Báo chí Bình Phước trong dòng chảy 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam

6 giờ trướcBài gốc

BPO - Trên thế giới, báo chí hình thành và phổ biến ở phương Tây từ thế kỷ XVIII. Còn ở Việt Nam, dù ra đời sau nhưng tờ báo đầu tiên xuất bản bằng chữ quốc ngữ là tờ Gia Định báo, phát hành tại Sài Gòn, đến nay cũng đã tròn 160 năm, từ ngày 15-4-1865. Và một mốc son của lịch sử người làm báo nào ở Việt Nam ai cũng nhớ: Ngày 21-6-1925, Báo Thanh Niên do Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập ra số đầu tiên, đánh dấu sự ra đời của một dòng báo chí mới - báo chí cách mạng Việt Nam.

Trong dòng chảy 100 năm qua, báo chí Sông Bé - Bình Phước, dấu mốc nào tương tự như thế? Lật giở lịch sử, thật bất ngờ và tự hào: Bình Phước, không chỉ có Chi bộ Phú Riềng Đỏ - chi bộ cộng sản đầu tiên ở Đông Nam Bộ, mà là nơi ra đời tờ báo cách mạng đầu tiên ở Đông Nam Bộ.

BÀI 1:
NƠI RA ĐỜI BÁO CHÍ CÁCH MẠNG ĐÔNG NAM BỘ

Đêm 28 rạng sáng 29-10-1929, tại khu rừng bên suối đá Làng 3, Đồn điền Phú Riềng, nay là Nông trường cao su Thuận Phú, Công ty cổ phần cao su Đồng Phú, huyện Đồng Phú, tỉnh Bình Phước, Chi bộ Phú Riềng Đỏ được thành lập. Đây là Chi bộ Đông Dương Cộng sản Đảng đầu tiên ở miền Đông Nam Bộ.

Để làm tốt công tác vận động, tuyên truyền, ngay sau khi thành lập, Chi bộ Phú Riềng Đỏ đã tổ chức cho nghiệp đoàn cao su Phú Riềng bí mật xuất bản tờ báo “Giải thoát”. Tờ báo có các mục: Sinh hoạt công nhân (phê phán các hiện tượng cờ bạc, rượu chè, mất đoàn kết, hoạt động công đoàn), Thời sự chính trị quốc tế (trích đăng lại bài của Báo Nhân Đạo của Pháp, Báo Búa Liềm của Đảng Cộng sản Đông Dương)...

Phú Riềng Đỏ - Nơi ra đời tờ báo cách mạng đầu tiên ở Đông Nam Bộ - Ảnh: Cẩm Liên

Tờ báo được nhà yêu nước Ngô Gia Tự, đại diện Trung ương lâm thời của Đông Dương Cộng sản Đảng ở miền Nam trực tiếp chỉ đạo, tổ chức sáng lập, thường xuyên theo dõi và đóng góp nhiều ý kiến quý báu. Toàn bộ các khâu từ viết tin bài, in sáp nhân bản, truyền tay nhau… đều do Chi bộ Phú Riềng Đỏ và các thành viên trong Ban Chấp hành nghiệp đoàn cao su Phú Riềng thực hiện. Mặc dù còn thô sơ, viết tay nhưng báo cũng xuất bản được hằng tháng với số lượng vài trăm tờ, bí mật lưu hành trong công nhân. Đặc biệt, “Giải thoát” trở thành tờ báo cách mạng đầu tiên ở Đông Nam Bộ, là công cụ đấu tranh hữu hiệu của giai cấp công nhân, trực tiếp là của đội ngũ công nhân cao su ở miền Nam lúc bấy giờ.

Tờ báo Giải thoát đã trở thành ngọn lửa cách mạng, đặt nền móng, cổ vũ cho sự ra đời của báo chí cách mạng Đông Nam Bộ. Từ đó nhiều tờ báo cách mạng ra đời trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, trở thành truyền thống vàng của báo chí Đông Nam Bộ, trong đó có Thủ Dầu Một, Sông Bé, Bình Dương, Bình Phước sau này.

