Bài 2: Lập vành đai kiểm soát khí thải của ôtô, xe gắn máy cũ

6 giờ trướcBài gốc

Do đó, việc kiểm soát khí thải phương tiện là nhiệm vụ cấp bách để cải thiện chất lượng không khí và sức khỏe cộng đồng, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Xe gắn máy cũ phải kiểm tra khí thải định kỳ

Dữ liệu về quản lý ôtô, xe gắn máy tại TP Hồ Chí Minh thể hiện, phương tiện đi lại chủ yếu của người dân là xe máy sử dụng xăng và tuổi đời phương tiện dưới 10 năm. Số lượng xe gắn máy có niên hạn trên 5 năm chiếm đa số, trong đó tỷ lệ xe gắn máy có niên hạn trên 5 năm là 56,4%, xe ôtô là 9,1%. Ngoài ra còn có tới 17,8% số xe gắn máy đã được sử dụng từ 10 năm trở lên và đây được xem là các loại xe cũ, cần phải dần được thay thế để hạn chế xả thải gây ô nhiễm không khí, trước mắt là bằng biện pháp kiểm soát khí thải định kỳ. Với cách làm trên, số đông người đi xe gắn máy có niên hạn dưới 10 năm chủ yếu bị tác động bởi việc kiểm định chất lượng khí thải một vài năm một lần.

Ôtô, xe gắn máy cũ sẽ bị hạn chế đi vào vùng “xanh”.

Khảo sát đối với hộ gia đình trên địa bàn khi xây dựng Đề án kiểm soát khí thải của phương tiện giao thông, Trung tâm quản lý GTCC xác định số chuyến đi bằng xe gắn máy cá nhân vẫn chiếm đa số với tỷ lệ khoảng 81%. So với kết quả khảo sát tiến hành bởi JICA vào các năm 2002 và 2013, thì tỷ lệ người sử dụng xe gắn máy đã giảm từ mức 83% tổng nhu cầu đi lại trong năm 2013 xuống còn 81% vào năm 2024. Dù vậy, nhu cầu đi lại bằng xe gắn máy vẫn tăng gấp 2,2 lần so với năm 2002. Số lượng chuyến đi bằng ôtô tăng từ 214 nghìn chuyến/ngày vào năm 2002 lên 890 nghìn chuyến/ngày vào năm 2013 và 1,5 triệu chuyến/ngày trong năm 2024. Kết quả này thể hiện, sau hơn 10 năm số chuyến đi bằng ôtô cá nhân đã tăng gấp 1,6 lần.

Trong khi đó, nhu cầu đi lại bằng xe buýt năm 2024 đã giảm đáng kể so với năm 2013 và chỉ ngang với con số năm 2002 trong khi dân số gia tăng gần gấp 2 lần. Điều này cho thấy, người dân có xu hướng chọn phương tiện cá nhân hơn sử dụng phương tiện giao thông công cộng và sẽ có sự dịch chuyển dần sang sử dụng phương tiện ôtô. Từ đó Trung tâm quản lý GTCC đưa ra khuyến cáo, thực trạng này có thể dẫn đến tắc nghẽn giao thông nghiêm trọng hơn trong những năm tới nếu thành phố không triển khai các giải pháp quản lý giao thông phù hợp.

Để thực hiện Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông tại TP Hồ Chí Minh, Trung tâm quản lý GTCC đề xuất giải pháp thí điểm lập vùng phát thải thấp ở khu vực trung tâm thành phố. Trước mắt hướng tới việc kiểm soát phát thải với đối tượng xe thương mại dưới tiêu chuẩn Euro 4 hoặc xe gắn máy kinh doanh dịch vụ dưới tiêu chuẩn Euro 2 lưu thông vào vùng “xanh” này.

