Bài toán bảo tồn các di tích ở Huế trước thách thức của thiên tai

2 giờ trướcBài gốc

Thách thức bảo tồn di sản

Gần đây, TP.Huế liên tiếp hứng chịu 4 trận mưa lũ lịch sử vào cuối tháng 10 kéo dài cho đến đầu tháng 11, đã gây thiệt hại rất lớn về tài sản của nhiều người dân trên địa bàn. Đáng lo ngại hơn, đợt mưa lũ này khiến nhiều di tích lịch sử bị ngâm nước trong nhiều ngày cũng như bị đổ sập. Cụ thể, nước ngập kéo dài nhiều ngày tại di tích Tháp Chăm Phú Diên, có thời điểm sâu đến 0,6m, trung bình 0,2 - 0,3m tại khu vực nền móng.

Mặc dù, UBND TP.Huế đã chỉ đạo khẩn cấp bơm hút nước và giám sát di tích, tuy nhiên, tình trạng ngâm nước kéo dài cho thấy hệ thống thoát nước xung quanh di tích còn nhiều bất cập.

Bên cạnh đó, với việc di tích này bị ngâm nước dài ngày sẽ gây ra nhiều rủi ro và tác động tiềm ẩn. Bên cạnh đó, ngập lụt kéo dài đã khiến một đoạn tường Hoàng thành nằm ở phía đường Đặng Thái Thân, TP.Huế bất ngờ đổ sập. Đoạn tường bị sập có chiều dài khoảng 15m, nằm cách cổng Hòa Bình khoảng 50m.

Đoạn tường bị sập có chiều dài khoảng 15m, nằm cách cổng Hòa Bình khoảng 50m.

Theo Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, phần tường bị sập gồm nhiều viên gạch vồ tách rời, thiếu tính liên kết khối. Quan sát bằng mắt thường nhận thấy tường được xây 3 lớp trong và ngoài xây bằng gạch vồ, lớp giữa độn bằng đất sét.

Bên cạnh đó, phóng viên cũng ghi nhận một số đoạn tường lân cận có xu hướng nghiêng vào trong, một số đoạn biểu hiện rạn nứt, kết cấu yếu, có khả năng tiếp tục chuyển vị nếu bị tác động của mưa lớn, nước dâng kéo dài.

Sau khi sự việc xảy ra, Trung tâm đã khẩn trương báo cáo UBND TP.Huế, trong đó, đơn vị này đề xuất UBND thành phố chỉ đạo các cơ quan liên quan thực hiện ngay công tác khảo sát, đánh giá, đề xuất giải pháp khắc phục cũng như các bước xử lý khác theo đúng quy định.

Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cho biết đơn vị sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để sớm khắc phục khẩn cấp sự cố, đồng thời nghiên cứu, đề xuất các giải pháp lâu dài nhằm đảm bảo sự bền vững, cũng như bảo toàn các giá trị của hệ thống quần thể di tích Cố đô Huế nói chung.

Việc di tích Tháp Chăm Phú Diên bị ngập trong nước lũ nhiều ngày hay sự cố đoạn tường Hoàng thành Huế bị sập trong mưa lũ là lời cảnh báo về tác động của thiên tai khắc nghiệt, đặt ra thách thức lớn cho các cơ quan chức năng trong việc bảo tồn và gìn giữ di sản.

Giải pháp bảo tồn di sản

Trao đổi với phóng viên, ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP.Huế cho biết, theo khảo sát thực tế và tư liệu lịch sử, hệ thống tường Hoàng thành có tổng chiều dài khoảng 2.416m, cao trung bình 4m, dày 1m. Thân thành gồm ba lớp kết cấu trong đó hai lớp gạch vồ bên ngoài và lớp đất sét độn ở giữa.

Hệ thống ba vòng thành gồm: Kinh thành, Hoàng thành và Tử Cấm thành là biểu trưng cho triết lý phong thủy và kỹ nghệ xây dựng đỉnh cao thời Nguyễn. Kể từ khi quần thể di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới năm 1993, công tác bảo tồn luôn được chú trọng.

Trải qua hơn hai thế kỷ, dưới tác động khí hậu miền Trung khắc nghiệt, đặc biệt là những đợt mưa kéo dài, tường đã hấp thụ nước liên tục, dẫn đến phình giãn và suy giảm độ bền. Sự cố sập tường Hoàng thành không phải sự kiện đơn lẻ, mà là biểu hiện cụ thể của tác động khí hậu và giới hạn các biện pháp bảo tồn truyền thống trong bối cảnh tự nhiên thay đổi.

