Anh hùng Phạm Tuân và những ngày Quốc khánh đặc biệt

6 giờ trướcBài gốc

Tổng Bí thư Tô Lâm đọc Diễn văn Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh vào sáng 2/9/2025 tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội. Người ngồi bìa phải trên lễ đài là Anh hùng, Trung tướng Phạm Tuân. Ảnh: TTXVN

NGÀY QUỐC KHÁNH THỨ NHẤT

“Tôi có ngày nhập ngũ đặc biệt, đúng ngày 2/9/1965. Lúc đó, cả nước ra quân, mình cũng trong đoàn quân chung thế thôi. Tôi chưa từng nghĩ mình trở thành một phi công. Khi đó tôi còn trẻ, chỉ nghĩ mình theo đoàn quân chiến đấu thế thôi, không nghĩ gì về sống chết cả. Ngày nhập ngũ cũng là kỷ niệm sâu sắc. Tôi không nghĩ sau này mình trở thành Anh hùng, trở thành một vị tướng...”, Trung tướng Phạm Tuân bắt đầu câu chuyện bằng một cột mốc đáng nhớ.

Phạm Tuân trở thành người Việt Nam, người châu Á đầu tiên bay vào vũ trụ

Năm 1980, sau khi vượt qua nhiều vòng tuyển chọn khắt khe, ông trở thành người Việt Nam đầu tiên có “hộ chiếu” bay lên vũ trụ. Để chuẩn bị cho chuyến đi đặc biệt này, Trung tướng Phạm Tuân phải học thuộc vị trí và cách nhận diện các chòm sao để phòng trường hợp hệ thống định vị bị hỏng. Đây gần như là câu chuyện lãng mạn hiếm hoi trong chuyến bay vũ trụ bởi kể từ lúc bước chân lên tàu, thời lượng lãng mạn gần như không có. Thứ cảm giác thường trực là căng thẳng và cảnh giác.

Ngày 23/7/1980, phi công Phạm Tuân cùng với nhà du hành vũ trụ Liên Xô Viktor Vassilyevich Gorbatko thực hiện chuyến bay vào vũ trụ trên tàu Liên hợp 37. Hành trang ông mang theo khi ra khỏi quỹ đạo Trái Đất gồm có: cờ Tổ quốc, ảnh Bác Hồ, bản Tuyên ngôn Độc lập, Di chúc của Bác và một nắm đất được lấy từ Quảng trường Ba Đình lịch sử.

Anh hùng Phạm Tuân và người thầy cùng bay vào vũ trụ Viktor Gorbatko - Ảnh:NVCC

Trong khi con tàu trôi tự do (khi bay vào quỹ đạo Trái Đất, tàu vũ trụ được tắt máy), các phi công phải thích nghi với cách sinh tồn của… cá. Ở trạng thái không trọng lượng, mọi vật, kể cả người, đều ở trạng thái lơ lửng, lúc ngủ phải chui vào túi ngủ và “buộc neo” ở một góc nào đó. Trung tướng Phạm Tuân nhớ lại, trước khi lên tàu, ông được các nhà khoa học giao nhiệm vụ làm gần 40 thí nghiệm khoa học về vật lý vũ trụ, y sinh học vũ trụ, luyện kim trong môi trường không trọng lượng... Lúc làm việc, ông đều phải dùng dây buộc cố định bản thân, dép đi dưới chân cũng là loại có dính hút với mặt sàn. Mặc dù đã được luyện tập trong suốt một năm rưỡi, lần đầu tiếp xúc với trạng thái sinh tồn này, phi công 32 tuổi vẫn mất đến 2 ngày để thích nghi. “Ngày đầu tiền đình rối loạn, lúc đầu chúc xuống đất, lúc lên trên, không có phương hướng gì cả, đụng vào cái này, chạm vào cái kia rồi lại bắn ra. Sang ngày thứ 2 thì tôi quen”, ông kể.

