Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và sự kiện lịch sử 2/9/1945 không chỉ là bước ngoặt trong lịch sử Việt Nam mà còn là biểu tượng chói lọi của lòng yêu nước, bản lĩnh chính trị, trí tuệ cách mạng và tinh thần quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh - tinh thần mà sau này Chủ tịch Hồ Chí Minh khái quát bằng tuyên ngôn bất hủ: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do.”
Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới cho lịch sử dân tộc. Ảnh tư liệu
Tháng 8 năm 1945, khi phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh, bộ máy thống trị của chúng tại Đông Dương rệu rã. Trong khi đó, thực dân Pháp cũng đã hoàn toàn suy yếu và mất chỗ đứng. Thời cơ ngàn năm có một đã đến, Đảng Cộng sản Đông Dương, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã triệu tập Hội nghị toàn quốc (13 - 15/8/1945) và Quốc dân Đại hội Tân Trào (16/8/1945), quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước.
Với sức mạnh của lòng dân, với sự đoàn kết toàn dân tộc, trong vòng chưa đầy hai tuần lễ, từ 14 đến 28/8/1945, chính quyền đã về tay nhân dân ở hầu khắp các địa phương. Ngày 19/8, nhân dân Hà Nội nhất tề xuống đường giành chính quyền, mở đầu cho cao trào cách mạng cả nước. Ngày 25/8, triều đình nhà Nguyễn tuyên bố thoái vị. Đến cuối tháng 8, chính quyền hoàn toàn thuộc về nhân dân Việt Nam.
Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, trịnh trọng tuyên bố với thế giới: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do độc lập ấy.”
Từ đây, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á, đánh dấu một trang sử mới: từ nô lệ thành người làm chủ, từ thuộc địa thành quốc gia độc lập, tự do.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám không đến từ sự sụp đổ tình cờ của chính quyền phong kiến hay sự rút lui của thực dân phát xít, mà là kết quả của một quá trình chuẩn bị lâu dài, bài bản và kiên cường suốt 15 năm (1930 - 1945) của Đảng và nhân dân ta.
Ngay từ khi ra đời vào năm 1930, Đảng Cộng sản Đông Dương đã xác định rõ nhiệm vụ cách mạng là đánh đổ đế quốc và phong kiến, giành độc lập dân tộc. Đường lối đúng đắn ấy được kiểm nghiệm và tôi luyện qua:
Cao trào 1930 - 1931, đặc biệt là phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh, nơi lần đầu tiên nhân dân lao động đứng lên giành chính quyền cấp huyện, cấp xã, xây dựng chính quyền của dân, do dân và vì dân - một mô hình mang tính tiên phong.
Phong trào dân chủ 1936 - 1939 mở rộng mặt trận quần chúng, đấu tranh nghị trường, báo chí, hội đoàn - bước rèn luyện quan trọng cho đội ngũ cán bộ, phát triển lòng tin của nhân dân vào Đảng.
Phong trào giải phóng dân tộc 1939 - 1945, đặc biệt từ khi Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), tình thế cách mạng đã chín muồi. Cao trào khởi nghĩa từng phần nổ ra ở nhiều nơi, dẫn đến Tổng khởi nghĩa toàn quốc.
Trong suốt thời kỳ này, trí tuệ của Đảng được thể hiện rõ rệt qua việc xác định kẻ thù chính, chọn đúng chiến lược “giải phóng dân tộc là nhiệm vụ hàng đầu”, xây dựng lực lượng vũ trang, căn cứ cách mạng (như Việt Bắc), mở rộng Mặt trận Việt Minh, phát động khởi nghĩa từng phần, chuẩn bị mọi mặt cho cuộc tổng khởi nghĩa.
Đặc biệt, vai trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhân tố quyết định thắng lợi. Với tư tưởng chiến lược, tầm nhìn sâu rộng, Bác đã dẫn dắt toàn dân tộc đi từ bóng tối nô lệ đến ánh sáng tự do.
Câu nói “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” của Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là khẩu hiệu chiến đấu mà là tuyên ngôn sinh tồn của dân tộc Việt Nam trong mọi giai đoạn lịch sử. Đó không phải là lời nói suông mà là triết lý sống, là sự hy sinh máu xương của hàng triệu người Việt Nam trong suốt hành trình dựng nước và giữ nước.
Từ sau ngày 2/9/1945, dân tộc ta tiếp tục bước vào những cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Cuộc kháng chiến 9 năm (1945 - 1954) với chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu. Cuộc kháng chiến 21 năm (1954 - 1975) với đỉnh cao là Đại thắng Mùa Xuân 1975 - giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Trong suốt các cuộc chiến đó, tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” luôn là ngọn đuốc soi đường. Chính tinh thần ấy đã làm nên các thế hệ anh hùng: từ những người lính vệ quốc đầu tiên, đội quân cụ Hồ, đến những bà mẹ Việt Nam anh hùng, những thanh niên xung phong, những nhà khoa học, văn nghệ sĩ… Tất cả đều góp phần viết tiếp bản hùng ca bất diệt của dân tộc.
Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 là một trong những sự kiện trọng đại nhất của lịch sử dân tộc Việt Nam. Từ thắng lợi đó, đất nước ta: Thoát khỏi ách nô lệ kéo dài hàng thế kỷ. Thiết lập một nhà nước dân chủ, cộng hòa, do nhân dân làm chủ. Tạo tiền đề cho sự ra đời của hệ thống chính trị mới, xây dựng và phát triển nền văn hóa mới, giáo dục mới, kinh tế độc lập. Thắng lợi ấy cũng cổ vũ mạnh mẽ phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc trên thế giới. Nhiều nước châu Á, châu Phi đã nhìn vào Việt Nam như một tấm gương về ý chí tự cường.
Đặc biệt, Cách mạng Tháng Tám là minh chứng cho chân lý: khi có Đảng tiên phong, có khối đại đoàn kết dân tộc, có đường lối đúng đắn, thì dù kẻ thù mạnh đến đâu, dân tộc ta cũng sẽ giành được thắng lợi.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, đất nước ta đang trên hành trình hội nhập sâu rộng, chuyển mình mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, thách thức về an ninh, chủ quyền, kinh tế, văn hóa, môi trường… vẫn luôn hiện hữu. Chính trong thời khắc này, tinh thần Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 lại càng cần được khơi dậy và phát huy.
Phát huy bản lĩnh, trí tuệ và tinh thần quyết tử “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” trong thời đại mới, mỗi người dân Việt Nam cần tiếp tục bảo vệ vững chắc nền độc lập, chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc. Xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ đi đôi với hội nhập quốc tế sâu rộng, hiệu quả. Bảo tồn và phát triển những giá trị văn hóa dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa. Thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng, cần - kiệm - liêm - chính, chí công vô tư. Đặc biệt, bồi dưỡng thế hệ trẻ về lý tưởng sống, khơi dậy khát vọng cống hiến và tinh thần dân tộc.
Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 mãi là những mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc. Đó không chỉ là chiến thắng của một thời khói lửa, mà còn là biểu tượng bất tử của ý chí độc lập, của tinh thần quật cường, của niềm tin vào chính nghĩa và khát vọng tự do.
Hôm nay, khi đất nước đang vươn mình mạnh mẽ trên con đường hiện đại hóa và hội nhập, thì ánh sáng từ mùa thu năm ấy vẫn rực rỡ soi đường. Tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” vẫn là ngọn lửa thiêng liêng thôi thúc mỗi người Việt Nam yêu nước, hành động vì dân tộc, vì tương lai, vì một Việt Nam hùng cường và trường tồn.
Nguyễn Danh Hòa