Bài học chống lũ trên thế giới: Từ công viên ngập nước đến mô hình thành phố bọt biển

2 giờ trướcBài gốc

Khi Hà Lan, quốc gia có 1/3 diện tích nằm dưới mực nước biển tuyên bố không thể chống lũ tuyệt đôứ, họ đã chuyển tư duy sang sống chung với nước. Điển hình là chương trình Room for the River, tạo thêm không gian cho dòng nước thay vì tìm mọi cách kìm hãm.

Hệ thống đê chắn sóng của Hà Lan. (Ảnh: Netherlands Insiders)

Chính phủ yêu cầu nạo vét lối chảy, di dời các tuyến đê lùi sâu vào nội đồng, biến đất thấp thành ao điều tiết, xây công viên ngập nước và phục hồi trũng tự nhiên. Nhờ vậy, nước lũ có chỗ tràn, giảm áp lực cho toàn hệ thống. Đây là bài học quan trọng: thay vì cố đẩy nước đi chỗ khác, hãy để nước có nơi "trú ngụ" an toàn.

Cũng ở châu Âu, Đức từng hứng chịu trận lũ lịch sử năm 2021 cướp đi hơn 180 sinh mạng. Sau thảm họa ấy, chính phủ Đức xem lại toàn bộ chiến lược kiểm soát lũ, đặc biệt là hệ thống cảnh báo sớm. Họ xây dựng mạng lưới cảm biến dựa trên trí tuệ nhân tạo, có thể phân tích lượng mưa theo phút, dự đoán dòng chảy và cảnh báo qua ứng dụng điện thoại đến từng gia đình. Điều khiến cách làm của Đức đáng chú ý là sự phối hợp liên tỉnh, bởi lũ không dừng lại ở một ranh giới hành chính nào.

Tại Nhật Bản, quốc gia liên tục đối mặt với mưa bão lớn, giải pháp chủ đạo là xây dựng hạ tầng ngầm khổng lồ. Hầm điều tiết nước G-Cans ở Tokyo còn được gọi là “nhà thờ dưới lòng đất” có khả năng chứa hàng trăm nghìn mét khối nước, giải phóng áp lực cho sông Tonegawa mỗi khi triều cường hoặc mưa lớn.

Hệ thống G-cans khổng lồ chống ngập lụt cho Thủ đô Tokyo. Ảnh: GETTY IMAGES

Tuy nhiên, Nhật Bản không chỉ dựa vào công trình, họ áp dụng quy tắc không xây nhà ở vùng trũng, chuyển đổi đất thấp thành bãi thể thao kiêm hồ điều hòa, bắt buộc tầng 1 của nhiều công trình phải bố trí dạng thoáng nước để giảm thiệt hại nếu ngập xảy ra. Đây cũng chính là tư duy đặt mức độ an toàn lên trước tốc độ đô thị hóa.

Trong khi đó, Singapore – quốc gia nhỏ bé nhưng dày đặc bê tông sử dụng chiến lược “thành phố bọt biển”, một mô hình ngày càng trở nên phổ biến trên thế giới. Từ năm 2011, Singapore biến mái nhà thành bề mặt xanh, cải tạo vỉa hè thành vật liệu thấm nước, xây các công viên chứa nước tạm thời khi mưa lớn. Công viên Bishan – Ang Mo Kio là ví dụ rõ nhất. Mùa nắng là không gian vui chơi, mùa mưa trở thành vùng trũng đón dòng chảy từ sông Kallang. Nhờ đó, nước không đổ ồ ạt xuống cống mà tản chậm, giảm nguy cơ ngập đô thị.

Ở Mỹ, chiến lược chống lũ lại thiên về quản lý đất đai. Sau bão Katrina năm 2005, bang Louisiana thực hiện chương trình mua lại đất ở các khu vực ngập sâu, trả tiền để người dân di dời đến nơi an toàn hơn. Chính sách “không xây lại những nơi vốn nằm dưới dòng chảy tự nhiên” được xem là hướng tiếp cận bền vững hơn so với việc tiếp tục dựng đê, tốn kém nhưng không hiệu quả lâu dài. Một số thành phố như Houston còn áp dụng bản đồ “rủi ro động” – cập nhật mỗi năm tùy theo biến đổi khí hậu nhằm ngăn việc cấp phép xây dựng tại vùng dự báo sẽ ngập trong 30-50 năm tới.

Ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương, Bangladesh là một câu chuyện đầy tính sinh tồn. Quốc gia này trải qua hàng chục trận lũ mỗi năm, nhưng họ ứng phó bằng cách thiết kế nhà nổi, trường học nổi, thậm chí trang trại nổi. Công nghệ không phức tạp, nhưng phù hợp với điều kiện thực tế và giúp hàng nghìn người không bị cô lập khi nước dâng. Gần đây, Bangladesh còn thử nghiệm dùng drone đo mực nước theo thời gian thực, kết hợp với dự báo lượng mưa ở Ấn Độ – nguồn gây lũ chính cho họ để có phương án sơ tán sớm hơn.

Còn Cuba lại trở thành hình mẫu về công tác di dời dân khi bão lũ đến gần. Tỉ lệ tử vong vì thiên tai của Cuba thấp nhất khu vực Caribbean dù họ thường xuyên bị bão mạnh tấn công. Bí quyết nằm ở hệ thống tổ chức cộng đồng bài bản. Mỗi khu phố đều có một nhóm phụ trách liên lạc, lập danh sách người già, trẻ em, người khuyết tật và đảm bảo không ai bị bỏ lại. Hệ thống cảnh báo này không phụ thuộc nhiều vào công nghệ, mà dựa trên việc huy động mọi tầng lớp trong xã hội.

Nhìn tổng thể, có ba nhóm giải pháp nổi bật mà thế giới đang theo đuổi:

Thứ nhất, trả lại không gian cho nước: từ Hà Lan, Singapore đến Hoa Kỳ, tất cả đều hiểu rằng dòng nước cần chỗ để đi. Công viên ngập nước, hồ điều hòa, đất dự trữ lũ… đều giúp giảm áp lực cho hệ thống thoát nước đô thị.

Thứ hai, dựa vào công nghệ để dự báo sớm: Nhật Bản, Đức và Bangladesh là minh chứng. Cảnh báo sớm không chỉ giúp bảo vệ tài sản, mà quan trọng hơn là bảo toàn sinh mạng.

Thứ ba, quản lý quy hoạch theo rủi ro: không cho phép mở rộng đô thị vào nơi có nguy cơ ngập trong 10 – 20 năm tới; nắn lại dòng sông thay vì bơm cát mở rộng nhà cửa ra ven sông; chuyển tư duy từ “chống lũ” sang “giảm rủi ro”.

Hạ Vy (t/h)

Nguồn Gia Đình VN : https://giadinhonline.vn/bai-hoc-chong-lu-tu-the-gioi-moi-quoc-gia-mot-cach-thich-nghi-voi-nuoc-d209549.html