Bài 3: TikTok - 'cỗ máy thuật toán' muốn trở thành nền tảng tài chính

2 giờ trướcBài gốc

Nền tảng phía sau TikTok: Khi “kỳ lân công nghệ” bước vào sân chơi tài chính

Trong thế giới công nghệ, nếu Google được ví là "thư viện", Facebook là "danh bạ" thì TikTok được coi "cỗ máy đọc ý nghĩ". Đứng sau ứng dụng video ngắn làm mưa làm gió toàn cầu này là ByteDance, tập đoàn được thành lập năm 2012 bởi Trương Nhất Minh - một đại gia tại Trung Quốc. Từ một căn hộ nhỏ tại Bắc Kinh, ByteDance đã vươn mình trở thành "kỳ lân" với định giá chạm mốc 480 tỷ USD vào cuối năm 2025, một con số khiến ngay cả những “ông lớn” lâu đời tại Thung lũng Silicon cũng phải thèm muốn.

Sản phẩm thành công đầu tiên là Toutiao (ứng dụng đọc tin tức), nhưng bước ngoặt thực sự đến vào năm 2016 khi Douyin ra đời tại Trung Quốc, và phiên bản quốc tế TikTok xuất hiện một năm sau đó. Sau thương vụ thâu tóm Musical.ly trị giá 1 tỷ USD, TikTok đã chính thức "thâu tóm" cả thế giới, trở thành ứng dụng có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất lịch sử Internet.

Năm 2024, quỹ Vision Fund của SoftBank đã định giá lại ByteDance ở mức trên 400 tỷ USD, một phần nhờ sự hiện diện ngày càng lớn của công ty trong lĩnh vực AI tạo sinh. Fidelity Investments và tập đoàn T. Rowe Price cũng đã nâng định giá ByteDance lên lần lượt trên 410 tỷ USD và 450 tỷ USD. Đáng chú ý gần đây, một công ty đầu tư Trung Quốc đã mua cổ phần ByteDance với mức định giá 480 tỷ USD, cao hơn đáng kể so với trước đó, cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ của giới đầu tư.

Tiềm lực mạnh mẽ của ByteDance được minh chứng rõ nét nhất qua bảng cân đối kế toán với những con số tăng trưởng vượt mọi quy luật thông thường. Chỉ trong vòng 5 năm, tập đoàn này đã thực hiện một cú nhảy vọt từ thua lỗ sang vị thế thống trị lợi nhuận toàn cầu.

Năm 2020, ByteDance dù doanh thu tăng trưởng phi mã 111% (đạt 34,3 tỷ USD) và lợi nhuận gộp chạm mốc 19 tỷ USD, tập đoàn vẫn ghi nhận khoản lỗ ròng lên tới 45 tỷ USD do chi phí đầu tư hạ tầng và thâu tóm người dùng quá lớn.

Tuy nhiên, "điểm bùng phát" đến rất nhanh. Đến năm 2022, theo Financial Times, doanh thu tập đoàn đã tiệm cận mốc 85 tỷ USD. Đáng chú ý, lợi nhuận trước thuế vọt tăng 79%, từ 14 tỷ USD (năm 2021) lên 25 tỷ USD, đánh dấu thời kỳ ByteDance bắt đầu tối ưu hóa bộ máy và hái quả ngọt từ thuật toán AI.

Năm 2023 và 2024 chứng kiến sự tăng tốc không đối thủ của ByteDance trên bản đồ công nghệ thế giới:

Năm 2023: Doanh thu cán mốc 110 tỷ USD. Chỉ số EBITDA (lợi nhuận trước thuế, lãi vay và khấu hao) tăng ấn tượng 60%, đạt hơn 40 tỷ USD.

Năm 2024: Tổng doanh thu tiếp tục phá đỉnh ở mức 155 tỷ USD (tăng 38%). Trong đó, mảng hoạt động quốc tế - với hạt nhân là TikTok đóng góp 39 tỷ USD, tăng trưởng tới 63% so với cùng kỳ. Lợi nhuận ròng toàn tập đoàn đạt mức kỷ lục 33 tỷ USD.

