Bà Xuân Phượng - Những ngã rẽ khiến cuộc đời rực rỡ

2 giờ trướcBài gốc

Thật đặc biệt khi Nguyễn Thị Xuân Phượng - một thiếu nữ Huế dịu dàng, trưởng nữ của một đại gia đình quan lại quyền quý lại dám bỏ cuộc sống ấm êm, theo Việt Minh khi mới 16 tuổi. Trải qua cả 2 cuộc kháng chiến gian khổ, tận thấy bao nhiêu cảnh đau thương tang tóc, thực hiện những nhiệm vụ nguy hiểm như chế tạo vũ khí, thuốc nổ mà bà vẫn lành lặn bình an trở về cùng tổ ấm nhỏ bé. Thật đặc biệt khi người từng chống thực dân Pháp lại được Chính phủ Pháp tặng Huân chương Bắc đẩu bội tinh, người từng chống đế quốc Mỹ mới đây lại được Đài BBC vinh danh là nghệ sĩ đa tài, nhiều cống hiến trong danh sách 100 phụ nữ quyền lực nhất năm 2025.

Bà Xuân Phượng vui tươi, khỏe đẹp tuổi 96. Ảnh: HTN

Sau những thước phim chấn động lương tri mà bà đã thực hiện với tư cách phóng viên chiến trường, sau những giải thưởng quốc tế cho những bộ phim tài liệu mà bà là đạo diễn, sau những chuyến triển lãm tranh tại hàng chục nước để giúp nhiều họa sĩ tài năng chưa thành danh của Việt Nam bước ra thế giới mà bà là người tổ chức, những món nợ ân tình với cuộc đời đã thúc đẩy bà đặt bút viết hồi ký, trở thành Hội viên Hội Nhà văn khi bước qua tuổi 94, dù bà chưa từng định hướng đời mình theo nghiệp văn chương.

Bước ngoặt trong đời

Trở thành bác sĩ, giỏi tiếng Pháp nên bà được chuyển công tác về Ủy ban liên lạc văn hóa với nước ngoài. Một bước ngoặt trong đời là khi Chủ tịch Hồ Chí Minh giao bà nhiệm vụ tháp tùng hai đạo diễn điện ảnh cách mạng nổi tiếng vào tuyến lửa Vĩnh Linh - ông Joris Ivens người Hà Lan và bà Marceline Loridan người Do Thái. Qua 2 tháng hứng chịu bom đạn Mỹ dưới địa đạo tăm tối giữa vùng chiến sự, cảm nhận được ý chí bất khuất của người dân Vĩnh Linh, vừa phiên dịch, vừa là trợ thủ đắc lực cho đôi vợ chồng đạo diễn tài năng, ám ảnh với lời thuyết phục của ông Joris Ivens, thêm 1 lần nữa bà quyết định rời bỏ cuộc sống êm ấm để dấn thân làm phóng viên chiến trường.

Bà kể: “Không như lần tôi mới 16 tuổi, cô thiếu nữ độc thân, hồn nhiên, trong sáng nhẹ tênh thoát ly theo kháng chiến. Bấy giờ tôi đã 38 tuổi, là mẹ của 3 con nhỏ, trải qua rất nhiều gian khó mới được hưởng một chút an vui. Bỏ phòng khám sang trọng, an nhàn với mức lương cao để trở lại thời học việc làm phóng viên, với mức lương chỉ ngang thu nhập người quét đường, lại dấn thân vào chỗ sống 3 chết 7. Người ta đồn tôi bị kỷ luật, đuổi việc, hoặc tôi điên. Nhưng tôi ám ảnh bởi lời ông Ivens nói tôi có tố chất làm phóng viên chiến trường, mà Việt Nam đang rất cần để đưa nguyện vọng khát khao hòa bình ra thế giới. Trái tim tôi mách bảo tôi chỉ có một cuộc đời để sống, hãy sống sao cho xứng đáng”.

Viết, như lời tâm sự

Từ lời đặt hàng và lá thư của nhà xuất bản Plon-Paris kiên trì thuyết phục bà viết lại đời mình, năm 2001, khi đã 72 tuổi, bà mới bắt đầu viết cuốn hồi ký đầu tiên bằng tiếng Pháp “Áo dài - Từ tu viện của những loài chim đến chiến khu Việt Minh”. Không ngờ cuốn sách lập tức trở thành best seller, nhiều lần tái bản số lượng lớn.

Mãi đến năm 2020, khi đã 91 tuổi, trong bối cảnh đại dịch COVID-19, bà mới có đủ thời gian và quyết tâm để ngồi yên viết một mạch cuốn hồi ký “Gánh gánh gồng gồng”. Với tính chuyên nghiệp tỉ mỉ của một đạo diễn, bà đã tự cắt sửa tới 11 lần để cô đọng cả nghìn trang bản thảo còn hơn 300 trang. Năm 2024, bà ra mắt cuốn “Khắc đi khắc đến”. Năm nay thật phi thường tuổi 96, bà vừa tỉ mỉ sửa xong bản thảo cuốn “Gập ghềnh đường xa”.

Bà chia sẻ: “Tôi có những món nợ phải trả bằng sách. Cuốn “Gánh gánh gồng gồng” để những người thân yêu hiểu vì sao tôi dấn thân theo Việt Minh, làm cách mạng. Cuốn “Khắc đi khắc đến” để nhớ ơn những người đồng hành, rằng sau ngày nghỉ hưu tôi đã làm gì để sống, với hành trình 32 năm đưa các đoàn họa sĩ Việt Nam đi triển lãm, giới thiệu vẻ đẹp văn hóa Việt ra khắp nơi trên thế giới. Còn cuốn “Gập ghềnh đường xa” là món nợ ân tình tôi đáp đền những đồng đội cùng tôi làm phim chiến trường khắp 3 nước Việt-Lào-Campuchia, nay nhiều người đã khuất. Cả 3 cuốn sách đều là những lời tri ân, giúp cuộc sống của tôi tuổi này vẫn tràn đầy hạnh phúc, không cô đơn, và lại tiếp tục những dự định tiếp theo”.

Vinh quang từ cuốn hồi ký “Áo dài” chưa đủ cuốn bà Xuân Phượng theo nghiệp văn chương. Nhiều năm sau đó, U80, rồi U90, bà vẫn dành tất cả thời gian của mình vào việc tìm mua hàng nghìn bức tranh giá trị chưa được công chúng biết tới, đưa nhiều họa sĩ tài năng xuất ngoại cùng các cuộc triển lãm tranh. Hành trình Lotus Gallery do bà dẫn đầu đã đặt chân đến gần 20 nước châu Âu, Bắc Mỹ, Đông Bắc Á, Đông Nam Á, Tây Úc.

Hoàng Thiên Nga

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/ba-xuan-phuong-nhung-nga-re-khien-cuoc-doi-ruc-ro-post1800364.tpo