Ngày 4-11, Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội, cho biết thời gian gần đây liên tục tiếp nhận nhiều bệnh nhân bị ngộ độc botulinum nặng sau khi tiêm các chế phẩm không rõ nguồn gốc tại nhà.
Nhanh chóng liệt tứ chi sau tiêm botox
Trường hợp thứ nhất là bệnh nhân nữ 34 tuổi, thực hiện tiêm botox sau khi xem quảng cáo trên mạng xã hội để làm thon cằm và xóa nhăn trán. Hai ngày sau tiêm, chị bắt đầu thấy nuốt khó, yếu tay chân, rồi nhanh chóng liệt mềm tứ chi, không thể tự ngồi dậy.
Tại bệnh viện, kết quả điện cơ xác định tổn thương thần kinh - cơ đặc trưng do ngộ độc botulinum. Bệnh nhân phải thở máy suốt hơn 2 tháng, điều trị tích cực mới hồi phục khả năng vận động.
 Các bác sĩ Trung tâm Chống độc kiểm tra phản xạ cơ cho bệnh nhân bị ngộ độc sau khi tiêm botox. Ảnh: BVCC 
Một trường hợp khác là bệnh nhân nữ 38 tuổi, ngụ Hưng Yên, được một người không phải nhân viên y tế tiêm 3 sản phẩm cùng chứa hoạt chất botulinum là botox, Re N Tox và một sản phẩm có chữ nước ngoài trong hai ngày tại nhà với mục đích làm đẹp.
Bệnh nhân được tiêm botox nhiều mũi liên tiếp vùng bắp tay, xương đòn và hàm. Sau ngày tiêm cuối cùng, chị xuất hiện sụp mi, nhìn đôi, nuốt nghẹn, khó thở và yếu tứ chi, thân mình, cơ vùng cổ, gần như mất toàn bộ khả năng vận động, phải phụ thuộc chăm sóc của người khác.
Khi nhập viện, bệnh nhân liệt tứ chi, nguy cơ suy hô hấp. Rất may, được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh nhân dần phục hồi sau gần 10 ngày.
"Đây là hồi chuông cảnh báo cấp thiết về sự thiếu hiểu biết và dễ dãi trong sử dụng các sản phẩm thẩm mỹ có bản chất là độc tố cực mạnh như botulinum", TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai, nói.
Botulinum - một trong những độc tố mạnh nhất
Theo TS Nguyên, botulinum là một trong những độc tố mạnh nhất được biết đến, chỉ cần 0,09 microgram tiêm tĩnh mạch cũng có thể gây tử vong cho người nặng 70kg.
Trong y học, chất này được dùng với liều cực nhỏ, đúng chỉ định, để điều trị co cứng cơ, đau đầu mạn tính hoặc trong thẩm mỹ xóa nhăn.
"Nguy cơ quá liều hoặc tiêm sai kỹ thuật rất cao nếu được thực hiện bởi người không có chuyên môn. Độc tố có thể khuếch tán sang các cơ lân cận hoặc di chuyển ngược dòng thần kinh, gây liệt cơ lan tỏa, suy hô hấp và ngừng tim nếu không được xử trí kịp thời", bác sĩ Nguyên nhấn mạnh.
Theo nhiều báo cáo về tai biến do tiêm thuốc có thành phần là độc tố botulinum trên thế giới, các bác sĩ chuyên khoa thẩm mỹ khi đứng trước các thuốc chứa botulinum cũng gặp khó khăn và rất thận trọng. Cùng một thành phần hoạt chất là botulinum, với cùng hàm lượng, nhưng giữa các sản phẩm của các nhà sản xuất khác nhau cũng có tác dụng và độc tính ở mức độ khác nhau.
"Điều này có nghĩa phải đòi hỏi người tiêm vừa đảm bảo đúng chuyên môn y tế, vừa phải đảm bảo mức độ quen, thành thạo và có kinh nghiệm hành nghề", ông Nguyên nói thêm.
TS Nguyên cũng dẫn chứng, năm 2009, Cục Quản lý Dược và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã cảnh báo nghiêm ngặt về các tai biến liệt nặng do botulinum, yêu cầu các cơ sở phải tư vấn rõ ràng về nguy cơ và lợi ích trước khi tiêm, đồng thời không được sử dụng các sản phẩm không được cấp phép.
Bệnh viện Da liễu Trung ương cho biết tiêm botox là một ứng dụng trong thẩm mỹ da liễu. Đây là một độc tố của vi khuẩn Clostridium botulinum, có khả năng ngăn chặn luồng thần kinh đến cơ, làm liệt vận động cơ. Tác dụng làm liệt cơ này đã được áp dụng rộng rãi trong y học để chữa các bệnh co cơ ngoài ý muốn.
Botulinum trong thẩm mỹ thường được dùng thuộc nhóm A - loại có độc lực thấp nhất, chỉ gây yếu cơ nơi tiêm và đảm bảo an toàn trong làm đẹp. Botulinum được ứng dụng để làm giảm đáng kể các nếp nhăn vùng trán, mắt và cổ.
Cạnh đó, botulinum còn được dùng trong điều trị tăng tiết mồ hôi, tăng tiết dầu, thu nhỏ lỗ chân lông. Khi được tiêm dưới da, botulinum gây ngưng tiết mồ hôi khu trú.
Liều sử dụng trong điều trị thẩm mỹ các vùng cơ lớn trung bình 60 đến 400 UI. Ở vùng thấm nhỏ hơn như xóa nhăn vùng mắt chỉ cần 10-15 UI, vùng trán 20-30 UI, không đủ mức gây ngộ độc. Sau từ 4-6 tháng, tác dụng của việc tiêm botulinum dần biến mất hoàn toàn, vùng tiêm trở về như cũ.
"Dù khá an toàn trong thẩm mỹ nhưng không được lạm dụng tiêm botulinum liên tục, dùng quá liều khuyến cáo. Đặc biệt, người dân cần lựa chọn cơ sở uy tín để thực hiện thủ thuật, lựa chọn sản phẩm rõ tên và nguồn gốc xuất xứ, tránh trường hợp sản phẩm là hàng giả, pha trộn, kém chất lượng", Bệnh viện Da liễu Trung ương khuyến cáo.
Từ thực tế điều trị, Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai đưa ra ba khuyến cáo:
Không tiêm botox tại nhà hoặc cơ sở thẩm mỹ không phép.
  Chỉ sử dụng các sản phẩm được Bộ Y tế cấp phép, do bác sĩ được đào tạo chính quy thực hiện.
 Khi có các dấu hiệu như yếu cơ, sụp mi, nuốt khó, thở mệt sau tiêm - cần đến ngay cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và cấp cứu kịp thời.
THANH TÚ