Bác sĩ bất ngờ với 'đơn thuốc AI': Vừa vi phạm pháp luật, vừa có thể gây tử vong

3 giờ trướcBài gốc

Những ngày gần đây một hình ảnh đang gây chú ý trên mạng xã hội, ghi lại cảnh một nữ khách hàng yêu cầu dược sĩ bán thuốc theo danh sách từ ChatGPT. Màn hình điện thoại của người này hiển thị rõ một đơn thuốc ChatGPT kê cho các bệnh hô hấp. Ngay lập tức, cộng đồng mạng đã dấy lên câu hỏi về mức độ an toàn của trào lưu dùng AI thay bác sĩ, mua thuốc theo đơn AI cũng như trách nhiệm của nhà thuốc khi bán thuốc theo cách này.

Tự ý dùng thuốc: Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Trao đổi với PV báo Sức khỏe và đời sống, ThS.BS Nguyễn Thu Huyền (Khoa Nội Tim mạch, Bệnh viện 19-8) cho biết: Mỗi cơ thể là một cá thể riêng biệt. Khi thuốc vào cơ thể, phần lớn được hấp thu tại ruột non, sau đó chuyển hóa ở gan và thải trừ chủ yếu qua thận, một phần nhỏ có thể được đào thải qua mật, phân hoặc hơi thở. Do đó, mỗi bệnh nhân có khả năng hấp thu, chuyển hóa và đào thải thuốc khác nhau tùy theo chức năng gan, thận, đường tiêu hóa và thể trạng.

Chính vì vậy, bác sĩ khi kê đơn thuốc luôn phải cân nhắc cẩn thận để đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh tác dụng phụ. Bên cạnh đó, khi khám trực tiếp, bác sĩ không chỉ thăm khám kỹ triệu chứng lâm sàng (gồm triệu chứng cơ năng và thực thể) mà còn chỉ định làm các xét nghiệm cơ bản và cận lâm sàng để đánh giá chức năng các cơ quan, xác định nguyên nhân gây bệnh và bệnh lý kèm theo, từ đó mới đưa ra được chẩn đoán xác định và kê đơn phù hợp cho từng người bệnh.

Hình ảnh người đi mua theo đơn thuốc AI đang gây chú ý trên mạng xã hội những ngày gần đây.

Cùng một triệu chứng ho hoặc nghẹt mũi nhưng nguyên nhân có thể hoàn toàn khác nhau - từ cảm cúm thông thường cho tới viêm phổi, viêm xoang, hen phế quản hay thậm chí bệnh tim mạch.

Nếu người dân tự ý mua thuốc không có đơn, đặc biệt là các loại thuốc kê đơn, có thể che lấp triệu chứng bệnh hoặc gây phản ứng không mong muốn khi sử dụng thuốc không phù hợp, khiến bệnh diễn tiến nặng hơn. Một số loại thuốc thường bị lạm dụng như corticoid có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng: tăng đường huyết, tăng huyết áp, loãng xương, rối loạn tâm thần, suy tuyến thượng thận khi ngưng đột ngột.

Tương tự, các thuốc tim mạch, thuốc chống đông, thuốc an thần nếu dùng sai liều hoặc sai chỉ định có thể dẫn tới tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim, chảy máu tiêu hóa, thậm chí tử vong.

Ngoài ra, tình trạng lạm dụng kháng sinh do tự tra thuốc trên mạng hoặc từ AI còn dẫn đến kháng kháng sinh, khiến việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn về sau trở nên khó khăn, tốn kém hơn và có thể không còn đáp ứng thuốc.

Hiện nay, Việt Nam được ghi nhận là một trong những quốc gia có tỷ lệ kháng kháng sinh cao, phần lớn do bệnh nhân tự ý mua thuốc tại các quầy hoặc chợ mà không có đơn của bác sĩ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia có tỷ lệ kháng kháng sinh cao nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Báo cáo giám sát kháng thuốc quốc gia cho thấy:

Khoảng 40-60% chủng vi khuẩn gây bệnh phổ biến ở Việt Nam đã kháng với ít nhất một loại kháng sinh thông thường.
Một số chủng vi khuẩn như E. coli hoặc Klebsiella pneumoniae kháng lại nhóm kháng sinh mạnh (carbapenem) ở mức 20-30%, trong khi trung bình thế giới chỉ khoảng 10-15%.
Hơn 90% kháng sinh ở Việt Nam được tiêu thụ tại cộng đồng, phần lớn không có đơn bác sĩ - cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu khoảng 50%.