Để giám sát việc chấp hành của người dân, đơn vị lập đề án đưa ra giải pháp lắp đặt hệ thống camera giám sát đối với phương tiện tại các vành đai của vùng phát thải thấp. Trong đó giai đoạn 2026 - 2032 sẽ lắp 58 camera giám sát tại tất cả các điểm ra, vào vùng phát thải thấp và một số giao lộ của các tuyến đường huyết mạch, các nút giao thông quan trọng bên trong vùng phát thải thấp cũng như một số khu vực có mật độ giao thông cao. Giai đoạn từ 2032 trở đi dự kiến sẽ có khoảng 200 camera giám sát được lắp đặt trên địa bàn thành phố. Các vị trí lắp đặt cụ thể sẽ căn cứ vào mức ô nhiễm không khí đo lường.

Hỗ trợ đổi xe chạy xăng, dầu cũ sang xe điện

Trung tâm quản lý GTCC đề nghị, sau khi thí điểm lập vùng phát thải thấp khu vực trung tâm TP Hồ Chí Minh và kiểm soát với xe thương mại dưới tiêu chuẩn Euro 4 hoặc xe gắn máy kinh doanh dịch vụ dưới tiêu chuẩn Euro 2 trong năm 2026, từ năm 2027-2032 sẽ mở rộng ra các loại xe gắn máy dưới tiêu chuẩn Euro 2 và xe ôtô dưới tiêu chuẩn Euro 4 lưu thông ở khu vực trung tâm. Năm 2032 trở đi tiếp tục nâng tiêu chuẩn khí thải đối với xe ôtô, xe gắn máy lưu thông vào vùng phát thải thấp được mở rộng ra cả khu vực nội thành.

Khi thực hiện đề án này, cá nhân, hộ gia đình sinh sống trong vùng phát thải thấp sẽ không được đăng ký mới đối với xe gắn máy sử dụng xăng. Thành phố sẽ kiến nghị Bộ Xây dựng quy định niên hạn sử dụng đối với xe gắn máy sử dụng xăng theo hướng xe gắn máy phải được thanh lý sau một thời gian nhất định hoặc theo quãng đường. Trong đó Trung tâm quản lý GTCC đưa ra gợi ý quy định xe hai bánh chạy xăng phải được thanh lý sau 13 năm sử dụng hoặc đã chạy quá 120.000 km hoặc kiểm định khí thải/an toàn bị trượt ba lần liên tiếp.

Chính quyền sẽ triển khai các biện pháp hỗ trợ tài chính khi thanh lý xe để đảm bảo tỷ lệ tuân thủ cao. Bồi hoàn khoảng 70% giá trị còn lại của xe khi thanh lý theo thời gian quy định và trợ cấp 10% nhưng tối đa không quá 5 triệu đồng khi người dân mua xe máy điện mới. Đối với người dân mua xe ôtô chạy điện, ưu đãi được đưa ra là giảm 50% lệ phí cấp đăng ký và biển số; giảm 50% phí bảo trì đường bộ; hỗ trợ 10% lãi suất vay bình quân cộng thêm phí quản lý 2%/năm trong năm đầu tiên… mục tiêu hướng tới là đến năm 2030, môi trường sẽ giảm 90% lượng chất gây ô nhiễm không khí từ phương tiện giao thông đường bộ. Toàn bộ số xe buýt và taxi đầu tư mới phải là phương tiện xanh; số lượng xe máy điện đạt từ 900.000 - 1.500.00 xe; số lượng ôtô điện đạt từ 13.000 - 18.000 xe, chưa kể xe taxi.

Vào cuộc với chủ trương “xanh hóa” giao thông của thành phố, Viện Nghiên cứu phát triển đã tổ chức hội thảo lấy ý kiến từ chuyên gia và thành viên trong hệ sinh thái xe điện đối với chương trình chuyển đổi giao thông “xanh” của TP Hồ Chí Minh. Đề xuất với UBND thành phố vào giữa tháng 8 này, Viện Nghiên cứu phát triển cho rằng cần “điện hóa” toàn bộ xe buýt trước năm 2030; chuyển đổi toàn bộ xe gắn máy dùng xăng sang xe điện đối với tài xế công nghệ và giao hàng. Trong đó các công ty vận tải, giao hàng có định hướng khuyến khích tài xế tự nguyện chuyển đổi sang xe sử dụng điện hoặc năng lượng “xanh”.

