Bài 1: Cách tiếp cận mới đối với thu nhập chịu thuế

3 giờ trướcBài gốc

Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) nhằm định hình lại chính sách thuế theo hướng hiện đại, phù hợp thực tiễn và tiệm cận thông lệ quốc tế.

Bảo đảm bình đẳng trong nghĩa vụ thuế

Kể từ khi Luật Thuế thu nhập cá nhân có hiệu lực, đời sống kinh tế-xã hội đã thay đổi mạnh mẽ. Cơ cấu thu nhập của người dân đa dạng hơn, thị trường lao động dịch chuyển nhanh, trong khi nhiều lĩnh vực mới xuất hiện và phát triển bùng nổ như kinh tế số, chứng khoán phái sinh, tín chỉ carbon, đổi mới sáng tạo…

Chính những biến chuyển này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải điều chỉnh chính sách, để công cụ thuế vừa bảo đảm nguồn thu ngân sách, vừa tạo động lực cho tăng trưởng.

Theo ông Trương Bá Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính), Bộ Tài chính đã khẩn trương thực hiện các nhiệm vụ được Chính phủ giao.

Sau khi có phương án thống nhất trong nội bộ, Bộ đã tham vấn ý kiến các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan và công khai toàn bộ hồ sơ dự thảo luật trên Cổng thông tin điện tử để lấy ý kiến rộng rãi của nhân dân. Trọng tâm của quá trình này là điều chỉnh những bất cập trong cách tính thuế, các khoản thu nhập chịu thuế, miễn thuế, thủ tục quản lý thuế…

Hiện nay, ông Trương Bá Tuấn cho biết, Bộ Tài chính đang bám sát tiến độ để trình Chính phủ, trình Quốc hội tại kỳ họp tháng 10/2025 theo đúng kế hoạch.

Đại diện cơ quan soạn thảo Dự thảo cho biết, điểm nhấn đầu tiên trong Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) gồm 4 chương, 30 điều, đang được Bộ Tài chính đưa ra lấy ý kiến nhân dân, là cách tiếp cận mới đối với thu nhập chịu thuế.

Các quy định được rà soát và sắp xếp lại, từ thu nhập từ kinh doanh, tiền lương, tiền công cho tới chuyển nhượng vốn, chứng khoán, bất động sản, thừa kế, quà tặng. Nếu như trước đây, nhiều điều khoản còn rời rạc, thì nay dự thảo đã kết cấu lại để phản ánh rõ ràng hơn từng loại thu nhập, kèm theo cách tính thuế tương ứng.

Cụ thể, trong lĩnh vực chứng khoán và bất động sản hai nguồn thu lớn nhưng cũng nhiều biến động dự thảo đã có bước điều chỉnh căn bản. Với chứng khoán, thay vì áp dụng phương án tính thuế 20% trên phần lợi nhuận ròng như từng đưa ra vào tháng 7/2025, Bộ Tài chính giữ nguyên cách thu 0,1% trên giá trị giao dịch. Cách tính này đơn giản, dễ thu-dễ nộp, hạn chế tranh cãi về chi phí hợp lý, đồng thời giúp thị trường duy trì thanh khoản. Đối với cá nhân không cư trú, mức 0,1% cũng được áp dụng thống nhất cho cả chuyển nhượng vốn lẫn chứng khoán, bảo đảm bình đẳng trong nghĩa vụ thuế.

Với bất động sản, điểm thay đổi quan trọng là quy định lại thời điểm phát sinh nghĩa vụ thuế: hoặc khi hợp đồng chuyển nhượng có hiệu lực, hoặc khi hoàn tất thủ tục đăng ký quyền sử dụng, quyền sở hữu. Đây là sự trở lại với phương án áp thuế suất 2% trên giá trị chuyển nhượng, thay vì 20% trên lãi ròng như từng được đề xuất trước đó.

Các chuyên gia cơ bản thống nhất đánh giá, phương án 2% vừa đơn giản trong tính toán, vừa dễ triển khai trên thực tế, hạn chế phát sinh tranh chấp về giá mua, chi phí cải tạo hay lãi vay. Đồng thời, mức này vẫn bảo đảm nguồn thu ổn định cho ngân sách mà không tạo thêm gánh nặng quá lớn cho người nộp thuế, qua đó duy trì thanh khoản thị trường và khuyến khích giao dịch.

Một mảng quan trọng khác liên quan đến các khoản thu nhập được miễn thuế. Dự thảo tiếp tục khẳng định các ưu đãi dành cho quỹ hưu trí tự nguyện, quỹ bảo hiểm hưu trí bổ sung, qua đó khuyến khích người lao động tham gia các kênh bảo đảm an sinh dài hạn. Bên cạnh đó, lợi nhuận sau thuế từ doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do cá nhân làm chủ, hoặc thu nhập của cá nhân làm việc tại một số tổ chức quốc tế đặc thù cũng được miễn.

