Australia từ nỗi bất an hàng hải đến khát vọng hội nhập sâu với Đông Nam Á

7 giờ trướcBài gốc

Đông Nam Á từ lâu đã giữ vị trí then chốt trong chính sách đối ngoại của Australia. Trong mọi giai đoạn, khu vực này luôn được xem là trọng tâm trong chiến lược gắn kết khu vực của Canberra, đồng thời là không gian để nước này thể hiện vai trò xây dựng trong cấu trúc an ninh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Ảnh minh họa

Theo các nhà ngoại giao và chuyên gia quốc phòng Australia, mục tiêu dài hạn của Canberra là trở thành “đối tác được lựa chọn” (partner of choice) trong khu vực - một quốc gia mà các nước Đông Nam Á có thể tin tưởng hợp tác trong cả phát triển, an ninh và quản trị khu vực.

Cảm giác bất an thường trực của Australia

Nhìn từ bên ngoài, Australia dường như là một quốc gia được bảo vệ bởi vị trí địa lý đặc biệt - một lục địa biệt lập giữa đại dương, tưởng chừng an toàn trước mọi biến động. Thế nhưng, cảm nhận từ bên trong lại hoàn toàn khác. Chính người dân Australia lại mang trong mình cảm giác bất an và mong manh thường trực

“Chúng tôi không cảm thấy an toàn, chưa bao giờ thực sự an toàn”, bà Melissa Conley Tyler - Giám đốc điều hành tổ chức Đối thoại Phát triển, Ngoại giao và Quốc phòng Châu Á - Thái Bình Dương (AP4D) chia sẻ.

Australia, theo nhận định của nhiều học giả, ra đời trong thời kỳ đỉnh cao của chủ nghĩa đế quốc hàng hải phương Tây - một trật tự quốc tế được định hình bởi sức mạnh hải quân của Anh và sau này là Mỹ. Sự hiện diện và an ninh của Australia, theo nghĩa đó, gắn liền với sức mạnh hàng hải phương Tây. Nhưng khi cán cân quyền lực toàn cầu thay đổi và ảnh hưởng của các đồng minh truyền thống dần suy giảm, Canberra đang phải đối diện với một môi trường khu vực “mới mẻ và bất định”. Chính vì vậy, khi thế giới thay đổi, tâm thế an toàn từng tồn tại trong nhận thức của Australia cũng biến mất, nhường chỗ cho cảm giác mong manh về vị thế và vai trò trong khu vực đang chuyển dịch nhanh chóng.

“Biển không chỉ là không gian sinh tồn mà còn là “cửa sổ ra thế giới” của Australia”, Tiến sĩ Fitriani - nhà phân tích cấp cao thuộc Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI) nhận định.

Nền kinh tế Australia phụ thuộc vào thương mại quốc tế. Nước này xuất khẩu khối lượng lớn khoáng sản và nguyên liệu thô, đồng thời nhập khẩu phần lớn năng lượng và hàng hóa tiêu dùng. Hơn 70% hàng hóa xuất nhập khẩu, bao gồm khoáng sản và nhiên liệu, được vận chuyển qua đường biển. Vì thế, an ninh hàng hải không chỉ là ưu tiên chiến lược mà còn là yếu tố sống còn với Australia.

Các tuyến vận tải biển trở thành mạch máu kinh tế và bất kỳ sự gián đoạn nào trên biển, do xung đột, cướp biển, hay cạnh tranh chiến lược, đều có thể tác động trực tiếp đến an ninh và ổn định của Australia.

Từ Singapore đến bài học về an ninh hàng hải khu vực

Một ví dụ nổi bật về tư duy an ninh và phát triển dựa trên biển là Singapore - quốc gia tuy nhỏ bé, không có tài nguyên thiên nhiên, nhưng lại trở thành trung tâm hậu cần và thương mại hàng đầu thế giới.

Thành công của Singapore nằm ở việc khai thác hiệu quả vị trí chiến lược và cảng biển an toàn, hiện đại, được quản lý minh bạch. Quốc gia này đầu tư mạnh mẽ vào bảo đảm an ninh hàng hải tại Eo biển Malacca - tuyến vận tải huyết mạch của thế giới - thông qua hợp tác khu vực và quốc tế chặt chẽ, nhờ đó duy trì vị thế là đầu mối thương mại và logistics hàng đầu trên toàn cầu.

