Bài 4: Ưu tiên phục vụ lợi ích công, linh hoạt trong khai thác trụ sở dôi dư

6 giờ trướcBài gốc

TS. Nguyễn Văn Đáng - Giảng viên Viện Lãnh đạo học và Hành chính công, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

Phóng viên: Thưa Ông, từ góc nhìn của nhà nghiên cứu, làm thế nào để xử lý, phát huy tối đa hiệu quả khối tài sản công dôi dư?

TS Nguyễn Văn Đáng: Hàng nghìn trụ sở công dôi dư trên khắp cả nước sau quá trình sắp xếp, tổ chức lại bộ máy của hệ thống chính trị là khối tải sản công khổng lồ, cần được quản lý chặt chẽ, tính toán các phương án sử dụng để tối ưu hiệu quả.

Theo thống kê gần đây của Bộ Nội vụ, cả nước sẽ có hơn 4.000 trụ sở công dôi dư sau sáp nhập tỉnh, xã. Quản lý và sử dụng hiệu quả các tài sản công này là vấn đề được dư luận quan tâm.

Về nguyên tắc, trụ sở công là tài sản công do Nhà nước quản lý nên phải được tái sử dụng để phục vụ lợi ích công, tức là những lợi ích chung, liên quan đến nhiều người nhưng tự bản thân họ không thể đáp ứng. Cùng với đó, cần lưu ý phải bám sát các nhu cầu thực tiễn, bức thiết của người dân địa phương hoặc nhu cầu của cơ quan, đơn vị cụ thể.

Những nhu cầu nào cấp bách nhất thì cần được ưu tiên, điển hình như y tế, giáo dục, văn hóa, thể thao…. Tôi muốn nhấn mạnh nguyên tắc cốt lõi trong việc xử lý tài sản công dôi dư là đặt lợi ích công lên hàng đầu, phục vụ nhu cầu có tính tập thể của nhiều người tại cơ quan, đơn vị hoặc người dân địa phương.

Phóng viên: Thưa Ông, dù vấn đề xử lý trụ sở công dôi dư đã được đặt ra từ lâu và có nhiều văn bản chỉ đạo, nhưng thực tế tại nhiều địa phương, công tác này vẫn diễn ra rất chậm chạp. Theo Ông, điểm nghẽn lớn nhất nằm ở đâu?

TS. Nguyễn Văn Đáng: Theo quan sát và tìm hiểu của tôi thì có ba “nút thắt” chính đang cản trở quá trình này. Thứ nhất là tình trạng chồng chéo trong quản lý - trụ sở công có thể do bộ, ngành nắm giữ, hoặc thuộc thẩm quyền địa phương, dẫn đến lúng túng trong việc phân cấp và thống nhất phương án xử lý.

Thứ hai, dù hành lang pháp lý đã khá đầy đủ, nhưng khâu tổ chức thực hiện lại thiếu quyết liệt, đặc biệt là từ những người đứng đầu cơ quan được giao trách nhiệm. Khi những người được giao nhiệm vụ thiếu ý thức trách nhiệm, người đứng đầu thiếu sự chỉ đạo sát sao và tinh thần dám làm, dám chịu trách nhiệm, thì mọi sự chỉ đạo từ Chính phủ cũng không thể chuyển thành hành động, diễn tiến công việc sẽ bị chậm, muộn.

Thứ ba là sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan còn rời rạc, chưa thật sự đồng bộ, khiến tiến độ xử lý tài sản công bị kéo dài. Nếu không tháo gỡ triệt để ba điểm nghẽn này, nguy cơ lãng phí trụ sở công sẽ luôn tiềm ẩn, thậm chí là một thực tế có thể dự báo.

Phóng viên: Một số ý kiến gần đây cho rằng nên ưu tiên chuyển đổi trụ sở công dôi dư tại các đô thị lớn để phục vụ các mục tiêu dân sinh cấp bách như y tế và giáo dục. Quan điểm của Ông về vấn đề này như thế nào?

TS. Nguyễn Văn Đáng: Nhu cầu y tế và giáo dục có tính phổ biến, liên quan đến nhiều người nên tôi cho rằng, đó là đề xuất hợp lý, rất thuyết phục trong bối cảnh hiện nay. Bấy lâu nay chúng ta đã nói nhiều về tình trạng đang diễn ra tại những đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh hay các vùng công nghiệp trọng điểm, người dân ở các địa phương đó đang phải đối mặt với bài toán quá tải hệ thống y tế, thiếu hụt trường lớp, cơ sở vật chất xuống cấp.

Trong khi đó, có những trụ sở công lại đang bỏ không, gây lãng phí lớn. Nếu chúng ta có thể tận dụng các trụ sở công dôi dư để “giải nhiệt” cho hai lĩnh vực thiết yếu là y tế và giáo dục, thì không chỉ gia tăng khả năng phục vụ, nâng cao chất lượng dịch vụ mà còn tạo được sự đồng thuận mạnh mẽ từ xã hội, chắc chắn được người dân ủng hộ.

Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh rằng việc xử lý tài sản công dôi dư cũng không nên cứng nhắc, rập khuôn, chỉ hướng đến phục vụ các nhu cầu y tế, giáo dục. Nếu ở địa phương đó, nhu cầu giáo dục - y tế chưa phải là vấn đề bức thiết, chưa phải là ưu tiên hàng đầu, thì cần sự linh hoạt chuyển hướng sang phục vụ các lợi ích công khác. Việc xác định lợi ích công nào cần ưu tiên phục vụ phải bám sát nhu cầu thực tiễn của địa phương, chứ không nên áp đặt ý chí có sẵn.

