Ảnh hưởng hàng trăm năm của thuế mặt tiền ở Pháp

3 giờ trướcBài gốc

Trong lịch sử phát triển đô thị châu Âu, hiếm chính sách thuế nào để lại dấu ấn rõ rệt lên kiến trúc và hình thái nhà ở như thuế mặt tiền (impôt sur la façade) tại Pháp. Không chỉ là một công cụ tài khóa, loại thuế này còn góp phần định hình diện mạo đô thị, đặc biệt tại thủ đô Paris và các thành phố lớn, nơi những dãy nhà hẹp nhưng sâu hun hút trở thành hình ảnh quen thuộc đến ngày nay.

Nguồn gốc ra đời của thuế mặt tiền

Thuế mặt tiền xuất hiện tại Pháp từ thế kỷ 18, trong bối cảnh chính quyền cần nguồn thu ổn định để phục vụ chi tiêu công, chiến tranh và duy trì bộ máy nhà nước. Thay vì áp thuế dựa trên giá trị bất động sản – vốn khó xác định chính xác trong điều kiện kỹ thuật thời bấy giờ – chính quyền lựa chọn một tiêu chí dễ đo đếm, minh bạch và ít gây tranh cãi: chiều rộng mặt tiền ngôi nhà tiếp giáp đường phố.

Logic thời đó cho rằng, nhà có mặt tiền rộng thường nằm ở vị trí đẹp, thuận lợi cho kinh doanh và thể hiện mức sống cao hơn, do đó chủ sở hữu có khả năng đóng thuế lớn hơn. Việc đo đạc mặt tiền tương đối đơn giản, hạn chế gian lận và giảm chi phí hành chính cho nhà nước.

Cách thức áp thuế và phạm vi ảnh hưởng

Thuế mặt tiền được tính dựa trên số mét chiều rộng của mặt tiền hướng ra đường công cộng. Mặt tiền càng rộng, mức thuế càng cao, bất kể ngôi nhà cao bao nhiêu tầng hay có diện tích sử dụng lớn đến đâu.

Chính sách thuế mặt tiền nhà đặc biệt tác động mạnh đến các khu đô thị trung tâm, nơi đất đai khan hiếm và giá trị thương mại cao. Tại Paris, Lyon hay Marseille, thuế mặt tiền nhanh chóng trở thành một yếu tố chi phối quyết định thiết kế nhà ở của giới chủ đất và nhà đầu tư.

Một trong những hệ quả nổi bật và dễ nhận thấy nhất của thuế mặt tiền là sự ra đời của những ngôi nhà cực kỳ hẹp ở mặt trước nhưng kéo dài sâu vào bên trong. Để giảm nghĩa vụ thuế, nhiều chủ nhà chỉ xây mặt tiền rộng vừa đủ, trong khi phần diện tích sinh hoạt, kinh doanh được mở rộng về phía sau.

Xu hướng ấy tạo nên những đặc trưng kiến trúc độc đáo. Các dãy nhà liền kề có mặt tiền chỉ từ 3–5 mét. Cầu thang xoắn, hành lang dài và hẹp. Sân trong (cour intérieure) được tận dụng để lấy ánh sáng và thông gió. Mặt tiền được trang trí công phu nhằm giảm cảm giác chật hẹp.

Đến nay, nhiều khu phố cổ ở Paris vẫn giữ nguyên cấu trúc này, trở thành minh chứng sống động cho tác động lâu dài của chính sách thuế đối với không gian đô thị.

Tác động xã hội và kinh tế

Về mặt tích cực, thuế mặt tiền có vẻ công bằng tương đối trong bối cảnh lịch sử, bởi nó dựa trên dấu hiệu dễ nhận biết của sự giàu sang. Đồng thời, thuế mặt tiền góp phần khuyến khích sử dụng đất hiệu quả, hạn chế tình trạng chiếm dụng quá nhiều không gian mặt phố.

Tuy nhiên, chính sách cũng gây ra nhiều hệ quả tiêu cực. Vì nhà hẹp mặt tiền thường thiếu ánh sáng và thông gió tự nhiên, làm giảm chất lượng cuộc sống. Quy hoạch đô thị trở nên méo mó, khi kiến trúc bị chi phối bởi mục tiêu tránh thuế hơn là nhu cầu sinh hoạt. Hoạt động giao thông và cứu hỏa trở nên khó khăn, do mật độ xây dựng cao và không gian chật hẹp.

Ngoài ra, thuế mặt tiền còn bị chỉ trích vì không phản ánh đúng giá trị thực của bất động sản. Một ngôi nhà mặt tiền hẹp nhưng nằm trên trục đường vàng vẫn có giá trị cao hơn nhiều so với nhà mặt tiền rộng ở vị trí kém thuận lợi.

Sang thế kỷ 19 và 20, cùng với sự phát triển của khoa học đo đạc, định giá và quản lý đất đai, thuế mặt tiền dần bộc lộ hạn chế. Giới chức Pháp bắt đầu chuyển sang các hình thức thuế hiện đại hơn, như thuế giá trị bất động sản, thuế tài sản hàng năm, thuế cư trú.

Do đó, thuế mặt tiền dần bị loại bỏ hoặc chỉ còn tồn tại gián tiếp trong một số khoản phí địa phương liên quan đến hạ tầng đô thị.

Dù không còn có hiệu lực rộng rãi, thuế mặt tiền vẫn để lại di sản lâu dài trong cấu trúc đô thị Pháp. Nhiều kiến trúc sư, nhà quy hoạch hiện đại xem đây là ví dụ điển hình cho việc chính sách thuế có thể vô tình định hình không gian sống của hàng thế hệ.

Linh Phong/The Connexion

Nguồn TCDN : https://taichinhdoanhnghiep.net.vn/anh-huong-hang-tram-nam-cua-thue-mat-tien-o-phap-d63561.html