Việc duy trì và hoàn thiện các quy định này cho thấy chính sách thuế không chỉ tập trung vào nghĩa vụ, mà còn tính đến khía cạnh khuyến khích và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người nộp thuế.

Câu chuyện của cá nhân kinh doanh cũng được đặt trong trọng tâm điều chỉnh. Trước đây, phương pháp thuế khoán từng đơn giản hóa thủ tục nhưng không còn phù hợp trong bối cảnh mới, nhất là khi nền kinh tế số phát triển mạnh. Dự thảo lần này quy định lại ngưỡng doanh thu chịu thuế, bảo đảm đồng bộ với Luật Thuế giá trị gia tăng, đồng thời giao thẩm quyền cho Chính phủ điều chỉnh để linh hoạt với thực tế.

Điểm đáng chú ý là sự phân loại cụ thể hơn, từ doanh thu cho đến mức thuế suất, đặc biệt ở các lĩnh vực cung cấp dịch vụ phần mềm, sản phẩm và nội dung số. Việc bổ sung này vừa tránh thất thu, vừa bảo đảm công bằng với những ngành nghề truyền thống.

Ở một khía cạnh khác, dự thảo đã mở rộng và điều chỉnh các khoản giảm trừ. Nếu như trước đây, khái niệm giảm trừ mới dừng ở gia cảnh và một số khoản từ thiện, thì nay dự thảo không chỉ quy định lại mức giảm trừ cho người nộp thuế và người phụ thuộc, mà còn làm rõ phạm vi các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo được trừ. Sự điều chỉnh này phản ánh tinh thần khuyến khích các giá trị nhân văn trong xã hội, đồng thời bảo đảm rằng người nộp thuế được công nhận đúng những đóng góp cho cộng đồng.

Cùng với đó, dự thảo tiếp tục hoàn thiện biểu thuế lũy tiến từng phần áp dụng cho cá nhân cư trú có thu nhập từ tiền lương, tiền công. Đây là một trong những trụ cột quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp tới đại bộ phận người lao động. Việc rà soát lại biểu thuế không chỉ là bài toán kỹ thuật, mà còn gắn với yêu cầu công bằng và phù hợp với mức sống. Dù còn nhiều tranh luận về số bậc và ngưỡng thu nhập, nhưng dự thảo đã thể hiện nỗ lực cắt giảm sự phức tạp, giảm tình trạng “nhảy bậc” bất lợi cho người nộp thuế, hướng tới sự minh bạch và dễ hiểu hơn.

Không kém phần quan trọng là các quy định về kỳ tính thuế, khấu trừ, thời điểm xác định thu nhập và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân. Trong thực tế, nhiều tranh cãi phát sinh từ việc xác định thời điểm chịu thuế, hoặc phân định rõ trách nhiệm giữa bên chi trả và người nhận. Dự thảo lần này đã cụ thể hóa hơn, từ kỳ tính thuế của thu nhập kinh doanh, đến quy định rõ những khoản thu nhập nào phải khấu trừ, khoản nào không. Thời điểm xác định thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản cũng được bổ sung để tránh khoảng trống pháp lý.

Đặc biệt, trách nhiệm của tổ chức chi trả và người nộp thuế được điều chỉnh đồng bộ với hàng loạt luật mới như: Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý thuế… nhằm tạo nên sự thống nhất trong toàn bộ hệ thống pháp luật về thuế, phí.

Bổ sung chính sách, mở rộng cơ sở thuế

Cùng với những sửa đổi, dự thảo còn bổ sung ba nhóm chính sách lớn, phản ánh rõ định hướng phát triển của Đảng và Nhà nước.

Nhiều loại hình thu nhập mới xuất hiện trong xã hội nếu không kịp thời quản lý sẽ gây thất thu ngân sách.

Cụ thể, điểm mới quan trọng thứ nhất là bổ sung nhóm “thu nhập khác” thuộc diện chịu thuế. Thực tiễn cho thấy, ngoài các khoản thu nhập truyền thống, xã hội ngày càng xuất hiện những loại hình mới mà nếu không kịp thời đưa vào khung quản lý thì sẽ bỏ sót nguồn thu. Đây cũng là cách để luật thuế đồng bộ với thông lệ quốc tế, bảo đảm mọi loại thu nhập đều được ghi nhận và điều tiết.

Điểm mới thứ hai là dành dung lượng lớn cho việc bổ sung các quy định miễn và giảm thuế. Danh mục này trải rộng từ lợi tức cổ phần của thành viên hợp tác xã nông nghiệp, cá nhân tham gia “cánh đồng lớn”, trồng rừng sản xuất, nuôi trồng thủy sản; đến thu nhập từ lãi tín phiếu kho bạc, chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát thải, tín chỉ carbon, trái phiếu xanh... Những lĩnh vực này đều gắn với mục tiêu khuyến khích sản xuất nông nghiệp bền vững, bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế xanh.