Trên tàu Liên hợp 37, phi công Phạm Tuân cùng với nhà du hành vũ trụ Liên Xô Viktor Vassilyevich Gorbatko đã thực hiện chuyến bay vào vũ trụ. Ảnh tư liệu: TTXVN

TẾT ĐỘC LẬP KHÔNG THỂ NÀO QUÊN

Khi còn là phi công chiến đấu, lái máy bay MIC 21 bay ở độ cao vài chục cây số, nhìn xuống đã thấy mặt đất lạ và đẹp lắm rồi: Thấy biển, thấy rừng, thấy mây, thấy núi... nhưng đến khi bay vào vũ trụ, chỉ nhìn thấy một phần Trái Đất, đường chân trời giống như cầu vồng, năm bảy màu rất đẹp. Tốc độ bay của con tàu rất lớn (xấp xỉ 8km/s), đi một vòng Trái Đất mất có 90 phút. Vũ trụ mênh mông chỉ có hai thầy trò, có lúc không có bất cứ tiếng động nào, “cảm giác cô đơn lắm”. Con tàu thì bay không có định hướng, lúc đầu tàu đi trước, lúc đuôi đi trước, áp suất bên ngoài bằng không, bên có Mặt Trời thì nhiệt độ xấp xỉ 80 độ dương, bên kia 80 độ âm, rồi có cả những tia phóng xạ, bụi vũ trụ... Chỉ một biến số nào đó thì hai thầy trò không biết có về được không?

Ngày 23/7/1980, phi công Phạm Tuân cùng với nhà du hành vũ trụ Liên Xô Viktor Vassilyevich Gorbatko thực hiện chuyến bay vào vũ trụ trên tàu Liên hợp 37. Ông trở thành người Việt Nam, người châu Á đầu tiên bay vào vũ trụ

Vậy nên, suốt 8 ngày trong vũ trụ, lúc nào nhìn thấy Trái Đất là cảm giác của người phi công yên tâm hẳn lên, nhất là những lần bay qua Việt Nam, nghĩ ở dưới kia có người đang chờ đón mình. “Ở những vòng bay qua Việt Nam, đồng đội luôn ưu tiên cho tôi chỗ nhìn tốt nhất để quan sát, chụp ảnh. Cảm giác bồi hồi ghê gớm. Rõ ràng mình đã bay trên bầu trời Tổ quốc hàng ngàn lần nhưng giờ bay ở một tầm cao hơn, xa hơn, có những lần còn được nói chuyện với trung tâm điều hành, gửi lời chúc về quê hương, tự hào lắm! Con tàu bay ngang qua hầu như mọi lãnh thổ. Ở xa nhìn lại không còn thấy ranh giới quốc gia, và trong điều kiện bất trắc xảy ra, con tàu có thể đáp xuống bất cứ điểm nào trên Trái Đất (trong phạm vi quỹ đạo). Sau này, có người hỏi tôi quê ông ở đâu, tôi bảo quê tôi ở Trái Đất. Khi đã bước ra đủ xa rồi thì quê tôi không chỉ là Thái Bình, là Việt Nam, mà là Trái Đất”.

Anh hùng Phạm Tuân và người thầy cùng bay vào vũ trụ Viktor Gorbatko - Ảnh:NVCC

Kết thúc chuyến bay vào vũ trụ 8 ngày, bay qua 142 vòng quỹ đạo quanh Trái Đất, Trung tướng Phạm Tuân về nước đúng vào dịp Quốc khánh 2/9/1980. “Chưa bao giờ tôi được dự một cuộc tiếp đón đông vui như thế. Từ sân bay Nội Bài về đến Gia Lâm, hai bên đường người dân cầm cờ đỏ đứng vẫy rất đông. Rồi từ đoạn xe qua cầu Long Biên, về đến nhà khách chính phủ, người đứng kín hai bên đường hoan hô. Về đến nhà khách, chúng tôi được gặp các lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Tôi cũng không nghĩ mình được đón tiếp long trọng thế. Dự lễ Quốc khánh ở Hà Nội xong chúng tôi lại vào Thành phố Hồ Chí Minh. Đó là những ngày rất khó quên”!

Trung tướng Phạm Tuân sinh ngày 14/2/1947. Vào đêm 27/12/1972, theo tài liệu lịch sử của Quân đội nhân dân Việt Nam, ông bắn rơi một máy bay B-52 của Mỹ, trở thành người đầu tiên bắn hạ được loại máy bay này từ trên không và trở về an toàn. Năm 1973, ông được nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam. Năm 1980, sau chuyến bay vào vũ trụ thành công, ông được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động Việt Nam. Cùng năm đó, ông được phía Liên Xô phong tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô, trở thành một trong những người nước ngoài đầu tiên được trao tặng danh hiệu này kèm theo Huân chương Lênin.

Thủy Sam

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/anh-hung-pham-tuan-va-nhung-ngay-quoc-khanh-dac-biet-20250902152209993.htm