Gần đây, trên mạng xã hội lan truyền những clip có nội dung tương tự về cách kiểm tra não phòng đột quỵ tại nhà. Nội dung của những clip này là hướng dẫn mọi người thực hiện thao tác:Đặt chéo ngón trỏ lên trên ngón giữa Để ngón cái và ngón áp út chạm vào nhau. Thử vận động ngón tay út chuyển động lên xuống
Theo như những clip hướng dẫn nếu ngón út chuyển động được lên xuống thoải mái thì não bộ hoạt động bình thường. Những clip có nội dung như trên đang thu hút được hàng triệu lượt xem và bình luận.
Video hướng dẫn kiểm tra đột quỵ thu hút triệu view trên mạng xã hội.
Thông tin về những clip kiểm tra não phòng đột quỵ tại nhà, ThS.BS Nguyễn Thu Huyền (Khoa Nội tim mạch, Bệnh viện 19-8) cho biết nếu đã có nguy cơ đột quỵ thì không cần test như clip mà chỉ cần thấy tay chân vận động yếu hơn, tê, chuột rút hoặc nâng lên kém so với bên đối diện thì đã là bất thường. Bạn cần so sánh 2 bên tay hoặc 2 bên chân để đối chiếu để biết nguy cơ đột quỵ của bản thân. Nếu người bệnh đến tầm soát đột quỵ tại các cơ sở y tế sẽ bao gồm rất nhiều phương pháp, các bước kiểm tra không đơn giản chỉ là một động tác như trên.
Các động tác kiểm tra nguy cơ đột quỵ tại nhà
ThS.BS Nguyễn Thu Huyền cho biết mùa đông là thời điểm các ca đột quỵ gia tăng do huyết áp dễ biến động và mạch máu co lại dưới tác động của lạnh. Bên cạnh việc chú ý giữ ấm và kiểm soát bệnh nền, mỗi người có thể tự đánh giá một số dấu hiệu cảnh báo sớm ngay tại nhà. Tuy nhiên, những test đột quỵ chỉ mang tính sàng lọc ban đầu; để đánh giá chính xác, người dân cần đi khám và tầm soát kiểm tra chuyên sâu với bác sĩ và thiết bị chẩn đoán hiện đại.
1. Đứng một chân: Bài test thăng bằng liên quan sức khỏe não bộ
Cách thực hiện:
Đứng thẳng, co một chân lên vuông góc với thân người. Mở mắt và cố giữ thăng bằng trong 20 giây.
Nếu chóng mặt, run chân hoặc mất thăng bằng, bạn nên kiểm tra sức khỏe vì đây có thể là dấu hiệu bất thường của hệ thần kinh.
Theo nghiên cứu của Đại học Kyoto (Nhật Bản) trên gần 1.400 người 67 tuổi cho thấy: Người không thể đứng một chân trong 20 giây có nguy cơ cao xuất hiện các tổn thương vi mạch não (chảy máu não vi thể), 30% trong nhóm này có từ 2 tổn thương trở lên; 15,3% có ít nhất 1 tổn thương.
Nếu chóng mặt, run chân hoặc mất thăng bằng khi thực hiện bài test đột quỵ này bạn nên kiểm tra sức khỏe vì đây có thể là dấu hiệu bất thường của hệ thần kinh.
2. Kiểm tra sức mạnh cơ tay: Phát hiện yếu liệt sớm
Yếu hoặc tê một bên tay là dấu hiệu phổ biến của đột quỵ. Bài kiểm tra đơn giản bạn có thể thực hiện như sau:
Nâng hai tay ngang vai, lòng bàn tay hướng lên. Nhắm mắt và giữ trong 2–3 phút. Mở mắt: nếu một hoặc cả hai tay xoay vào trong hoặc rơi xuống, cần đi khám sớm.
3. Đi trên đường thẳng: Nhận biết rối loạn thăng bằng
Chóng mặt, đau đầu, bước đi loạng choạng có thể là biểu hiện cảnh báo đột quỵ nhưng thường bị bỏ qua. Cách thực hiện:
Tạo một đường thẳng trên nền nhà. Bước chân sao cho gót chân trước chạm ngón chân sau. Đi đến hết đường, có thể lặp lại nhiều lần.