Tiến sĩ Sử học HUỲNH NGỌC ĐÁNG, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử tỉnh Bình Dương, chủ biên cuốn sách “Lịch sử báo chí cách mạng tỉnh Bình Dương 1930-2017”.

ĐỊA DANH SÔNG BÉ CÓ TỪ BAO GIỜ?

Trong kháng chiến chống Pháp, địa bàn tỉnh Bình Phước hiện nay thuộc 2 tỉnh Biên Hòa và Thủ Dầu Một. Khu vực phía Đông Bắc của tỉnh gồm các huyện Đồng Phú, Bù Đăng, Phú Riềng, Bù Gia Mập, Bù Đốp, thị xã Phước Long, thành phố Đồng Xoài là vùng rừng núi thuộc tỉnh Biên Hòa. Khu vực phía Tây Nam gồm các huyện Lộc Ninh, Hớn Quản và các thị xã Bình Long, Chơn Thành thuộc tỉnh Thủ Dầu Một.

Địa danh Sông Bé lần đầu xuất hiện năm 1947, khi Tỉnh ủy Biên Hòa thành lập huyện Sông Bé, gồm khu vực Đồng Xoài, Đồng Phú, Bù Đăng, Phú Riềng, Bù Gia Mập, Phước Long, Bù Đốp và một phần huyện Lộc Ninh hiện nay.

Biểu tượng cho thế hệ mai sau

Từ hạt giống chi bộ cộng sản đầu tiên, tờ báo cách mạng đầu tiên đã mở ra trang sử mới của vùng đất Đông Nam Bộ, Biên Hòa, Đồng Nai, Thủ Dầu Một, Sông Bé, Bình Dương, Bình Phước.

Tháng 2-1935, tại nhà ông Huỳnh Văn Ngọc, ấp Long Hòa, làng Tân Triều Đông, tổng Phước Vĩnh Trung, tỉnh Biên Hòa, nay là ấp Tân Triều, xã Tân Bình, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai, Chi bộ Bình Phước - Tân Triều được thành lập. Đây là chi bộ cộng sản đầu tiên ở tỉnh Biên Hòa lúc bấy giờ, do đồng chí Hoàng Minh Châu làm Bí thư, đồng chí Huỳnh Văn Phan làm Phó Bí thư và các đảng viên: Lưu Văn Viết, Lưu Văn Văn, Quách Tỷ, Quách Sanh, Trần Minh Triết.

Tháng 2-1937, trên cơ sở Chi bộ Bình Phước - Tân Triều làm nòng cốt, Tỉnh ủy Biên Hòa lâm thời được thành lập cũng chính tại làng Tân Triều Đông. Tỉnh ủy Biên Hòa lâm thời được thành lập trở thành một bước ngoặt của phong trào cách mạng ở Biên Hòa. Cùng thời điểm này, tháng 1-1937, Tỉnh ủy lâm thời Thủ Dầu Một được công nhận chính thức, mở ra một giai đoạn mới trong đấu tranh cách mạng.

Song hành cùng cuộc kháng chiến cả dân tộc, của nhân dân trên địa bàn, Tỉnh ủy Biên Hòa và Tỉnh ủy Thủ Dầu Một liên tiếp xuất bản nhiều tờ báo. Chỉ 3 tháng sau được công nhận chính thức, tháng 4-1937, Tỉnh ủy Thủ Dầu Một xuất bản tờ báo cách mạng “Đấu tranh”. Báo được viết tay, in bột, khổ giấy 12x15cm, 4 trang, mỗi tháng ra 1 số, mỗi số 30 đến 50 bản, có số lên tới 100 bản. Cơ sở in đặt tại nhà một thầy giáo ở làng An Thạnh, quận Lái Thiêu.

