Báo động khủng hoảng nước ngọt đang lan rộng toàn cầu

14 giờ trướcBài gốc

Thế giới đang ngày một khô khát hơn

Các chuyên gia cảnh báo, nếu không có giải pháp kịp thời, khủng hoảng nước ngọt có thể đe dọa sự phát triển bền vững và ổn định xã hội trên diện rộng. Một nghiên cứu mới công bố của Đại học bang Arizona (ASU, Mỹ), dựa trên dữ liệu quan sát vệ tinh suốt hơn hai thập kỷ, vừa hé lộ cuộc khủng hoảng nước ngầm chưa từng có trên toàn thế giới, nghiêm trọng tới mức vượt cả tác động từ việc tan băng.

Cuộc khủng hoảng nước ngọt đang lan rộng trên toàn cầu

Theo nghiên cứu toàn cầu được Đại học bang Arizona, dựa trên dữ liệu hơn 22 năm từ vệ tinh GRACE và GRACE-FO, đã chỉ ra một sự thật đáng báo động: nguồn nước ngầm - vốn là “quỹ tín thác cổ xưa” một nguồn nước ngọt quan trọng, được tích lũy qua hàng nghìn năm - đang bị rút cạn nhanh hơn bao giờ hết. Theo nghiên cứu, 68% lượng nước ngọt mất đi từ năm 2002 đến nay là từ tầng nước ngầm, vượt xa tác động của hiện tượng tan băng ở Greenland và Nam Cực cộng lại. Bốn “vùng siêu khô hạn” đang hình thành trên quy mô lục địa gồm Tây Nam Bắc Mỹ - Trung Mỹ; Alaska - Bắc Canada; Bắc Nga; và khu vực kéo dài từ Bắc Phi, Trung Đông đến Bắc Trung Quốc. Những vùng này không chỉ là nơi tập trung dân cư đông đúc mà còn là các trung tâm sản xuất lương thực lớn của thế giới. Nếu xu hướng này tiếp tục, nguy cơ sụp đổ an ninh nước toàn cầu là hoàn toàn có thật.

Tình trạng cạn kiệt nước ngọt không còn là vấn đề cục bộ hay theo mùa, mà đang lan rộng với tốc độ chóng mặt trên phạm vi toàn cầu. Từ Trung Á khô cằn đến sông Amazon khô kiệt, từ các dòng sông thiêng ở châu Á đến những con sông băng đang tan rã ở Bắc Cực… khủng hoảng nước đã và đang để lại những hậu quả khôn lường. Tại khu vực Trung Á, ước tính đến năm 2050, tình trạng thiếu nước ngọt có thể lên tới 20-30%, ảnh hưởng trực tiếp đến 82 triệu người dân. Tại Brazil, hạn hán nghiêm trọng đã khiến sông Negro, một nhánh chính của Amazon, đạt mực nước thấp kỷ lục trong vòng 122 năm qua, gây gián đoạn giao thông đường thủy và thiếu hụt lương thực, nhiên liệu. Trong khi đó, hơn 300 đô thị Nam Mỹ đang đối mặt với mức độ khô hạn nghiêm trọng hoặc cực đoan.

Theo Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), năm 2023 là năm khô hạn kỷ lục của các con sông trên thế giới trong hơn 3 thập kỷ. Hơn 50% diện tích lưu vực sông toàn cầu rơi vào tình trạng bất thường, chủ yếu là thiếu hụt nước. Các sông lớn như Hằng, Brahmaputra, Mê Kông, Mississippi và sông Paraguay đều ghi nhận mức nước thấp chưa từng thấy. Cuộc sống của con người và hầu hết các loài sinh vật trên Trái đất đều phụ thuộc vào nước, không có nước là không có sự sống. Tuy nhiên, những nghiên cứu cho thấy, hiện nay nguồn cung cấp nước trên thế giới đang dần cạn kiệt. Theo tạp chí uy tín Nature, đến 2050, ước tính có hơn 5 tỷ người trên thế giới phải đối mặt với tình trạng thiếu nước ngọt nếu tình hình hiện tại không cải thiện. Hơn 80 quốc gia, chiếm 40% dân số thế giới, hiện đang đối mặt với tình trạng thiếu nước nghiêm trọng, đặc biệt là ở các khu vực khô hạn như Tây Nam Á và châu Phi. Theo dự báo của Liên hợp quốc, đến năm 2025, con số này sẽ tăng lên 30 quốc gia, đẩy con người vào cuộc khủng hoảng nước ngọt thực sự.

Hiện nay, 144 triệu người trên thế giới đang sử dụng nước chưa qua xử lý, chủ yếu là người nghèo ở vùng nông thôn, tiềm ẩn nguy cơ cao mắc bệnh tật. Hơn 2,2 tỷ người không được tiếp cận các dịch vụ đảm bảo nước uống. Trong đó, 17 quốc gia, chiếm gần 3% dân số thế giới, đang đối mặt với tình trạng căng thẳng về nguồn nước ở mức độ rất cao. Khan hiếm nước ngọt ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp, đe dọa an ninh lương thực toàn cầu. Thêm vào đó, cạnh tranh gay gắt về nguồn nước có thể dẫn đến xung đột giữa các quốc gia và đẩy người dân vào cảnh di cư để tìm kiếm nguồn nước mới. Ngoài ra, thiếu nước ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của đời sống, gây ra bất ổn về tài chính, gia tăng dịch bệnh và trầm trọng thêm tình trạng nghèo đói.

