Bài 2: Những vụ thu hồi tiền điện tử lớn từ Silk Road đến Prince Group

3 giờ trướcBài gốc

Trong hơn một thập kỷ qua, thế giới tiền số (crypto) không chỉ chứng kiến những cơn sốt đầu tư mà còn là “sân chơi” của các vụ trộm cắp, hack và rửa tiền quy mô toàn cầu. Cùng với sự tăng trưởng của công nghệ blockchain, các cơ quan pháp luật ngày càng cao tay hơn trong việc điều tra và thu hồi tài sản số bị đánh cắp. Từ các “chợ đen” đầu tiên như Silk Road đến mạng lưới lừa đảo hiện đại Prince Group, quá trình truy vết và thu hồi hàng trăm nghìn Bitcoin đã trở thành những chiến công lịch sử trong lĩnh vực điều tra tội phạm tiền số.

Các vụ triệt phá tội phạm tiền số sau đây được tổng hợp từ các nguồn tài liệu của các cơ quan thực thi pháp luật Mỹ như Bộ Tư pháp (DOJ) và Cơ quan chống rửa tiền (FinCEN), Cục Điều tra liên bang (FBI), Cơ quan Điều tra Hình sự Sở Thuế (IRS-CI) và dữ liệu từ các cơ quan truyền thông như Chainalysis, Coindesk, Cointelegraph, Reuters, AP, NYPost, The Australian... trong giai đoạn 2021-2025.

Silk Road và vụ thu giữ Bitcoin lớn nhất của IRS-CI

Silk Road - chợ đen khét tiếng trên mạng Tor do Ross Ulbricht điều hành - là một trong những vụ án đầu tiên phơi bày khả năng sử dụng Bitcoin trong các hoạt động phạm pháp. Sau khi Ulbricht bị bắt năm 2013, FBI đã tịch thu hàng chục nghìn BTC từ máy tính và ví liên quan. Tuy nhiên, điểm nhấn đặc biệt đến gần một thập kỷ sau. Tháng 11/2021, James Zhong, cư dân bang Georgia (Mỹ), bị phát hiện đã chiếm đoạt hơn 50.676 BTC từ Silk Road từ năm 2012 bằng cách khai thác lỗi giao dịch trên nền tảng. IRS-CI đã thu giữ toàn bộ số Bitcoin này sau một cuộc khám xét tại nhà Zhong. Giá trị tại thời điểm thu giữ khoảng 3,36 tỷ USD, biến đây thành vụ thu hồi tiền điện tử lớn nhất lịch sử Mỹ.

Alexander Vinnik bị bắt giữ tại Hy Lạp. Ảnh: REUTERS

Trong hồ sơ tòa án (SDNY), Zhong nhận tội và đồng ý giao nộp toàn bộ tài sản. Việc thu hồi được thực hiện nhờ kết hợp phân tích chuỗi khối (blockchain analytics) và khám xét thiết bị vật lý, khi các ví lạnh chứa mã khóa được tìm thấy trong hộp chứa dưới sàn gỗ nhà bị cáo.

AlphaBay - chiến dịch toàn cầu triệt phá “chợ đen” kế nhiệm Silk Road

Ra đời sau sự sụp đổ của Silk Road, AlphaBay nhanh chóng trở thành trung tâm mua bán hàng cấm và dữ liệu bị hack lớn nhất thế giới. Người điều hành là Alexandre Cazes, một lập trình viên Canada sống tại Thái Lan.

Tháng 7/2017, một chiến dịch phối hợp giữa FBI, Europol và cảnh sát Thái Lan đã triệt phá toàn bộ hệ thống AlphaBay, thu giữ máy chủ, cơ sở dữ liệu và ví điện tử chứa hàng nghìn BTC. Cazes bị bắt giữ tại Bangkok, song ông tự sát trong trại giam trước khi bị dẫn độ.

Chiến dịch này không chỉ là bước ngoặt trong hợp tác quốc tế chống tội phạm mạng mà còn chứng minh rằng các giao dịch ẩn danh trên dark web vẫn có thể bị lần ngược thông qua phân tích - truy dấu blockchain.