Bước sang năm 2025, ByteDance chính thức bước vào cuộc đối đầu trực diện và vượt mặt "gã khổng lồ" Meta (công ty mẹ Facebook) về hiệu suất tài chính:

Quý I/2025: Doanh thu đạt 43 tỷ USD, lần đầu tiên vượt qua con số 42,3 tỷ USD của Meta trong cùng kỳ.

Quý II/2025: Khoảng cách tiếp tục được nới rộng khi ByteDance đạt 48 tỷ USD doanh thu, vượt nhẹ mức 47,5 tỷ USD của đối thủ Mỹ.

9 tháng đầu năm 2025: "Ông chủ" TikTok gây sốc cho giới đầu tư khi ghi nhận lãi ròng 40 tỷ USD, chính thức hoàn thành sớm mục tiêu lợi nhuận của cả năm chỉ sau 3 quý.

Với đà hưng phấn hiện tại, ByteDance đang hướng tới mục tiêu doanh thu 186 tỷ USD và lợi nhuận ròng 50 tỷ USD cho cả năm 2025. Nếu đạt được con số này, ByteDance sẽ chính thức đứng ngang hàng với Meta về lợi nhuận, nhưng lại sở hữu tốc độ tăng trưởng và tiềm năng từ hệ sinh thái AI - Thương mại điện tử vượt trội hơn hẳn.

Sức mạnh dữ liệu và thuật toán: Lợi thế mà tài chính truyền thống không có

Lợi thế lớn nhất của TikTok tại Việt Nam nằm ở quy mô cộng đồng người dùng khổng lồ, ước tính hơn 60 triệu người hoạt động thường xuyên. Khác với các mạng xã hội truyền thống dựa trên mối quan hệ quen biết, thuật toán của TikTok tập trung phân tích hành vi và sở thích cá nhân, từ đó phân phối nội dung chính xác và có tính “gây nghiện” cao. Điều này giúp nền tảng duy trì thời gian sử dụng dài và khả năng giữ chân người dùng vượt trội.

Từ nền tảng đó, TikTok đã xây dựng thành công mô hình “shoppertainment” – kết hợp giải trí và mua sắm. Thay vì chờ người dùng tìm kiếm sản phẩm, TikTok tạo ra nhu cầu tiêu dùng thông qua video ngắn, livestream và sự tương tác trực tiếp giữa nhà bán hàng với người xem. Mô hình này giúp tỷ lệ chuyển đổi đơn hàng cao hơn so với thương mại điện tử truyền thống, đặc biệt trong các ngành như mỹ phẩm, FMCG và hàng tiêu dùng nhanh.

Năm 2025, TikTok Shop ghi nhận mức tăng trưởng doanh số hơn 100% trong quý I, đưa thị phần lên khoảng 35%, thu hẹp đáng kể khoảng cách với Shopee và vượt xa các nền tảng khác. Hệ sinh thái KOL/KOC đông đảo, cùng các công cụ sáng tạo nội dung miễn phí, đã biến TikTok thành một kênh bán hàng và tiếp thị không thể thiếu trong chiến lược của nhiều doanh nghiệp.

Theo Financial Times, ByteDance có kế hoạch tăng mạnh đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI) trong năm 2026. Ngân sách đầu tư sơ bộ ước tính khoảng 160 tỷ Nhân dân tệ (23 tỷ USD), tăng so với năm 2025. Khoảng một nửa ngân sách được dành cho các chất bán dẫn tiên tiến.

Tăng trưởng quá nhanh và bài toán kiểm soát chất lượng, uy tín

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng quá nhanh cũng bộc lộ nhiều điểm yếu. Nổi bật nhất là vấn nạn hàng giả, hàng kém chất lượng trên TikTok Shop. Rào cản gia nhập thấp khiến nhiều nhà bán hàng lợi dụng kẽ hở kiểm duyệt để tiêu thụ sản phẩm không rõ nguồn gốc, ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng và uy tín nền tảng. Trong giai đoạn ưu tiên tăng trưởng doanh thu, hệ thống kiểm soát chất lượng của TikTok chưa theo kịp quy mô giao dịch ngày càng lớn.