Điều này đồng nghĩa, nếu người dân tiếp tục tự ý mua thuốc, đặc biệt theo "đơn thuốc của AI", nguy cơ kháng thuốc, điều trị thất bại và biến chứng nặng sẽ ngày càng gia tăng.

Đơn thuốc của AI không có giá trị pháp lý

ThS.BS Nguyễn Thu Huyền cho biết theo quy định của Bộ Y tế, các loại thuốc như kháng sinh, corticoid, thuốc tim mạch, thuốc chống đông, thuốc thần kinh… đều thuộc nhóm thuốc kê đơn, chỉ được phép bán khi có đơn thuốc hợp lệ do bác sĩ có thẩm quyền kê.

Theo bác sĩ Huyền AI không có khả năng khám, chẩn đoán hay kê đơn thuốc chính xác cho từng cá nhân. Ảnh minh họa.

Một danh sách thuốc được gợi ý bởi AI hoặc ứng dụng chatbot hoàn toàn không có giá trị pháp lý và không thể thay thế đơn thuốc hợp lệ. Việc nhà thuốc bán thuốc kê đơn dựa trên "đơn của AI" là vi phạm quy chế hành nghề dược, có thể bị xử phạt hành chính, thu hồi giấy phép hoạt động hoặc xử lý kỷ luật cá nhân phụ trách chuyên môn.

Dược sĩ có trách nhiệm từ chối bán thuốc kê đơn khi không có đơn hợp lệ, đồng thời tư vấn, hướng dẫn người dân đến khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách. AI chỉ nên là công cụ tham khảo, không phải bác sĩ

Các chuyên gia khẳng định, trí tuệ nhân tạo (AI) có thể hỗ trợ người dân trong việc tìm hiểu thông tin y khoa, nhận biết dấu hiệu nguy hiểm hoặc chuẩn bị câu hỏi trước khi đi khám. AI có thể giúp người dân tiếp cận thông tin y tế nhanh hơn, nhưng nếu dùng để thay thế bác sĩ thì rất nguy hiểm. AI không có khả năng khám, chẩn đoán hay kê đơn thuốc chính xác cho từng cá nhân. AI không nắm được thể trạng, tiền sử dị ứng, bệnh nền hay các thuốc mà người bệnh đang sử dụng, vì vậy việc tự ý làm theo hướng dẫn từ AI có thể dẫn tới hậu quả khó lường.

Người dân chỉ nên sử dụng AI như một công cụ tham khảo, tuyệt đối không tự ý mua thuốc hoặc điều trị theo hướng dẫn từ mạng hay chatbot.

Bác sĩ Huyền đưa ra khuyến cáo cho người dân:

Không tự ý mua thuốc kê đơn, dù là theo "đơn của AI" hay hướng dẫn trên mạng.
Chỉ dùng thuốc theo chỉ định và liều lượng của bác sĩ.
Tra cứu thông tin y tế từ nguồn chính thống như: Cổng thông tin Bộ Y tế, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hoặc Báo Sức khỏe & Đời sống.
Đến cơ sở y tế nếu có các dấu hiệu nặng như: khó thở, đau ngực, sốt cao kéo dài, mệt mỏi nhiều, ho ra máu…
Khi mua thuốc, hãy hỏi rõ dược sĩ về loại thuốc, cách dùng, chống chỉ định và các tác dụng phụ có thể gặp.

"AI là thành tựu nổi bật của công nghệ hiện đại, giúp con người tiếp cận tri thức y học nhanh chóng hơn. Tuy nhiên, AI không thể thay thế vai trò của bác sĩ – người có chuyên môn, kinh nghiệm và trách nhiệm pháp lý trong khám, kê đơn, điều trị cho bệnh nhân. Mỗi người dân cần tỉnh táo khi sử dụng công nghệ, biết chọn lọc thông tin và đặt an toàn sức khỏe lên hàng đầu. Một "đơn thuốc của AI" - dù có vẻ thông minh - cũng không thể đảm bảo an toàn cho cơ thể con người", bác sĩ Huyền chia sẻ.

Kim Dung

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/bac-si-bat-ngo-voi-don-thuoc-ai-vua-vi-pham-phap-luat-vua-co-the-gay-tu-vong-169251101134044105.htm