BTC-e và Alexander Vinnik - đường dây rửa tiền qua sàn giao dịch

Nếu Silk Road là biểu tượng của thị trường phi pháp, thì BTC-e lại là biểu tượng của dòng tiền tội phạm. Từ 2011 đến 2017, sàn giao dịch này hoạt động mà không tuân thủ bất kỳ quy định chống rửa tiền nào. Alexander Vinnik, người Nga, điều hành BTC-e, bị bắt tại Hy Lạp theo yêu cầu của Mỹ vào tháng 7/2017.

Theo cáo trạng của DOJ, BTC-e đã xử lý hơn 4 tỷ USD giao dịch, trong đó phần lớn liên quan tới rửa tiền từ các vụ hack và gian lận. FinCEN đã ra quyết định xử phạt BTC-e 110 triệu USD và phạt cá nhân Vinnik 12 triệu USD, đồng thời phong tỏa các tài sản kỹ thuật số trong hệ thống. Sau nhiều năm tranh cãi dẫn độ, Vinnik bị truy tố tại Mỹ và năm 2024, DOJ thông báo thu hồi một phần tài sản thông qua các tài khoản trung gian và ví liên quan.

PlusToken - vụ lừa đảo Ponzi lớn nhất Châu Á

Tại Trung Quốc, PlusToken từng được quảng bá như một “ví đầu tư thông minh” cam kết lợi nhuận cao cho người gửi tiền mã hóa. Thực tế, đây là mô hình Ponzi khổng lồ với hơn 2 triệu nạn nhân và trên 4,2 tỷ USD thiệt hại.

Năm 2019, cảnh sát Trung Quốc bắt giữ 27 nghi phạm cốt lõi và sau đó kết án nhiều người từ 2 đến 11 năm tù. Theo tài liệu tòa án, số tiền điện tử tịch thu gồm 194.775 BTC, 833.083 ETH và hàng chục triệu USDT, một trong những vụ thu giữ lớn nhất trong lịch sử chống tội phạm crypto. Các cơ quan tư pháp Trung Quốc đã chuyển một phần tài sản sang tài khoản quốc gia, một phần khác được thanh lý theo quyết định tòa án để hoàn trả cho nạn nhân.

Prince Holding Group - vụ thu hồi 127.000 BTC năm 2025

Vụ án Prince Holding Group đánh dấu đỉnh cao mới trong cuộc chiến chống rửa tiền bằng tiền điện tử. Tháng 10/2025, DOJ công bố cáo trạng đối với Chen Zhi (Trần Chí - Vincent Chen), chủ tịch tập đoàn này, với cáo buộc điều hành mạng lưới lừa đảo trực tuyến và cưỡng bức lao động có trụ sở tại Campuchia. Qua hợp tác với Vương quốc Anh, Singapore và các tổ chức phân tích blockchain, DOJ đã phong tỏa và tịch thu khoảng 127.271 BTC, trị giá hơn 14 tỷ USD theo giá hiện tại - trở thành vụ thu hồi crypto lớn nhất trong lịch sử chống tội phạm tiền số.

Tính đến cuối năm 2025, tổng giá trị tiền điện tử bị thu hồi trong các vụ án lớn trên toàn cầu đã vượt 25 tỷ USD, trong đó hơn 80% được thu giữ trong giai đoạn 2021 - 2025. Các vụ như Silk Road (3,36 tỷ USD) và Prince Group (14 tỷ USD) không chỉ khẳng định khả năng thực thi pháp luật trên không gian phi tập trung, mà còn gửi đi thông điệp rõ ràng: tiền mã hóa không phải là vùng đất vô pháp và bất khả xâm phạm của bọn tội phạm như trước đây nữa.

TÂN PHONG

Nguồn CA TP.HCM : http://congan.com.vn/vu-an/phong-su/bai-2-nhung-vu-thu-hoi-tien-dien-tu-lon-tu-silk-road-den-prince-group_184849.html