Bánh Kàtum: Gói ghém ước muốn 'ấm no, hạnh phúc'

17 giờ trướcBài gốc

Giữa vùng đất Ô Lâm (tỉnh An Giang), chiếc bánh Kàtum lặng lẽ hiện diện như một phần ký ức văn hóa trong cộng đồng người Khmer. Với nghệ nhân Neáng Phương, bánh Kàtum không chỉ là món bánh truyền thống dùng trong các dịp lễ, mà còn là “cái nghề” gói ghém trong đó ước muốn giản dị về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Gắn bó với chiếc bánh đẹp và giàu ý nghĩa từ thuở nhỏ, bà Neáng Phương học làm bánh Kàtum từ bà, từ mẹ. Có lúc, vì mưu sinh, bà phải tạm gác nghề bánh để đi làm mướn, dặm lúa, nhổ cỏ, ai thuê gì làm nấy. Đến khi con gái sắp vào mẫu giáo, bà phải nghỉ làm thuê để có thời gian đưa đón con đi học. Chính lúc đó, bà nhớ lại nghề làm bánh Kàtum.

Bánh Kàtum có hình dáng giống bông hoa lựu, thường xuất hiện trong các dịp lễ, mang ý nghĩa cầu mong gia đình ấm no, hạnh phúc, sum vầy. Chiếc bánh được làm từ những nguyên liệu quen thuộc như nếp, đậu trắng, dừa, đường và muối. Nhưng để làm được chiếc bánh thì đòi hỏi sự khéo léo ở từng công đoạn. Nhất là phần vỏ bánh được làm bằng lá thốt nốt non, phải lựa chọn kỹ, lau rửa rất lâu và đan lại theo từng bước tỉ mỉ.

Nhân bánh là nếp ngâm, đậu trắng luộc chín, dừa bào vụn trộn cùng đường và muối. Khi nước sôi, bánh được cho vào nấu khoảng 50 phút, sau đó vớt ra để ráo, để qua một đêm là có thể dùng. Bánh chỉ bảo quản được từ 1-2 ngày, nên hầu hết đều làm theo đơn đặt hàng.

Ban đầu, bánh Kàtum được hai mẹ con bà Neáng Phương mang đi bán dạo. Sau đó, những chiếc bánh nhỏ bé, đẹp mắt được nhiều người biết đến hơn. Nhiều khách hàng biết đến bánh Kàtum của nghệ nhân Neáng Phương qua người quen giới thiệu. Người này lại giới thiệu người kia, rồi xin số điện thoại để đặt bánh.

Bà Neáng Phương cho biết, có khách đặt bánh thường xuyên để bán ở chợ, có khách đặt làm quà biếu và gửi đi nhiều nơi như Cần Thơ, Kiên Giang, thậm chí cả Hà Nội. Mỗi ngày, bà Neáng Phương làm khoảng 500-600 cái bánh, có ngày lên đến cả ngàn cái, với giá bán 6.000 đồng/cái. Tính bình quân, nhờ bánh Kàtum, gia đình bà có thêm khoảng 6 triệu đồng thu nhập mỗi tháng. Khoản thu nhập ấy không lớn, nhưng đủ để giúp gia đình bà ổn định cuộc sống.

“Trước đây, gia đình tôi nghèo và rất khó khăn. Nhờ có bánh Kàtum mà cuộc sống đỡ hơn trước. Từ ngày bánh được nhiều người đặt mua, gia đình có thêm thu nhập, giúp con cái được học hành. Bánh Kàtum không chỉ nuôi sống gia đình tôi mà còn gắn với cả hành trình lớn lên của con gái”, nghệ nhân Neáng Phương nói.

Mẻ bánh Kàtum mới (Video: Thanh Tú)

Không giữ nghề cho riêng mình, bà Neáng Phương đã truyền dạy lại cách làm bánh cho con gái. Theo bà, con gái làm bánh còn nhanh, còn đẹp hơn mẹ. Tuy nhiên, hiện con gái đã có công việc riêng nên chỉ phụ giúp mẹ khi có thời gian rảnh. Dù vậy, bà vẫn rất vui vì “trong nhà vẫn còn người biết nghề, biết làm bánh đẹp”. Với bà, chỉ cần còn người hiểu, còn người nhớ cách làm bánh Kàtum là nghề vẫn chưa mất.

Bà Neáng Phương mong rằng, khi bánh được quảng bá rộng rãi hơn, đơn đặt hàng nhiều hơn, mang lại thu nhập ổn định hơn, sẽ có thêm người quan tâm học làm bánh. Khi đó, bánh Kàtum không chỉ được gìn giữ như một món bánh truyền thống của người Khmer, mà còn trở thành một kế sinh nhai thiết thực cho bà con địa phương.

Hiện tại, cùng sự hỗ trợ, hướng dẫn của chính quyền địa phương, hội phụ nữ bà Neáng Phương đã tập trung và thuê một nhóm khoảng 5-8 các bà, các chị để làm vỏ bánh vào những khi không bận mùa vụ.

“Hội Phụ nữ đã mời tôi đi tập huấn về làm thương hiệu cho bánh Kàtum. Chính quyền địa phương cũng đưa các đoàn công tác tới ghi hình và tìm hiểu để giới thiệu bánh Kàtum rộng rãi hơn. Tôi mong muốn được hỗ trợ cụ thể, có hướng dẫn để tạo thương hiệu, có nhãn tên rõ ràng để người mua biết đến nhiều hơn”, nghệ nhân Neáng Phương bày tỏ nguyện vọng của mình.

Giữa nhịp sống hiện đại, chiếc bánh Kàtum mộc mạc vẫn được gói bằng lá thốt nốt non, được làm bằng đôi tay cần mẫn của người phụ nữ Khmer. Trong từng chiếc bánh nhỏ bé ấy là cả một ước muốn lớn lao để giữ nghề và vun đắp cho cuộc sống ấm no, hạnh phúc.