Bắc Ninh: Phát hiện chứng tích giá trị về giao thương đường thủy xưa

12 giờ trướcBài gốc

Ông Nguyễn Hữu Mạo, Giám đốc Ban Quản lý di tích tỉnh Bắc Ninh (ngoài cùng bên phải) chia sẻ thông tin với nhà sử học Dương Trung Quốc và đại biểu tại hiện trường khai quật.

Cần bảo tồn giá trị của khảo cổ học

Sự kiện khai quật hai chiếc thuyền cổ tại phường Hà Mãn, thị xã Thuận Thành đã thu hút sự quan tâm của giới chuyên môn và cộng đồng. Trao đổi với phóng viên Báo điện tử Xây dựng, Nhà sử học Dương Trung Quốc nhận định: việc phát hiện hai chiếc thuyền cổ trên sông Cổ (lòng sông Dâu) là một điều đáng quý. Điều này thể hiện ý thức của người dân trong việc bảo vệ di sản quốc gia và chấp hành tốt tinh thần của Luật Di sản văn hóa (điểm d khoản 2 Điều 5 về Quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm đối với di sản văn hóa) khi kịp thời thông báo cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về địa điểm phát hiện di vật, cổ vật.

Nhà sử học Dương Trung Quốc cũng cho biết, ông là người may mắn khi được thông tin đầu tiên về sự kiện này. Theo ông, thuyền là vật dụng phổ biến ở vùng sông nước, nhưng khi được tìm thấy dưới lòng sông cổ thì lại càng trở nên quý giá; cần bảo tồn hiện vật và đòi hỏi sự vào cuộc của các nhà chuyên môn: Thứ nhất, cần bảo tồn hiện vật một cách tốt nhất, có thể là bảo tồn ngoại hiện trường để đảm bảo các điều kiện về tiểu khí hậu, hóa chất hoặc di chuyển theo đúng nguyên tắc bảo tồn. Thứ hai, cần xác định loại hình và niên đại của chiếc thuyền để đánh giá chính xác giá trị lịch sử và văn hóa.

Đánh giá về những chỉ đạo gần đây của lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh về những di tích khảo cổ học, Nhà sử học Dương Trung Quốc cho rằng, lãnh đạo tỉnh cũng đã cho thấy sự quan tâm, ưu tiên và chỉ đạo sát sao đối với việc bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích khảo cổ.

Một thành viên của Viện Khảo cổ học (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) thực hiện phân loại các mẫu vật tìm được tại nơi khai quật di tích.

Ông nhấn mạnh: “Với chỉ đạo kịp thời như vậy, tôi nghĩ sẽ là cơ sở tốt, cộng với sự đóng góp của các cơ quan chuyên môn, chúng ta sẽ sớm có những kết luận để đánh giá giá trị thực sự của khảo cổ và lên phương án bảo tồn. Tôi nghĩ rằng đây là một điều rất quan trọng. Tôi chứng kiến nhiều việc phát hiện ra di tích, di chỉ, hiện vật và cuối cùng là đành lòng chấp nhận việc các di tích, di chỉ đó không còn nhiều giá trị. Do đó, việc tổ chức hội thảo đầu bờ với sự tham gia của các chuyên gia trong nhiều lĩnh vực, từ khảo cổ học đến môi trường sinh thái, sẽ giúp đưa ra phương án bảo tồn và phát huy giá trị của hiện vật một cách hiệu quả nhất. Điều quan trọng là phải hành động nhanh chóng và quyết liệt, tránh lặp lại những trường hợp đáng tiếc khi di vật bị hư hại do thiếu sự quan tâm kịp thời”.

Tiến sỹ Vũ Thế Long (ngoài cùng bên phải) chia sẻ tại hiện trường khai quật.

Có mặt tại địa điểm khai quật di tích, xem xét kỹ lưỡng, chụp, quay phim lại hiện vật, Tiến sỹ Vũ Thế Long, nhà nghiên cứu đa ngành, đa lĩnh vực với rất nhiều đóng góp cho xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực bảo tồn khảo cổ chia sẻ, việc phát hiện hai chiếc thuyền là cơ hội nghiên cứu quý giá về lịch sử giao thương và môi trường sống của khu vực. Đây còn là chứng tích quan trọng cho thấy vai trò của giao thông đường thủy trong phát triển kinh tế, xã hội thời xưa, cần phải bảo vệ ngay khâu đầu về bảo quản. Và cần phải có phương pháp trong cách xử lý.

Theo ông Long, điều nên làm là tổ chức hội thảo đầu bờ sớm để đánh giá. Tuy nhiên, trước khi diễn ra hội thảo và sự tham gia của các nhà khoa học, cần đảm bảo chiếc thuyền được bảo quản trong điều kiện tốt nhất, tránh hư hại do thời tiết hay tác động bên ngoài. Đặc biệt, cần chú ý đến độ ẩm và các yếu tố hóa học có thể ảnh hưởng đến vật liệu. Cần nhanh chóng tiến hành các nghiên cứu chuyên sâu để xác định loại hình, niên đại, giá trị lịch sử của chiếc thuyền.