Liên tiếp sau đó Tỉnh ủy và Tỉnh đội Thủ Dầu Một xuất bản nhiều tờ báo, tờ tin, như tháng 4-1946 xuất bản Báo “Tiến Lên”, tháng 12-1946, Liên đoàn Cao su Thủ Dầu Một xuất bản Báo “Cần Lao”, tháng 6-1947, “Bản nhận định thời cuộc” và Báo “Cảm tử” được in và phát hành ngay tại Thủ Dầu Một, năm 1949 xuất bản Báo “Chuẩn bị phản công” và Báo “Việt Nam tiến lên”… Tại Biên Hòa, giữa năm 1946 tờ “Thông tin Biên Hòa” và Báo “Tiếng Rừng” liên tiếp được xuất bản, năm 1948 xuất bản Báo “Giải phóng”…

Tháng 5-1951, tỉnh Thủ Biên được thành lập trên cơ sở sáp nhập 2 tỉnh Thủ Dầu Một và tỉnh Biên Hòa. Lúc này, trọn vẹn tỉnh Bình Phước hiện nay là một phần của tỉnh Thủ Biên. Ngay sau đó tờ thông tin “Thủ Biên” ra đời, rồi nâng cấp lên thành Báo Thủ Biên… Đến đầu năm 1953 chiến sự ác liệt, Báo Thủ Biên chỉ còn 2 trang, khổ báo cũng thu nhỏ lại, số lượng phát hành giảm. Trong giai đoạn này, trên địa bàn Thủ Hòa còn có một số tờ báo cách mạng khác, như “Thủ Biên quân dân chính” xuất bản đầu năm 1952, “Bò cạp lửa” do Thanh niên cứu quốc tỉnh Thủ Biên xuất bản năm 1953… Từng tờ báo, từng con chữ là lời hiệu triệu, là dòng máu nóng lan tỏa giữa cuộc kháng chiến chống Pháp, hun đúc tinh thần quật khởi của vùng đất kiên cường Thủ Dầu Một, Biên Hòa.

Mặc dù bị chống phá dữ dội nhưng báo chí cách mạng Thủ Dầu Một, Biên Hòa những năm kháng chiến chống Pháp vẫn không ngừng phát triển. Liên tục phải thay đổi địa điểm, tên báo, khổ báo, nhưng đội ngũ làm báo vẫn đứng vững, cổ vũ cán bộ, chiến sĩ và nhân dân trong cuộc kháng chiến trường kỳ, là cánh tay đắc lực của cách mạng. Nhiều cán bộ, nhà báo đã trở thành những tấm gương tiêu biểu cho các thế hệ sau, như: Bí thư Tỉnh ủy Thủ Dầu Một Nguyễn Văn Tiết là chủ bút Báo Tiến Lên của Tỉnh ủy Thủ Dầu Một, anh dũng hy sinh năm 1948 ở tuổi 39. Bí thư Tỉnh ủy Thủ Dầu Một, Trưởng ban Căn cứ Chiến khu D Nguyễn Duy Hanh thành lập, làm chủ nhiệm, chủ bút nhiều tờ báo, như Báo Tiến Lên của Tỉnh bộ Việt Minh, Báo Giải phóng của Ty thông tin tuyên truyền, nội san Xây dựng của tỉnh Thủ Dầu Một… Nhiều cán bộ, nhà báo tiêu biểu như Huỳnh Văn Nghệ, Tiêu Như Thủy, Nguyễn Văn Nghĩa, Nguyễn Văn Tý, Mai Văn Bộ… đã có đóng góp to lớn cho cách mạng, trở thành biểu tượng cho thế hệ mai sau.

Thông điệp cơ sở cách mạng vẫn đang hoạt động

Trong kháng chiến chống Mỹ, tỉnh Thủ Biên lại được tách ra, sau đó tiếp tục chia tách thành các tỉnh Biên Hòa, Bình Dương, Bình Long, Phước Long. Có giai đoạn Bình Long và Phước Long được nhập lại thành phân khu Bình Phước, là địa bàn tỉnh Bình Phước hiện nay.