Doanh nghiệp trong lĩnh vực kinh doanh hạ tầng nêu một loạt nguyện vọng về chính sách hỗ trợ của thành phố để bảo đảm cung cấp hạ tầng điện, trạm sạc; doanh nghiệp cung ứng pin, sạc, xử lý pin thải loại cũng mong muốn được đầu tư nhà máy tại TP Hồ Chí Minh cũng với những ưu đãi.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp, chuyên gia cũng chỉ ra một loạt rào cản và thách thức cần giải quyết để đảm bảo tính khả thi và bền vững cho đề án này như chi phí và khả năng tiếp cận tài chính. Đây được xem là rào cản lớn nhất đối với tài xế bởi giá xe điện còn tương đối cao, trong khi việc tiếp cận nguồn vốn vay lại rất hạn chế. Hạ tầng trạm sạc, tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn chưa đáp ứng nhu cầu thực tế khi các trạm sạc chủ yếu tập trung tại khu vực trung tâm, thiếu độ phủ tại các khu vực ngoại thành và các khu dân cư đông đúc cũng là nỗi lo của nhiều người. Nhất là khi quãng đường di chuyển của nhiều mẫu xe điện chỉ đạt 100-120km mỗi lần sạc, chưa phù hợp với tần suất hoạt động liên tục 8-12 giờ/ngày và quãng đường di chuyển trung bình 100-150km của tài xế xe công nghệ.

Dù còn rất nhiều vấn đề cần giải quyết, nhưng Viện Nghiên cứu phát triển thành phố vẫn quyết tâm phối hợp các đơn vị có liên quan bổ sung kết quả từ các hội thảo vào Đề án chuyển đổi xe 2 bánh chạy xăng sang dùng điện cho toàn bộ tài xế công nghệ và giao hàng tại thành phố. Đồng thời khảo sát, lấy ý kiến tài xế xe xăng về khó khăn, thách thức khi thực hiện chuyển đổi và làm rõ cơ sở pháp lý, thủ tục, thẩm quyền cũng như trách nhiệm thực hiện đối với từng chính sách cụ thể để hoàn chỉnh báo cáo, tham mưu UBND thành phố ngay trong tháng 9.

Theo số liệu từ Phòng Quản lý vận tải, Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh, riêng số lượng xe gắn máy 2 bánh tham gia vận chuyển hành khách bằng hợp đồng điện tử, Công ty TNHH Grab đã ký hợp tác với 64.230 chủ phương tiện; Công ty CP Be Group ký hợp tác với 34.527 chủ phương tiện. Sau khi trừ đi số lượng trùng lặp, đơn vị này xác định tổng số lượng xe hoạt động Grab bike của 2 doanh nghiệp trên là 80.197 xe. Ngoài ra tại thành phố còn hàng loạt công ty giao, nhận hàng, logistisc khác. Đối với loại hình kinh doanh vận chuyển hành khách bằng xe ô tô theo hợp đồng điện tử (xe công nghệ) dưới 9 chỗ ngồi, trước đây cơ quan chủ quản đã cấp ra đến 83.749 phù hiệu xe hợp đồng, trong đó chỉ có 4.213 xe của doanh nghiệp, còn lại 79.518 xe đăng ký dưới danh nghĩa các HTX và chủ yếu là của cá nhân xã viên. Trong số này cũng đã có đến 62.812 xe ôtô dưới 9 chỗ ngồi và 20.937 xe từ 9 chỗ trở lên. Với số lượng ôtô, xe gắn máy sử dụng xăng, dầu rất lớn tham gia vận chuyển hành khách, hàng hóa như vậy, lộ trình chuyển đổi số phương tiện như thế nào, lấy kinh phí từ đâu để không gây tác động nhiều đến đời sống tài xế xe công nghệ là vấn đề cần được thành phố cân nhắc kỹ.

Bảo Sơn

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/giao-thong/bai-2-lap-vanh-dai-kiem-soat-khi-thai-cua-oto-xe-gan-may-cu-i779098/