Bên cạnh đó, mô hình kinh doanh phụ thuộc nặng vào thuật toán cũng tạo ra rủi ro về tính ổn định. Chỉ một thay đổi nhỏ trong cách phân phối nội dung có thể khiến lượt xem, tương tác và doanh thu của nhà bán hàng sụt giảm mạnh. Điều này buộc người bán phải liên tục “chạy theo thuật toán”, gia tăng chi phí nội dung và phụ thuộc nhiều vào KOL/KOC.

Ở góc độ xã hội, TikTok vẫn đối mặt với chỉ trích liên quan đến nội dung gây nghiện, xu hướng độc hại và việc kiểm soát livestream chưa chặt chẽ. Đối với một doanh nghiệp muốn tham gia sâu vào lĩnh vực tài chính - nơi đòi hỏi mức độ uy tín và trách nhiệm xã hội cao thì đây là điểm yếu không thể xem nhẹ.

Địa chính trị, quản lý dữ liệu và cuộc cạnh tranh trong hệ sinh thái tài chính số

Việc tham gia Trung tâm Tài chính Quốc tế (IFC) tại Việt Nam mở ra cho TikTok cơ hội chính sách hiếm có. Theo các dự thảo cơ chế đặc thù, doanh nghiệp công nghệ tài chính tại IFC có thể được hưởng thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi 10% trong thời gian dài, cùng các chính sách thu hút nhân lực chất lượng cao. Môi trường sandbox cho phép thử nghiệm sản phẩm mới cũng giúp TikTok triển khai nhanh các dịch vụ tài chính mà không phải chờ khung pháp lý hoàn chỉnh.

TikTok dự kiến nộp hồ sơ xin phép thành lập 3 công ty tại Trung tâm tài chính quốc tế TP.HCM để triển khai các hoạt động trên, gồm: dịch vụ logistics với quy mô 1 - 2 tỷ đơn hàng/năm; dịch vụ thanh toán số TikTok Payment cho 45 triệu khách hàng; dịch vụ thương mại số với quy mô hơn 10 tỷ USD tổng giá trị giao dịch mỗi năm.

Đáng chú ý, TikTok đặt kế hoạch ra mắt TikTok Payment phục vụ khoảng 45 triệu người dùng. Nếu được cấp phép, đây có thể là bước ngoặt giúp TikTok tham gia sâu vào thị trường thanh toán số, cạnh tranh trực tiếp với các ví điện tử hiện hữu. Tệp khách hàng trẻ, quen thuộc với thương mại số, cũng là nền tảng thuận lợi để mở rộng sang các dịch vụ tài chính cá nhân như bảo hiểm số, BNPL "Buy Now, Pay Later" (Mua trước, Trả sau), hay đầu tư vi mô.

Song song đó, việc muốn thành lập ba pháp nhân mới tại TP.HCM, chuyển hoạt động từ off-shore sang on-shore, cho thấy TikTok đang nghiêm túc với chiến lược nội địa hóa toàn diện. Quy mô tổng giá trị hàng hóa giao dịch (GMV) dự kiến hơn 10 tỷ USD mỗi năm phản ánh mức độ “đặt cược” lớn của TikTok vào tương lai kinh tế số Việt Nam.

Dù vậy, TikTok vẫn phải đối mặt với rủi ro địa chính trị, xu hướng siết chặt quản lý tại Đông Nam Á và sự cạnh tranh ngày càng quyết liệt từ các hệ sinh thái nội địa, đặc biệt trong lĩnh vực thanh toán và tài chính số. Trong bối cảnh đó, khả năng cân bằng giữa tăng trưởng nhanh – quản trị chặt – tuân thủ chính sách sẽ quyết định TikTok có thể đi xa đến đâu tại Việt Nam, không chỉ với vai trò một nền tảng giải trí, mà là một trụ cột của hệ sinh thái kinh tế số trong kỷ nguyên IFC.

Nhật Hạ

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/bai-3-tiktok-co-may-thuat-toan-muon-tro-thanh-nen-tang-tai-chinh-243035.html