Phần mũi của hai chiếc thuyền được kết nối với nhau bằng một tấm ván gỗ dài.

Phát hiện "độc nhất vô nhị"

Được biết, vào tháng 12/2024, người dân phát hiện di tích thuyền cổ trong quá trình cải tạo đất, đào ao thả cá. Vị trí phát hiện thuyền cổ nằm trên sông Dâu, một nhánh của sông Thiên Đức - sông Đuống, sát bờ thành phía Tây của thành Luy Lâu.

Ông Nguyễn Hữu Mạo, Giám đốc Ban Quản lý di tích tỉnh (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, vị trí phát hiện hai chiếc thuyền cổ cách thành Luy Lâu khoảng 1km, cách chùa Dâu khoảng 600m về phía Đông Bắc và cách chùa Tổ (thờ Phật Mẫu Man Nương) khoảng 500m theo đường chim bay.

Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Vương Quốc Tuấn đã giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Viện Khảo cổ học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam thực hiện công tác khai quật khẩn cấp di tích hai thuyền cổ từ ngày 3/3 đến 3/4/2025, với diện tích khai quật là 300m2.

Họa sỹ, nghệ nhân quốc gia Nguyễn Đăng Vông (ngoài cùng bên phải) - đại diện cho người dân phường Hà Mãn bày tỏ nguyện vọng những cổ vật này cần được bảo vệ và gìn giữ cẩn thận.

Những nhận định ban đầu về hai chiếc thuyền cổ

Theo các chuyên gia khảo cổ học, hai chiếc thuyền cổ này có thể là hai thuyền chở hàng hóa trên sông Dâu, được đấu nối cố định với nhau. Đây là một phát hiện độc đáo, bởi thuyền có cấu trúc lạ và kết cấu kiên cố, chịu lực, chịu nước tốt.

Thuyền cũng được nhận định có thể được làm bằng gỗ táu mật - một loại gỗ quý hiếm, rất cứng và chịu lực tốt, đặc biệt tuổi thọ có thể lên đến hàng nghìn năm. Đặc điểm của loại gỗ này là thân gỗ siêu cứng, thớ gỗ mịn và nhỏ, có màu nâu nhạt và để lâu ngày thì chuyển sang màu xám đen. Gỗ có khả năng chống chịu mối mọt tự nhiên và bền chắc với mọi điều kiện môi trường.

Nhiệm vụ khai quật di tích thuyền cổ tại phường Hà Mãn, thị xã Thuận Thành được giao cho Tiến sỹ Phạm Văn Triệu, Phó Trưởng phòng Khảo cổ học lịch sử, thuộc Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) chủ trì, cùng các cộng sự đảm nhiệm. Hiện tại, các chuyên gia vẫn đang tiếp tục khai quật và nghiên cứu để xác định niên đại của thuyền, giám định loại gỗ đóng thuyền và nghiên cứu các phương án di dời sau khi khai quật xong.

Ông Nguyễn Văn Hải, người dân Xuân Lâm, Thuận Thành được giao nhiệm vụ nạo vét bùn đất để làm sạch chiếc thuyền.

Trước đó, sau khi trực tiếp kiểm tra hiện trường và nghe báo cáo từ Viện Khảo cổ học cùng các bên liên quan, Chủ tịch UBND tỉnh đã yêu cầu Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Viện Khảo cổ học tiếp tục khai quật, làm rõ các dữ kiện, đánh giá tổng thể giá trị của di tích thuyền cổ về niên đại, tính chất, cũng như mối liên hệ với vùng và khu vực; xây dựng kế hoạch tổ chức Hội thảo với sự tham gia của các chuyên gia để cùng nghiên cứu, phản biện, nhằm đưa ra đánh giá chuẩn xác nhất về giá trị của di tích thuyền cổ. Chính quyền địa phương triển khai các phương án để đảm bảo an ninh, an toàn tại khu vực khai quật và di tích thuyền cổ, đồng thời tuyên truyền cho nhân dân về tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản văn hóa.

Qua các đợt khảo cổ và điền dã khảo cứu tại vùng đất Dâu - Luy Lâu trong những năm gần đây, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu chuyên ngành trong và ngoài nước đã có những phát hiện mới, như: Khám phá và giải mã về cảnh quan đô thị cổ của trị sở Luy Lâu, kết cấu và niên đại của thành cổ Luy Lâu; phát hiện những mảnh khuôn đúc Trống Đồng; tìm thấy những tấm bia đá cổ có niên đại 314 tại nghè Thanh Hoài xã Thanh Khương và tấm bia đá có niên đại 601 tại chùa Dàn (Chợ) xã Trí Quả.

Nguyên Khánh

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.com.vn/bac-ninh-phat-hien-chung-tich-gia-tri-ve-giao-thuong-duong-thuy-xua-396796.html