Băn khoăn việc trùng tu di tích tháp Nam Chiên Đàn

4 giờ trướcBài gốc

Phương án được KTS, nhà nghiên cứu văn hóa Chăm Lê Trí Công đề xuất

Một trong những vấn đề dấy lên tranh luận trái chiều là việc sử dụng hệ thống trụ sắt dựng trong lòng tháp để chống đỡ hệ mái che đỉnh tháp Nam Chiên Đàn (thuộc xã Tam An, huyện Phú Ninh, Quảng Nam cũ, nay thuộc xã Tây Hồ, TP Đà Nẵng) khiến công trình mất mỹ quan, thô kệch, ảnh hưởng không gian chung của tháp.

Băn khoăn với giàn sắt chống đỡ hệ mái

Dự án bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị tháp Nam thuộc khu di tích tháp Chăm Chiên Đàn được UBND tỉnh Quảng Nam (cũ) phê duyệt với tổng mức đầu tư khoảng 5 tỉ đồng, giao Sở VHTTDL Quảng Nam (cũ) làm chủ đầu tư, khởi công vào tháng 10.2022 và đã hoàn thành vào cuối năm 2023.

Tuy nhiên, sau khi dự án hoàn thành, nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu văn hóa Chăm bày tỏ sự băn khoăn khi chứng kiến những trụ sắt dùng để chống đỡ mái che tại tháp Nam Chiên Đàn. Đơn vị thi công đã tiến hành tháo dỡ hệ mái che phần miệng hở đỉnh tháp, được lợp tôn trước đây và thay thế bằng vật liệu kính cường lực (phân thành hai lớp), sử dụng bốn cột thép đặt bốn góc trong lòng tháp chống đỡ mái thủy tinh; nước mưa được dẫn theo đường ống nhựa ép theo trụ thoát ra ngoài bằng máy bơm cưỡng bức.

Theo KTS, nhà nghiên cứu văn hóa Chăm Lê Trí Công, việc dựng cột thép bên trong lòng tháp để chống đỡ mái kính là không phù hợp, mất thẩm mỹ và đặc biệt ảnh hưởng đến tâm linh, bởi lòng tháp được xem là không gian thờ cúng thần. Đơn vị thi công cũng không tuân thủ thiết kế ban đầu đã được cơ quan chức năng thẩm định.

Việc dựng giàn giáo trong lòng tháp gây ảnh hưởng thẩm mỹ, nhưng nếu không muốn đụng vào tháp thì phải dùng các cấu kiện rời, không thể đặt mái trùm lên trên đỉnh vì phải khoan neo vào tường mới giữ cố định. Do đó tạm làm như vậy, tương tự như tháp B3, D1, D2 Mỹ Sơn… sau này nếu trùng tu làm mái lại thì mở ra.

Tháp Nam Chiên Đàn sau trùng tu

Đề xuất các phương án trùng tu

Tháng 5.2025, UBND tỉnh Quảng Nam (cũ) cũng đã phê duyệt chủ trương đầu tư dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị tháp Bắc, tháp Giữa thuộc di tích tháp Chăm Chiên Đàn. Dự án có tổng mức đầu tư gần 16,8 tỉ đồng do Sở VHTTDL Quảng Nam (cũ) làm chủ đầu tư. Sau khi UBND tỉnh Quảng Nam (cũ) phê duyệt chủ trương đầu tư, các đơn vị liên quan tiếp tục hoàn chỉnh các hồ sơ, thủ tục tiếp theo, trình cấp có thẩm quyền kiểm tra, thẩm định, phê duyệt để triển khai thực hiện theo quy định.

Quy mô đầu tư xây dựng các hạng mục như: Tu bổ, gia cố di tích, dọn dẹp phát lộ mặt bằng và thu gom hiện vật quanh chân tháp; tháo dỡ các khối xây gia cố bằng vữa xi măng, gạch cũ (trước đây), thay thế các viên gạch đã bị mục, vỡ tại các vị trí hư hại nhẹ trên bề mặt đế và tường tháp. Gia cố, tái định vị các khối xây gạch phần đế và tường tháp; bổ sung các tai đá góc tháp bị mất, gãy… Trong đó có nội dung tháo dỡ hệ mái che hiện trạng và làm mới mái che trên đỉnh tháp Bắc bằng khung sắt hộp, kính cường lực.