Dự thảo cũng mở rộng chính sách miễn thuế cho thu nhập từ tiền lương, tiền công khi thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo sử dụng ngân sách nhà nước; thu nhập từ quyền tác giả khi kết quả nghiên cứu được thương mại hóa; thu nhập của các nhà đầu tư, sáng lập viên doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Để khuyến khích nhân lực chất lượng cao, dự thảo đưa ra cơ chế giảm thuế trong một số trường hợp đặc biệt, tạo điều kiện thu hút chuyên gia, nhà khoa học, nhân lực công nghệ vào những lĩnh vực ưu tiên như chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo.

Điểm mới thứ ba là những bổ sung liên quan đến các khoản giảm trừ đặc thù. Đây là công cụ linh hoạt, giúp chính sách thuế không bị cứng nhắc, đồng thời phản ánh tinh thần nhân văn, chia sẻ với những hoàn cảnh cụ thể. Việc quy định thêm các khoản giảm trừ này không chỉ mang ý nghĩa hỗ trợ người nộp thuế, mà còn tạo dựng niềm tin xã hội vào sự công bằng của chính sách.

Với ba nhóm bổ sung và sáu nhóm sửa đổi, Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) lần này là một bước điều chỉnh toàn diện, có tính hệ thống. Từ việc quy định rõ ràng hơn các loại thu nhập, điều chỉnh chính sách cho cá nhân kinh doanh, mở rộng các khoản miễn giảm, cho đến đồng bộ hóa trách nhiệm của tổ chức và cá nhân, tất cả đều hướng tới mục tiêu xây dựng một hệ thống thuế công bằng, minh bạch và dễ thực hiện. Quan trọng hơn, các bổ sung về miễn giảm cho nông nghiệp, kinh tế xanh, đổi mới sáng tạo hay khởi nghiệp cho thấy thuế không chỉ là công cụ thu ngân sách, mà còn là đòn bẩy chính sách để định hướng phát triển.

Trong cuộc họp với các bộ, ngành, hiệp hội, doanh nghiệp chứng khoán, bất động sản về dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế), dưới sự chủ trì của Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc, Thứ trưởng Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết, Bộ Tài chính đã và đang rà soát toàn diện để xây dựng lộ trình điều chỉnh chính sách thuế thu nhập cá nhân trong 5 năm tới. Mục tiêu là đảm bảo tính phù hợp với thực tiễn, công bằng, hiệu quả hơn và bảo đảm đúng quy định pháp luật hiện hành.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm hiện nay là hoàn thiện cơ sở dữ liệu về thu nhập và người nộp thuế. Việc này giúp chính sách thuế được xây dựng chính xác và công bằng hơn trong thời gian tới. Đặc biệt, chính sách điều chỉnh thuế thu nhập cá nhân trong giai đoạn tới đang được nghiên cứu kỹ lưỡng, các phương án cụ thể sẽ được tổng hợp để báo cáo Chính phủ trình Quốc Hội.

Thứ trưởng Tài chính Cao Anh Tuấn

một trong những nhiệm vụ trọng tâm hiện nay là hoàn thiện cơ sở dữ liệu về thu nhập và người nộp thuế. Việc này giúp chính sách thuế được xây dựng chính xác và công bằng hơn trong thời gian tới. Đặc biệt, chính sách điều chỉnh thuế thu nhập cá nhân trong giai đoạn tới đang được nghiên cứu kỹ lưỡng, các phương án cụ thể sẽ được tổng hợp để báo cáo Chính phủ trình Quốc Hội.

Theo Thứ trưởng Cao Anh Tuấn, một trong những nhiệm vụ trọng tâm hiện nay là hoàn thiện cơ sở dữ liệu về thu nhập và người nộp thuế. Việc này giúp chính sách thuế được xây dựng chính xác và công bằng hơn trong thời gian tới. Đặc biệt, chính sách điều chỉnh thuế thu nhập cá nhân trong giai đoạn tới đang được nghiên cứu kỹ lưỡng, các phương án cụ thể sẽ được tổng hợp để báo cáo Chính phủ trình Quốc Hội.

Khi được Quốc hội xem xét và thông qua, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn tin tưởng, Luật mới sẽ góp phần giảm gánh nặng cho người dân, tạo động lực cho thị trường, nuôi dưỡng nguồn thu bền vững, đồng thời đưa hệ thống thuế Việt Nam tiệm cận hơn với chuẩn mực quốc tế.

MINH PHƯƠNG

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/bai-1-cach-tiep-can-moi-doi-voi-thu-nhap-chiu-thue-post909506.html