Kinh nghiệm này được nhiều quốc gia Đông Nam Á và Australia quan tâm, bởi nó thể hiện mối liên hệ trực tiếp giữa an ninh hàng hải, tăng trưởng kinh tế và vị thế chiến lược quốc gia.

Khi các nền kinh tế trong khu vực trở nên giàu có và hội nhập sâu hơn, nhu cầu tự bảo vệ lợi ích và bảo đảm an toàn tuyến hàng hải càng trở nên cấp thiết.

Khát vọng hội nhập sâu với Đông Nam Á

Chính sách quốc phòng của Australia luôn được công khai và cập nhật định kỳ trong các Báo cáo Chiến lược Quốc phòng (Defence Strategic Review). Trong đó, Đông Nam Á, cùng với Nam Thái Bình Dương, được xác định là “vòng tròn trọng tâm” trong tư duy an ninh quốc gia.

Theo Tiến sĩ Fitriani, cách tiếp cận này gợi nhớ tới “mô hình Mandala” với những vòng tròn đồng tâm thể hiện các lớp lợi ích chiến lược khác nhau. Với Australia, vòng tròn Đông Nam Á không chỉ là không gian lân cận mà còn là lá chắn chiến lược bảo vệ an ninh hàng hải, năng lượng và chuỗi cung ứng của nước này.

Từ góc nhìn của Australia, hai khu vực láng giềng trực tiếp là Đông Nam Á và Thái Bình Dương mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Bất kỳ diễn biến nào tại hai khu vực này đều có tác động trực tiếp đến Australia, đặc biệt là tới các tuyến hàng hải - nơi vận chuyển hơn 70% tài nguyên thiên nhiên và sản phẩm xuất khẩu của nước này. Đây cũng là con đường giúp Australia tiếp nhận dầu mỏ và khí đốt - những nguồn năng lượng thiết yếu cho hoạt động kinh tế và quốc phòng.

Điều này khiến Canberra nhận thức rõ rằng, bảo vệ tự do hàng hải và duy trì ổn định khu vực không chỉ là ưu tiên ngoại giao, mà còn là vấn đề an ninh quốc gia. Trong bối cảnh cạnh tranh quyền lực ngày càng phức tạp, Australia đang tìm cách cân bằng giữa chiến lược quốc phòng và ngoại giao phát triển.

Đông Nam Á là khu vực năng động với tốc độ tăng trưởng kinh tế vượt bậc và chính điều này khiến Australia cần hội nhập kinh tế với khu vực nhiều hơn là điều ngược lại. Canberra nhìn nhận rằng tương lai thịnh vượng của mình gắn chặt với khả năng kết nối, hợp tác và hội nhập sâu rộng cùng các nền kinh tế Đông Nam Á - nơi đang định hình một trung tâm tăng trưởng mới của thế giới.

Hiện Australia là nhà tài trợ lớn thứ tám tại Đông Nam Á và họ ý thức rõ rằng mình không thể sánh về quy mô hay sức ảnh hưởng kinh tế, quốc phòng cũng như viện trợ phát triển với các đối tác lớn khác trong khu vực như Trung Quốc hay Nhật Bản. Chính vì vậy, mối quan hệ giữa Australia và Đông Nam Á mang tính phức hợp và nhiều tầng nấc, đặc biệt khi Canberra đang tìm cách thúc đẩy hội nhập kinh tế sâu rộng hơn với khu vực năng động này.

“Thực tế cho thấy, Australia cần sự hội nhập kinh tế với Đông Nam Á nhiều hơn là điều ngược lại, bởi tốc độ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của khu vực đang mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng làm thay đổi căn bản cách thức hợp tác truyền thống”, Mira Sulistiyanto - Nhà phân tích cấp cao tại Development Intelligence Lab nhận định.

Các sáng kiến như Chiến lược Kinh tế Australia - Đông Nam Á đến năm 2040 cho thấy Canberra không chỉ muốn củng cố năng lực phòng thủ, mà còn muốn xây dựng một mạng lưới hợp tác bền vững dựa trên kết nối kinh tế, năng lượng xanh và an ninh hàng hải.

Kiều Anh/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/australia-tu-noi-bat-an-hang-hai-den-khat-vong-hoi-nhap-sau-voi-dong-nam-a-post1243030.vov