Phóng viên: Trước thực trạng chậm trễ trong xử lý trụ sở công dôi dư, theo Ông, đâu là những giải pháp cần thiết để thúc đẩy tiến trình này một cách hiệu quả và thực chất?

TS. Nguyễn Văn Đáng: Để tháo gỡ những nút thắt và tạo chuyển biến rõ rệt trong xử lý trụ sở công dôi dư thì cần sự đồng bộ trong hành động của tất cả các bên liên quan, thực hiện nghiêm túc các chỉ đạo của Thủ tướng chính phủ, hướng dẫn của Bộ Tài chính.

Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh điều đặc biệt quan trọng là phải tập trung vào vai trò và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị được giao nhiệm vụ quản lý tài sản công. Họ phải là những người chủ động trong việc rà soát, kiểm kê, lập phương án sắp xếp và đặc biệt là bàn giao tài sản theo đúng tiến độ, đúng quy định. Nếu người đứng đầu không hoàn thành nhiệm vụ, thì cần phải có cơ chế xem xét, xử lý trách nhiệm cá nhân một cách nghiêm túc và minh bạch.

Bên cạnh đó, hệ thống văn bản hướng dẫn về xử lý tài sản công cần được tiếp tục hoàn thiện, rõ ràng và thống nhất từ Trung ương đến địa phương, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho các cơ quan, đơn vị thực thi. Nhanh chóng hoàn thiện và ban hành văn bản hướng dẫn sẽ giúp giảm bớt lúng túng, mâu thuẫn trong quá trình triển khai thực tế; đồng thời hạn chế tối đa tình trạng đùn đẩy, chồng chéo trong trách nhiệm. Với việc này, Chính phủ cũng cần đặt ra thời hạn cụ thể cho các bên liên quan, cụ thể là các bộ/ngành/địa phương/cơ quan, đơn vị.

Ngoài ra, tôi cho rằng Bộ Tài chính cần tiếp tục phát huy vai trò đầu mối để theo dõi, giám sát, thúc đẩy cơ chế phối hợp liên ngành, liên cấp một cách chặt chẽ, có lộ trình cụ thể để kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn đang làm chậm quá trình xử lý.

Khi các yếu tố về con người, pháp lý và cơ chế vận hành được thiết lập đầy đủ và đồng bộ, cùng sự đốc thúc thường xuyên của các cơ quan có thẩm quyền và trách nhiệm ở cấp Trung ương thì việc xử lý trụ sở dôi dư mới thực sự có thể chuyển động theo kế hoạch, góp phần khai thông nguồn lực, chống lãng phí và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Phóng viên: Có ý kiến cho rằng, nên mở rộng cánh cửa cho khu vực tư nhân tham gia khai thác trụ sở công dôi dư nhằm tối ưu hóa nguồn lực. Ông đánh giá như thế nào về hướng đi này?

TS. Nguyễn Văn Đáng: Hợp tác với các chủ thể tư nhân là một đề xuất có cơ sở, nhưng cũng cần hết sức thận trọng. Trụ sở công thường tọa lạc tại những vị trí đắc địa, là "đất vàng" giữa trung tâm của các địa phương, là nguồn lực hữu hạn. Chính vì vậy, tôi vẫn muốn nhấn mạnh nguyên tắc cốt lõi, đó là tài sản công phải ưu tiên phục vụ cho các lợi ích công như y tế, giáo dục, văn hóa, thể thao - những nhu cầu ngày càng gia tăng trong đời sống hàng ngày của người dân.

Nếu tùy tiện chuyển giao cho tư nhân, thiếu kiểm soát chặt chẽ, thì trong tương lai, chính quyền địa phương có thể đối diện nguy cơ thiếu hụt về nguồn lực để phục vụ các nhu cầu công cộng. Bên cạnh đó, việc chuyển nhượng cho các chủ thể tư nhân cũng luôn tiềm ẩn nguy cơ nảy sinh tiêu cực, dẫn đến thất thoát tài sản của Nhà nước.

Tôi không phủ nhận khả năng hợp tác công - tư để tối ưu hóa nguồn lực công từ các trụ sở dôi dư. Về mặt lý thuyết, chính quyền địa phương có thể triển khai thông qua các hình thức như cho thuê, đấu thầu khai thác hoặc chuyển nhượng một phần quyền sử dụng trong những trường hợp thật sự phù hợp và tuân thủ đúng quy định pháp luật. Nhưng tất cả phải được đặt trong một khuôn khổ pháp lý minh bạch, chặt chẽ, có cơ chế giám sát rõ ràng, và đặc biệt là không để xảy ra tình trạng lạm dụng, biến tài sản công thành "sân sau" của lợi ích cá nhân, nhóm.

Tôi cho rằng, hợp tác với các chủ thể tư nhân là một hướng mở có thể cân nhắc, nhưng chỉ nên là phương án bổ sung, có thể xem xét sau khi đã tính toán tất cả các phương án phục vụ lợi ích công.

Phóng viên: Xin cảm ơn những chia sẻ của Ông!

Thùy Linh

Nguồn Tài Chính : http://tapchitaichinh.vn/bai-4-uu-tien-phuc-vu-loi-ich-cong-linh-hoat-trong-khai-thac-tru-so-doi-du.html