Chung tay hành động bảo vệ nguồn nước ngọt

Khủng hoảng nước ngọt bắt nguồn từ cả yếu tố tự nhiên và con người, trong đó hành động của con người đóng vai trò chủ đạo. Việc khai thác nước ngầm quá mức, phá rừng bừa bãi, đô thị hóa không kiểm soát, xả thải công nghiệp, rác thải nhựa, nông nghiệp thâm canh, và đặc biệt là biến đổi khí hậu đang làm đảo lộn chu trình nước toàn cầu.

Biến đổi khí hậu dẫn đến hiện tượng nắng nóng gay gắt, hạn hán kéo dài, lượng mưa thất thường, băng tan nhanh, khiến lượng nước lưu trữ suy giảm nghiêm trọng. Nhiệt độ toàn cầu tăng cao làm tăng tốc độ bốc hơi nước, gia tăng hiện tượng xâm nhập mặn tại các vùng ven biển - đe dọa trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp, thủy sản và nguồn cung nước sạch. Tình trạng sử dụng nước lãng phí, thất thoát nước sạch do hệ thống hạ tầng yếu kém, thiếu ý thức bảo vệ tài nguyên nước ở nhiều nơi cũng góp phần đẩy nhanh cuộc khủng hoảng. Ngoài ra, các xung đột địa chính trị liên quan đến quyền sử dụng nguồn nước xuyên biên giới ngày càng gia tăng.

Trước tình hình khủng hoảng nước ngọt nghiêm trọng, các chuyên gia và tổ chức quốc tế nhấn mạnh, bảo vệ nguồn nước ngọt phải được xem là ưu tiên toàn cầu, bên cạnh chống biến đổi khí hậu và bảo vệ đa dạng sinh học. Trước hết, cần xây dựng hệ thống pháp luật nghiêm ngặt và hiệu lực hơn trong quản lý, giám sát và bảo vệ tài nguyên nước. Các quốc gia cần có chế tài mạnh mẽ buộc doanh nghiệp, nhà máy xử lý nước thải đạt chuẩn trước khi xả thải ra môi trường. Đồng thời, tăng cường đầu tư cho hệ thống hạ tầng cấp - thoát nước, giảm thất thoát và thất thu nước sạch. Tiếp theo, phải đẩy mạnh các chương trình tuyên truyền, giáo dục cộng đồng về việc sử dụng nước tiết kiệm, hợp lý. Mỗi cá nhân cần thay đổi thói quen sinh hoạt, ưu tiên các thiết bị tiết kiệm nước, giảm lãng phí trong tưới tiêu, vệ sinh và sản xuất. Ngoài ra, cần thúc đẩy các mô hình kinh tế tuần hoàn, như tái sử dụng nước thải, xử lý rác thải hữu cơ làm phân bón, thức ăn chăn nuôi, như mô hình thực hiện tại Chile và Bolivia. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ mới xử lý, lọc và tái tạo nước cũng là chìa khóa để giải quyết cuộc khủng hoảng dài hạn. Đặc biệt, cần thúc đẩy hợp tác quốc tế trong chia sẻ dữ liệu, chuyển giao công nghệ và quản lý các nguồn nước xuyên biên giới một cách công bằng, bền vững. Các tổ chức như Liên hợp quốc, Ngân hàng Thế giới (WB), Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP)... cần đóng vai trò trung tâm trong điều phối và hỗ trợ các quốc gia đối phó với khủng hoảng nước.

Khủng hoảng nước ngọt không còn là viễn cảnh xa vời mà đang hiện diện ở khắp nơi. Hành tinh đang khô cạn không chỉ bởi hạn hán tự nhiên mà do chính bàn tay con người. Nếu không có hành động ngay bây giờ, hàng tỷ người sẽ phải đối mặt với tình trạng khan hiếm nước nghiêm trọng, thậm chí có thể dẫn đến các cuộc xung đột địa chính trị trong tương lai gần. Để bảo vệ nguồn nước - tài sản quý giá của nhân loại và sự sống trên hành tinh chúng ta, mỗi cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp và quốc gia đều phải có trách nhiệm. Chúng ta cần thay đổi nhận thức, hành vi và chính sách để không chỉ nhằm đối phó với tình trạng khan hiếm nước hôm nay mà còn vì tương lai của các thế hệ mai sau. Khủng hoảng nước đang phát đi lời cảnh báo cấp thiết. Chỉ có sự đồng lòng, hành động quyết liệt và hợp tác toàn cầu mới có thể giúp chúng ta vượt qua thách thức nghiêm trọng này để gìn giữ nguồn nước ngọt cho sự sống trên hành tinh xanh.

Hoàng Tuấn

Nguồn ANTĐ : https://anninhthudo.vn/bao-dong-khung-hoang-nuoc-ngot-dang-lan-rong-toan-cau-post619058.antd