Nghị định được xây dựng nhằm hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, tạo cơ sở thống nhất cho việc tổ chức thực hiện các cơ chế đặc thù đã được Quốc hội cho phép, qua đó thúc đẩy quá trình làm chủ công nghệ, nâng cao năng lực của doanh nghiệp Việt Nam trong triển khai các dự án đường sắt quy mô lớn.
Theo Nghị định 319/2025/NĐ-CP, tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam chỉ được xem xét giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng nhận chuyển giao công nghệ khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định.
Cụ thể, các đơn vị này phải được thành lập hợp pháp theo pháp luật Việt Nam, có tư cách pháp lý rõ ràng; đối với tổ chức phải có chức năng, nhiệm vụ phù hợp, còn doanh nghiệp phải có đăng ký ngành nghề và giấy phép hoạt động tương ứng với lĩnh vực công nghệ dự kiến tiếp nhận.
Ảnh minh họa
Bên cạnh yêu cầu về pháp lý, Nghị định đặt ra các tiêu chí về năng lực vật chất và tài chính. Tổ chức, doanh nghiệp phải có cơ sở vật chất, nhà xưởng, trang thiết bị đáp ứng yêu cầu tiếp nhận, lắp đặt và vận hành dây chuyền công nghệ; đồng thời bảo đảm có đủ năng lực tài chính hoặc khả năng huy động vốn để thực hiện nghĩa vụ thanh toán, quyết toán chi phí chuyển giao công nghệ theo dự án.
Yếu tố nhân lực được coi là điều kiện then chốt. Theo đó, tổ chức, doanh nghiệp phải có đội ngũ chuyên gia, cán bộ kỹ thuật và người lao động có trình độ chuyên môn, năng lực quản lý, nghiên cứu, đủ khả năng tiếp nhận, làm chủ và khai thác công nghệ sau chuyển giao. Cùng với đó là kế hoạch huy động và bố trí nguồn nhân lực phù hợp với yêu cầu cụ thể của từng dự án.
Ngoài ra, các đơn vị tham gia phải có cam kết hoàn thành việc tiếp nhận, làm chủ và vận hành công nghệ, đồng thời có kinh nghiệm hợp tác quốc tế trong lĩnh vực chuyển giao công nghệ nhằm bảo đảm hiệu quả, hạn chế rủi ro trong quá trình triển khai.
Nghị định cũng quy định rõ các điều kiện loại trừ, theo đó không xem xét đối với tổ chức, doanh nghiệp đang trong quá trình giải thể, bị thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, mất khả năng thanh toán theo pháp luật về phá sản. Đồng thời, chi phí chuyển giao công nghệ không được vượt dự toán đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt đối với từng dự án đường sắt.
Trên cơ sở khung tiêu chí chung, chủ đầu tư dự án đường sắt có trách nhiệm cụ thể hóa yêu cầu đối với từng tiêu chí, bảo đảm phù hợp với loại công nghệ, tính chất và quy mô của từng dự án.
Nghị định 319/2025/NĐ-CP cũng quy định rõ trình tự, thủ tục và thẩm quyền trong việc lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam được giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng nhận chuyển giao công nghệ phục vụ các dự án đường sắt quốc gia.
Theo đó, chủ đầu tư dự án có trách nhiệm gửi yêu cầu cụ thể về tiêu chí lựa chọn đến Bộ Xây dựng; đối với các dự án đường sắt địa phương, hồ sơ được gửi đến UBND cấp tỉnh. Trên cơ sở này, Bộ Xây dựng hoặc UBND cấp tỉnh sẽ tổ chức thông báo công khai việc lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp trên Cổng thông tin điện tử và các phương tiện thông tin đại chúng theo quy định.
Các tổ chức, doanh nghiệp có nhu cầu tham gia gửi một bộ hồ sơ đăng ký tham gia lựa chọn bằng hình thức trực tiếp, qua dịch vụ bưu chính hoặc môi trường điện tử. Trường hợp hồ sơ chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu, trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ ngày tiếp nhận, cơ quan có thẩm quyền phải thông báo để đơn vị tham gia sửa đổi, bổ sung; thời hạn hoàn thiện hồ sơ không quá 7 ngày làm việc.
Sau khi tiếp nhận đầy đủ hồ sơ hợp lệ, trong thời hạn không quá 30 ngày, Bộ Xây dựng hoặc UBND cấp tỉnh quyết định thành lập Hội đồng tư vấn để đánh giá năng lực, điều kiện của các tổ chức, doanh nghiệp theo các tiêu chí đã ban hành. Hội đồng tư vấn có trách nhiệm hoàn thành việc đánh giá trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày được thành lập.
Căn cứ kết quả đánh giá của Hội đồng tư vấn, trong vòng 15 ngày, Bộ Xây dựng hoặc UBND cấp tỉnh sẽ quyết định lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam được giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng nhận chuyển giao công nghệ phục vụ dự án đường sắt.
Việc ban hành Nghị định số 319/2025/NĐ-CP được xem là bước cụ thể hóa quan trọng các cơ chế, chính sách đặc thù đã được Quốc hội cho phép, tạo nền tảng pháp lý thống nhất, minh bạch cho quá trình triển khai các dự án đường sắt trọng điểm, góp phần nâng cao năng lực làm chủ công nghệ, thúc đẩy phát triển bền vững ngành đường sắt trong giai đoạn mới.
Văn Hùng