Theo ông Hải, trước mắt, các đơn vị liên quan cần thiết lập hệ thống giám sát và cảnh báo sớm cho toàn tuyến tường Hoàng thành, nhất là các đoạn tiếp giáp hào nước Ngoại Kim Thủy Trì. Việc triển khai cảm biến đo độ ẩm, độ nghiêng, áp lực nước ngầm, kết nối với Trung tâm dữ liệu giám sát di sản sẽ giúp phát hiện nguy cơ biến dạng hoặc sụp đổ trước khi sự cố xảy ra, chuyển từ trạng thái bị động sang chủ động ứng phó.

Bên cạnh đó, nghiên cứu địa kỹ thuật và thủy văn tổng thể là cần thiết để đánh giá ảnh hưởng mực nước hồ Ngoại Kim Thủy và hệ thống cống thoát nước đô thị đến nền móng tường thành. Kết quả này sẽ giúp lập bản đồ rủi ro di sản, xác định các điểm cần gia cố khẩn cấp và khu vực cần cải tạo hệ thống thoát nước.

Khi trùng tu các đoạn tường sập, nghiêng lún, kỹ thuật gài mộng cá giúp ổn định kết cấu, kinh nghiệm đã áp dụng thành công tại Bắc, Đông và Tây Khuyết Đài. Đồng thời, BIM di sản (Heritage BIM) sẽ số hóa toàn bộ kết cấu, lưu hồ sơ kỹ thuật, lịch sử tu bổ và tình trạng hiện tại, tạo nền tảng quản lý khoa học lâu dài.

Ông Hải thông tin thêm, bảo tồn tường Hoàng thành còn cần gắn với quy hoạch sinh thái và cảnh quan đô thị. Xây dựng "vành đai an toàn" và khu đệm chống xói mòn quanh hào thành, áp dụng thảm thực vật thủy sinh, đá cuội thấm nước, tường chắn thoát lưu, vừa giảm áp lực nước vừa tạo cảnh quan sinh thái hài hòa, phù hợp định hướng "Huế - Thành phố xanh, di sản, thông minh".

Di sản chỉ bền vững khi gắn với cộng đồng. Các hộ dân quanh Hoàng thành cần được tập huấn nhận diện sớm dấu hiệu nguy cơ, hình thành nhóm "giám sát di sản cộng đồng". Mở rộng hợp tác với các tổ chức quốc tế như UNESCO, WASEDA (Nhật Bản), KOICA (Hàn Quốc), Viện Bảo tồn di sản Pháp (INP) và chuyên gia từ Đức giúp Huế tiếp cận công nghệ và kinh nghiệm tiên tiến.

"Về dài hạn, chương trình "Huế - Thành phố di sản thích ứng khí hậu" nên được đưa vào chiến lược phát triển đô thị di sản giai đoạn 2025-2035. Đây là cam kết biến di sản thành trung tâm phát triển bền vững, nơi khoa học, công nghệ, truyền thống và cộng đồng hòa quyện", ông Hải nói.

Tháp Chăm Phú Diên (còn gọi là tháp Mỹ Khánh) nằm ở thôn Mỹ Khánh, xã Phú Diên (cũ). Tháp được phát lộ một cách tình cờ vào tháng 4.2001, bởi một đơn vị khai thác quặng. Tháp cổ độc đáo này khi ấy nằm vùi sâu trong lòng cát 5-7m, thấp hơn mực nước biển 3-4m và chỉ cách mép nước biển 120m.

Trong năm 2022, di tích này liên tiếp xác lập 2 kỷ lục: "Tháp Phú Diên - Tháp Chăm cổ chìm sâu dưới cồn cát ven biển được khai quật và bảo tồn đầu tiên tại Việt Nam" do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) công nhận; "Tháp Chăm cổ bằng gạch chìm sâu dưới cồn cát ven biển được khai quật và bảo tồn đầu tiên trên thế giới" do Liên minh Kỷ lục Thế giới (WorldKings) xác lập.

Như Quỳnh

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/bai-toan-bao-ton-cac-di-tich-o-hue-truoc-thach-thuc-cua-thien-tai-242362.html