Trong thời gian qua, thực hiện chủ trương lớn của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chủ động xây dựng và trình cấp có thẩm quyền ban hành, đồng thời ban hành theo thẩm quyền nhiều văn bản quy phạm pháp luật nhằm phân định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cấp chính quyền trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.
Các quy định này được xây dựng trên cơ sở phù hợp với Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương, qua đó định hình mô hình quản lý thống nhất, linh hoạt, hiệu quả hơn giữa các cấp.
Việc phân quyền sâu rộng hơn cho chính quyền cấp xã là bước đi phù hợp với tinh thần “địa phương quyết định, địa phương thực hiện, địa phương chịu trách nhiệm”.
Đây là cấp gần dân nhất, do đó việc trao quyền nhiều hơn cũng đồng nghĩa với nâng cao hiệu quả phục vụ nhân dân, tăng cường khả năng tự chủ, tự chịu trách nhiệm và giảm thiểu sự chồng chéo trong chỉ đạo, điều hành.
Trên tinh thần đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định chính quyền cấp xã cần được trang bị đầy đủ thông tin, công cụ và hướng dẫn để thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.
Cuốn Sổ tay hướng dẫn tập trung trình bày các nhiệm vụ, quyền hạn mới của chính quyền cấp xã trong 16 lĩnh vực quản lý thuộc phạm vi của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Các nội dung có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, bao gồm các hướng dẫn ngắn gọn, dễ tiếp cận về trình tự, thủ tục thực hiện, biểu mẫu liên quan và các lưu ý trong quá trình áp dụng.
Các lĩnh vực được đề cập bao gồm: trồng trọt và bảo vệ thực vật; chăn nuôi và thú y; thủy sản và kiểm ngư; lâm nghiệp và kiểm lâm; thủy lợi; đê điều và phòng chống thiên tai; đất đai; địa chất và khoáng sản; tài nguyên nước; môi trường; bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học; khí tượng thủy văn; biển và hải đảo; đo đạc và bản đồ; nông thôn mới và giảm nghèo; kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn.
Trong lĩnh vực quản lý đất đai, chính quyền cấp xã được giao tổng cộng 93 nhiệm vụ, thẩm quyền mới. Cụ thể, HĐND cấp xã đảm nhiệm 04 nhiệm vụ; UBND cấp xã có 45 nhiệm vụ; Chủ tịch UBND cấp xã giữ 44 nhiệm vụ và bộ phận chuyên môn về quản lý đất đai tại xã thực hiện 19 nhiệm vụ.
Đây là lĩnh vực có số lượng nhiệm vụ phân cấp nhiều nhất, phản ánh tầm quan trọng và sự liên hệ mật thiết giữa đất đai và đời sống người dân nông thôn.
Đối với lĩnh vực môi trường, chính quyền cấp xã đảm nhiệm 19 nhiệm vụ, trong đó HĐND cấp xã thực hiện 01 nhiệm vụ, UBND cấp xã chịu trách nhiệm 14 nhiệm vụ và Chủ tịch UBND cấp xã trực tiếp thực hiện 05 nhiệm vụ.
Các nhiệm vụ này bao gồm việc giám sát, quản lý rác thải sinh hoạt, bảo vệ nguồn nước mặt và công tác truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về môi trường.
Trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản, cấp xã được giao 04 nhiệm vụ mới, chia đều cho UBND và Chủ tịch UBND cấp xã, mỗi bên 02 nhiệm vụ. Đây là lĩnh vực có tính chuyên môn cao nhưng đòi hỏi chính quyền cơ sở phải tăng cường năng lực quản lý để giám sát khai thác khoáng sản nhỏ lẻ hoặc trái phép tại địa phương.
Lĩnh vực thủy sản và kiểm ngư cũng có những thay đổi đáng chú ý, khi Chủ tịch UBND cấp xã được giao 07 nhiệm vụ mới, liên quan đến việc giám sát hoạt động nuôi trồng, khai thác thủy sản và quản lý tàu thuyền nhỏ hoạt động trên sông, kênh rạch nội địa.
Đối với lâm nghiệp và kiểm lâm, chính quyền cấp xã đảm nhiệm 24 nhiệm vụ. Trong đó, HĐND cấp xã đảm nhiệm 02 nhiệm vụ, UBND cấp xã thực hiện 10 nhiệm vụ và Chủ tịch UBND cấp xã trực tiếp chỉ đạo 12 nhiệm vụ, chủ yếu liên quan đến công tác bảo vệ rừng, phòng cháy chữa cháy rừng và giám sát khai thác lâm sản tại địa phương.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường kỳ vọng rằng, cuốn sổ tay sẽ là một công cụ tham khảo hữu ích, thiết thực, góp phần nâng cao năng lực thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã.
Đồng thời, đây cũng là tài liệu định hướng giúp các cơ quan chuyên môn tại cơ sở thực hiện tốt hơn các nhiệm vụ được giao, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương, góp phần xây dựng chính quyền cơ sở “gần dân, hiểu dân, vì dân”.
TH