Bình Phước là địa bàn rừng núi, không thuận lợi và không có hệ thống báo chí sôi động như ở đô thị tại Bình Dương, Biên Hòa. Thế nhưng, với truyền thống đấu tranh kiên cường và truyền thống là nơi ra đời của báo chí cách mạng Đông Nam Bộ, tại Bình Long, Phước Long vẫn liên tiếp có các tờ tin, tờ báo được xuất bản. Dù thô sơ và bị Mỹ - ngụy chống phá dữ dội, các tờ báo, tờ tin trở thành vũ khí đấu tranh vô cùng hiệu quả trên mặt trận tư tưởng.

Ông Phạm Bá Cường, thường gọi là Ba Lợi, 90 tuổi, là cán bộ Ban Tuyên huấn tỉnh Bình Long trong kháng chiến chống Mỹ, nguyên Phó Trưởng ban Dân vận Huyện ủy Bình Long, tỉnh Sông Bé cũ kể lại: “Những năm 1970, tại Bình Long có tờ “Đoàn Kết”. Tờ báo được xuất bản nhờ sự hỗ trợ trực tiếp, tích cực của phóng viên chiến trường lúc bấy giờ là anh Cao Kim. Tuy nhiên, do thiếu thốn giấy mực, lại bị địch chống phá quyết liệt, nên tờ báo chỉ ra được hơn 10 số rồi phải ngưng. Anh ấy dạy cho cách viết tin, bài. Anh ấy cũng là người tổ chức cho tờ báo hoạt động, họa sĩ vẽ và trình bày báo… Anh ấy cũng là người tổ chức xuất bản, tổ chức cho anh em phát hành ra dân nhiều tờ tin, bản tin Bình Long, Lộc Ninh, Bù Đốp…”.

Nhà báo Nguyễn Kim Toàn (Cao Kim), 86 tuổi, nguyên phóng viên Báo Giải phóng của Mặt trận Giải phóng miền Nam, nhiều năm hoạt động tại địa bàn Bình Phước trong kháng chiến chống Mỹ, nguyên Tổng Biên tập Báo Hải Phòng nhớ lại: Để xuất bản báo, các tờ tin, anh em phải thay phiên nhau bí mật đi mua, rồi tải chữ chì từ Sài Sòn về Bình Long, Lộc Ninh để in. Chỉ riêng việc đó đã là một hành trình, sơ sẩy là hy sinh.

Sự xuất hiện của tờ báo Đoàn Kết ở Bình Long là một lời hiệu triệu, cổ vũ, một thông điệp tạo niềm tin với nhân dân rằng: Cơ sở của cách mạng ta vẫn có, vẫn đang hoạt động ngay tại trung tâm đầu não Bình Long.

Nhà báo NGUYỄN KIM TOÀN, nguyên Tổng Biên tập Báo Hải Phòng

Trong 2 cuộc trường kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ của dân tộc, báo chí cách mạng trong cả nước, trong đó có báo chí cách mạng Biên Hòa - Thủ Dầu Một - Bình Phước không ngừng phát triển. Có lúc bí mật, có lúc công khai, có lúc trong điều kiện khó khăn, nguy hiểm, có lúc thuận lợi đấu tranh… Nhưng dù bất kỳ hoàn cảnh nào cũng luôn có những nhà lãnh đạo hoạt động báo chí tiêu biểu, những nhà báo giỏi, góp phần tích cực cùng quân dân cả nước tạo nên thắng lợi to lớn trong công cuộc giải phóng quê hương, đất nước.

Trần Phương

Nguồn Bình Phước : https://baobinhphuoc.com.vn/news/636/174191/bao-chi-binh-phuoc-trong-dong-chay-100-nam-bao-chi-cach-mang-viet-nam