thế quyết định. Hơn nữa, không ai có thể đảm bảo dòng viện trợ ấy sẽ kéo dài mãi mãi, nhất là trong bối cảnh chính trị phương Tây biến động. Một “lá chắn an ninh” quốc tế, dù mang tính chính trị hay pháp lý, cũng sẽ củng cố vị thế của Ukraine trên bàn đàm phán, đồng thời gửi thông điệp cho người dân rằng cuộc hy sinh của họ không phải vô vọng.

Nhưng cũng chính tại đây, những ẩn số lớn nhất lộ diện. Thứ nhất, thái độ của Moscow. Nga sẽ khó lòng chấp nhận một cơ chế bảo đảm an ninh được thiết kế mà không có sự tham gia của mình. Đối với Điện Kremlin, điều đó chẳng khác nào hợp thức hóa sự can dự của Mỹ và châu Âu vào ngay sát biên giới Nga. Lịch sử châu Âu cũng từng chứng minh, mọi thỏa thuận an ninh bền vững đều phải bao gồm tất cả các bên liên quan. Nếu Nga bị gạt ra ngoài, tính khả thi của cơ chế bảo đảm sẽ bị đặt dấu hỏi ngay từ đầu.

Thứ hai, mức độ ràng buộc thực chất của các bảo đảm an ninh. Liệu chúng sẽ chỉ dừng ở những tuyên bố chính trị mang tính biểu tượng, hay sẽ tiến tới các hiệp ước ràng buộc pháp lý tương tự như Điều 5 của NATO? Kiev có lý do để cảnh giác, bởi bài học Bản ghi nhớ Budapest năm 1994 vẫn còn nguyên giá trị. Khi ấy, Ukraine từ bỏ vũ khí hạt nhân để đổi lấy lời hứa tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ từ Mỹ, Anh và Nga. Song những cam kết đó đã không ngăn chặn được cuộc khủng hoảng năm 2014 và xung đột toàn diện bùng nổ năm 2022. Nếu bảo đảm mới chỉ lặp lại kịch bản cũ, giá trị thực tế sẽ không đáng kể.

Thứ ba, sự kiên định của phương Tây trong việc duy trì cam kết. Chính trường Mỹ vốn biến động khó lường, và bản thân Tổng thống Donald Trump cũng nổi tiếng với những quyết định đảo chiều bất ngờ. Một thay đổi trong ưu tiên đối nội hoàn toàn có thể khiến Washington giảm mức độ gắn bó với Ukraine. Ở châu Âu, sức ép từ các phong trào phản chiến và những toan tính chính trị nội bộ cũng có thể khiến nhiều chính phủ giảm nhiệt trong việc hỗ trợ Kiev. Do đó, vấn đề không chỉ nằm ở việc đưa ra bảo đảm mà còn là khả năng duy trì chúng bền vững trong nhiều năm tới.

Tác động của diễn biến này vượt ra ngoài phạm vi Ukraine. Nếu một cơ chế bảo đảm an ninh thực sự được thiết lập, đây sẽ là thông điệp mạnh mẽ gửi tới cộng đồng quốc tế rằng ngoại giao vẫn là con đường khả dĩ để hóa giải xung đột. Nó có thể tạo động lực cho các tiến trình hòa giải khác, từ Gaza đến vùng Sừng châu Phi. Nhưng nếu kế hoạch thất bại, niềm tin vào khả năng đạt được hòa bình thông qua thương lượng sẽ suy giảm nghiêm trọng, đẩy chiến tranh Ukraine vào vòng xoáy leo thang mới.

Trong ngắn hạn, phản ứng từ thị trường tài chính toàn cầu đã cho thấy mức độ nhạy cảm của sự kiện. Giá dầu giảm nhẹ, đồng euro và đồng hryvnia biến động khi kỳ vọng về một thỏa thuận hòa bình được nhen nhóm. Điều này nhấn mạnh rằng xung đột ở Ukraine không chỉ là vấn đề an ninh khu vực, mà còn gắn chặt với sự ổn định kinh tế quốc tế. Mỗi bước đi trên bàn cờ ngoại giao đều để lại dấu ấn tức thì lên thị trường toàn cầu.

Có thể nói, cuộc gặp ngày 18/8 tại Nhà Trắng đã mở ra một cơ hội hiếm hoi để xoay chuyển cục diện chiến tranh. Nhưng cơ hội ấy chỉ có thể biến thành hiện thực nếu những cam kết được cụ thể hóa bằng cơ chế ràng buộc và có sự đồng thuận rộng rãi, trong đó sự tham gia của Nga là yếu tố không thể bỏ qua. Nếu không, tất cả sẽ chỉ là những lời hứa suông, giống như một tấm khiên giấy trước cơn bão chiến tranh.

Tóm lại, “tín hiệu tích cực” từ Washington là đáng ghi nhận, nhưng “ẩn số” phía sau nó vẫn chất chồng. Cánh cửa hòa bình có hé mở, song để bước qua, các bên cần nhiều hơn là những tuyên bố chính trị. Họ cần sự dũng khí để nhượng bộ, sự kiên trì để duy trì cam kết, và sự tỉnh táo để đặt lợi ích lâu dài của người dân lên trên những toan tính chiến lược ngắn hạn. Liệu điều đó có xảy ra hay không, vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/the-gioi-24h/an-so-dang-sau-nhung-tin-hieu-tich-cuc-i778647/