Qua khảo sát, phần mái trên tháp Bắc, khối xây khép vòm đỉnh tháp cũng bị cắt ngang. Phần miệng hở trên đỉnh hiện nay vào khoảng 2,13 x 2,17m, đã được che bằng hệ mái tôn có kết cấu đơn giản được đỡ bằng hai thanh xà ngang bằng gỗ gác vào hai đầu miệng hở; tháp Giữa đã sụp mất một phần mái từ lâu.

Điều này một lần nữa lại dấy lên nỗi lo về việc sẽ lặp lại phương án sử dụng giàn sắt đặt trong lòng tháp để chống đỡ hệ mái tương tự như dự án tháp Nam Chiên Đàn. Trong hệ thống ba tháp Chiên Đàn, tháp Bắc có cấu trúc hở mái rộng tương tự tháp Nam.

Từ thực tế của tháp Nam Chiên Đàn, KTS, nhà nghiên cứu văn hóa Chăm Lê Trí Công đã đưa ra năm phương án bảo tồn, trùng tu với di tích Kalan hở mái rộng. Trong đó, nhóm thứ nhất, không can thiệp vào di tích, có các phương án được gợi ý như: Phương án một, để lỗ trống tự nhiên, không can thiệp, phương án này thích hợp với các Kalan có lỗ hở quá lớn như Mỹ Sơn A1, A10, E1… Phương án hai, làm mái che bao phủ toàn bộ không gian với các cột chống nằm ngoài khối xây của di tích, thích hợp với các di tích khảo cổ.

Nhóm thứ hai, can thiệp tối thiểu vào di tích. Trong đó, phương án ba đã làm với tháp Nam Chiên Đàn, sử dụng hệ mái kính thu nước ngược, dắt nước xuống dưới nền và thoát cưỡng bức bằng máy bơm, chống đỡ mái kính bởi một hệ thống giàn giáo thép.

Đây là giải pháp đã áp dụng tại Mỹ Sơn D1 và D2. “Đây là giải pháp sử dụng lại không chấp nhận được. Không gian và tính chất của hai nhóm di tích hoàn toàn khác nhau. Mỹ Sơn D1 và D2 là Mandapa với không gian rộng, thấp, trải theo phương ngang và dạng hội trường. Tháp Nam Chiên Đàn là Kalan, không gian hẹp như giếng theo phương đứng, đây là không gian thờ cúng linh thiêng với không gian theo chiều cao và chiều sâu, cả phần nền thuộc hố Thiêng. Thử tưởng tượng phía trên bàn thờ đặt một hệ giàn giáo thép chằng chịt cao khoảng chục mét có chấp nhận được không. Hệ mái kính dốc ngược thêm nhược điểm chứa lá cây và rác, rất mau tắc. Rất khó bảo dưỡng, ai leo lên dọn thường xuyên và leo bằng cách nào?”, KTS Lê Trí Công nhấn mạnh.

Phương án bốn, xây khối gạch xung quanh miệng hở của mái, đây là gia cố kết cấu miệng hở mái, nằm trong phạm vi cho phép. Bắt hệ mái (kính hoặc polycarbonate…) với hệ nhôm liên kết vào phần khối xây. Thoát nước tràn theo bốn phía, thêm lỗ thông hơi. Việc thoát nước tràn là bình thường đối với tường tháp. Phương án năm, trên cơ sở phương án bốn, nhưng thu nước ngược vào trong, thoát nước theo các ống dẫn và liên kết vào tường trong tháp bằng hệ giác hút chân không. Dấu ống dẫn hai bên lối vào cho thẩm mỹ.

Theo nhà nghiên cứu Lê Trí Công, phương án bốn và năm là khả thi, trong đó hợp lý nhất là phương án bốn. Đồng thời đề xuất các đơn vị chức năng nên có phương án trùng tu thích hợp, không thể sử dụng phương pháp đã áp dụng với tháp Nam.

THU HOÀI

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/van-hoa/ban-khoan-viec-trung-tu-di-tich-thap-nam-chien-dan-175901.html