Nếu cảm thấy choáng, khó giữ thăng bằng hoặc đi lệch nhiều, cần đến cơ sở y tế kiểm tra.
4. Bài kiểm tra chạm ngón tay: Đánh giá phối hợp tay và mắt
Rối loạn phối hợp vận động là dấu hiệu thần kinh bất thường. Cách thực hiện (cần người hỗ trợ):
Ngồi đối diện người hỗ trợ. Dùng ngón trỏ chạm vào ngón tay người hỗ trợ, sau đó chạm vào mũi của mình. Người hỗ trợ di chuyển ngón tay; người kiểm tra lặp lại nhiều lần. Nếu chạm sai vị trí hoặc không theo kịp, nên thăm khám để được chẩn đoán chính xác.
Dấu hiệu nhận biết sớm của đột quỵ theo quy tắc BE FAST được Hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo.
Cách phát hiện đột quỵ sớm
Đột quỵ xảy ra rất nhanh và có thể gây tử vong nếu không cấp cứu kịp. Nếu đến bệnh viện muộn, người bệnh dễ để lại di chứng nặng, để lại những gánh nặng cho bản thân gia đình cùng như xã hội như: Liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ, suy giảm trí nhớ, giảm thị lực, sống thực vật thậm chí tử vong… Nhiều dấu hiệu cảnh báo xuất hiện trước cơn đột quỵ nhưng thường bị xem nhẹ. Việc tự kiểm tra và quan sát người thân giúp nhận diện sớm các bất thường, tăng khả năng xử lý trong "thời gian vàng cấp cứu" – yếu tố quyết định tiên lượng cho người bệnh. Dưới dây là nhận biết đột quỵ bằng quy tắc BE FAST - quy tắc được Hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo giúp nhận biết nhanh các dấu hiệu đột quỵ:
B – Balance: mất thăng bằng, chóng mặt.
E – Eyesight: mờ mắt, giảm hoặc mất thị lực một/both mắt.
F – Face: méo miệng, lệch mặt; hãy yêu cầu người bệnh mỉm cười.
A – Arm: yếu hoặc liệt tay chân một bên.
S – Speech: nói khó, nói ngọng, không rõ từ.
T – Time: gọi ngay 115 để cấp cứu
Phòng đột quỵ vào mùa đông
Để phòng đột quỵ vào mùa đông, ThS.BS Nguyễn Thu Huyền khuyến cáo người dân cần lưu ý 6 thói quen sau:Giữ ấm đúng cách bằng cách đội mũ, đeo khăn, mang tất và găng tay khi ra ngoài, tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột. Kiểm soát bệnh nền bằng việc theo dõi huyết áp hằng ngày, uống thuốc đúng chỉ định đối với người bị tăng huyết áp, tim mạch, đái tháo đường. Duy trì lối sống lành mạnh: Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, ăn uống lành mạnh, giảm muối – giảm mỡ và uống đủ nước dù trời lạnh. Vận động đều đặn: Tập thể dục 30 phút mỗi ngày; ít nhất 5 ngày trong một tuần, khởi động kỹ trước khi tập ngoài trời lạnh. Không tắm quá khuya sau 22 giờ đêm và không dậy thể dục quá sớm vào mùa đông Ngủ đủ, giảm căng thẳng giúp ổn định huyết áp và giảm nguy cơ đột quỵ. Ghi nhớ dấu hiệu BE FAST để phát hiện dấu hiệu của đột quỵ – gọi cấp cứu ngay – không chờ đợi.
Khi nào nên tầm soát đột quỵ?
Ngay cả khi khỏe mạnh, mỗi người nên tầm soát 1–2 lần/năm. Những nhóm có nguy cơ cao càng cần kiểm tra định kỳ:
Người trên 50 tuổi Người mắc tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch, thừa cân – béo phì Người bị thiếu máu não thoáng qua (TIA), hẹp động mạch cảnh, đau nửa đầu Migraine Người ít vận động, hút thuốc, uống rượu bia, dùng chất kích thích