Chính sách này mở đường cho một mô hình quản lý mạng xã hội mới mà nhiều quốc gia khác đang quan tâm theo dõi để học hỏi kinh nghiệm.
Việc cấm người dưới 16 tuổi dùng mạng xã hội cho thấy quyết tâm của Australia trong định hình lại không gian số dành cho trẻ vị thành niên. Ảnh: Yahoo News
Luật sửa đổi An toàn trực tuyến (Online Safety Amendment) của Australia đã chính thức có hiệu lực từ ngày 10-12, trong đó cấm người dưới 16 tuổi sử dụng hoặc sở hữu tài khoản trên các nền tảng mạng xã hội lớn như Facebook, Instagram, TikTok, YouTube, Reddit và Snapchat.
Chính phủ của Thủ tướng Anthony Albanese nhấn mạnh, lệnh cấm này nhằm giảm các vấn đề như nghiện màn hình, bắt nạt trực tuyến, sai lệch thông tin và các rủi ro tâm lý khác đang gia tăng ở nhóm trẻ vị thành niên; đồng thời khẳng định, đây là bước cần thiết để “cho phép trẻ em tận hưởng thời thơ ấu và mang lại sự an tâm cho phụ huynh”.
Việc giám sát thực thi lệnh cấm do một cơ quan độc lập đảm nhiệm, trong khi các nền tảng mạng xã hội phải thường xuyên báo cáo và chứng minh cách thức họ thực hiện sàng lọc và chặn tài khoản của người dùng dưới 16 tuổi tại xứ Chuột túi.
Trước khi lệnh cấm có hiệu lực, một số nền tảng mạng xã hội đã tự động vô hiệu hóa tài khoản của người dùng dưới 16 tuổi với hàng trăm nghìn tài khoản TikTok và các ứng dụng khác.
Nhiều trường học tại Australia đã ghi nhận tình trạng sử dụng điện thoại giảm mạnh, học sinh tập trung hơn trong giờ học và ít bị gián đoạn bởi tin nhắn hay áp lực chia sẻ trực tuyến. Một số giáo viên phản ánh, học sinh bắt đầu chủ động tham gia hoạt động ngoại khóa và các buổi sinh hoạt câu lạc bộ trở nên đông đúc hơn.
Trong khi đó, số lượng phụ huynh liên hệ để hỏi về các hoạt động thay thế cho con tăng lên, cho thấy sự dịch chuyển trong cách các gia đình quản lý thời gian sử dụng thiết bị thông minh.
Tuy nhiên, cùng với các tín hiệu tích cực, một số thách thức cũng xuất hiện, nổi bật là một bộ phận thanh thiếu niên tìm cách "lách luật" thông qua mạng riêng ảo (VPN), tài khoản ẩn danh hoặc nhờ người lớn đăng ký hộ, dẫn đến còn khoảng cách giữa quy định và thực tiễn. Nhiều doanh nghiệp nhỏ vốn sử dụng mạng xã hội để tiếp cận khách hàng trẻ báo cáo lượng tương tác giảm, đặt ra câu hỏi về sự thích ứng của thị trường nếu lệnh cấm kéo dài.
Theo giới quan sát, ưu điểm rõ ràng nhất của lệnh cấm là giảm thiểu nguy cơ tiếp cận nội dung độc hại, bạo lực mạng và áp lực tâm lý vốn tăng cao trong nhiều năm qua. Các nghiên cứu tại Australia từng ghi nhận, tỷ lệ lo âu và các hành vi xâm hại bản thân ở lứa tuổi 12-15 tăng mạnh do so sánh ngoại hình, chạy theo xu hướng, hay bị cô lập trên mạng.
Lệnh cấm cũng giúp gia đình và nhà trường dễ dàng đặt ra ranh giới sử dụng thiết bị, mở cơ hội để trẻ xây dựng lại thói quen giao tiếp trực tiếp và giảm lệ thuộc vào phản hồi tức thì từ môi trường số.
Tuy vậy, cũng có những bất cập được ghi nhận. Với chính quyền, việc xác minh độ tuổi trên môi trường số chưa có chuẩn thống nhất, buộc Chính phủ phải tiếp tục phối hợp với nhà mạng, trường học và phụ huynh để kiểm soát đa tầng, dẫn đến nguy cơ tạo ra gánh nặng hành chính.
Một số phụ huynh lo ngại, lệnh cấm hoàn toàn có thể khiến trẻ “bí mật” tìm cách truy cập thay vì giao tiếp cởi mở với gia đình về thói quen trực tuyến. Nếu trẻ sử dụng tài khoản mượn, mức độ rủi ro có thể còn cao hơn.
Một số nhà xã hội học dự báo, nguy cơ xuất hiện “mạng xã hội ngầm” sẽ gây khó khăn cho quản lý. Thực tế, Chính phủ Australia từng thừa nhận lệnh cấm “sẽ không hoàn hảo ngay từ đầu” và cần thời gian để thực thi. Như thế, những tuần tới sẽ là giai đoạn quan trọng để điều chỉnh chính sách nhằm bảo đảm hiệu quả thực thi và tránh tác động tiêu cực ngoài dự kiến.
Dù còn nhiều vấn đề, những ngày đầu của lệnh cấm đã cho thấy quyết tâm của Australia trong việc định hình lại không gian số dành cho trẻ vị thành niên, mở đường cho một mô hình quản lý mạng xã hội mới mà nhiều quốc gia khác đang theo dõi chặt chẽ để học hỏi kinh nghiệm.
(Theo Time, Nature, ABC News)
Hoàng Linh