Báo động ô nhiễm nhựa từ bờ biển đến bàn ăn

4 giờ trướcBài gốc

Vòng đàm phán của Ủy ban Đàm phán Liên chính phủ nhằm xây dựng văn kiện ràng buộc pháp lý quốc tế về ô nhiễm nhựa đã kết thúc vào tháng 9 mà không đạt được kết quả tích cực. Mặc dù có hai văn bản dự thảo, gần 180 quốc gia đã không đạt được sự đồng thuận về việc thiết lập thỏa thuận ràng buộc để hạn chế ô nhiễm nhựa.

Theo đài CNA, trong bối cảnh rác thải nhựa tràn lan và tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại, việc các nước không đạt được thỏa thuận có thể tạo những rủi ro lớn lên sức khỏe cộng đồng.

Nhựa không chỉ là rác thải gây xấu môi trường, chúng còn là nơi cư trú của vi khuẩn, biến thành những nguồn phát tán mầm bệnh, tích tụ hóa chất độc hại và làm thay đổi hệ sinh thái. Ở vùng biển nhiệt đới, những ổ vi khuẩn này hình thành nhanh chóng và phát triển mạnh theo những cách khó ngờ.

Một chiếc túi nilon trôi nổi trên vùng biển Ấn Độ Dương, gần Sri Lanka, vào năm 2021. Ảnh: Olivier Morin/AFP

Từ góc độ này cho thấy, nếu không hành động, rác thải nhựa không chỉ làm tắc nghẽn bờ biển mà còn tạo nên các tình trạng nguy hại sức khỏe, phá vỡ mạng lưới thức ăn và xâm nhập vào cơ thể con người. Cuộc khủng hoảng này sâu sắc và có thể nguy hiểm hơn cả những dự đoán trước đây.

Rủi ro và cơ hội

Khi nói về ô nhiễm nhựa, chúng ta thường nghĩ đến những bờ biển đầy rác hoặc những bãi rác trên đại dương. Nhưng nhựa không hề tĩnh tại, đứng yên một chỗ một khi chúng đã xâm nhập vào môi trường mà chúng di chuyển liên tục.

Các nhà khoa học tại Trung tâm Kỹ thuật Khoa học Sự sống Môi trường Singapore gần đây phát hiện ra rằng vi khuẩn và các vi sinh vật khác có thể xâm nhập vào những rác thải nhựa trên đại dương, hình thành nên những quần thể vi sinh vật dày đặc được gọi là plastispheres.

Những plastispheres này rất có hại. Nghiên cứu cho thấy chúng có thể là nơi tập trung các chất ô nhiễm và trở thành vật trung gian lan truyền vi khuẩn kháng kháng sinh.

Ở các vùng biển nhiệt đới như Singapore, quá trình này diễn ra nhanh hơn. Các quần thể vi sinh vật xâm chiếm nhựa nhanh hơn và đa dạng hơn so với các vùng biển ôn đới. Dữ liệu sơ bộ cho thấy những quần thể này rất giàu vi khuẩn mang gen đặc biệt, khiến chúng khó bị tiêu diệt hơn.

Vi khuẩn kháng kháng sinh có thể di chuyển từ biển và tiếp xúc với con người thông qua thực phẩm, nước và các hoạt động giải trí ven biển. Những thay đổi về mặt hóa học trong plastisphers có thể làm độc tố tích tụ trong hải sản và một khi con người tiêu thụ hải sản, chúng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe.

Tuy nhiên, trong những rủi ro này cũng tiềm ẩn những tiềm năng.

Các nhà khoa học tại Singapore cũng phát hiện một mặt rác thải nhựa chứa các vi khuẩn có khả năng gây hại, có khả năng lây lan khắp các môi trường sống, bao gồm các rạn san hô và rừng ngập mặn. Mặt khác, nhóm nghiên cứu cũng xác định được trong những đống rác thải nhựa ngoài biển có các vi khuẩn ăn nhựa tiềm ẩn như Muricauda và Halomonas – những sinh vật tạo điều kiện phát triển các giải pháp sinh học để quản lý rác thải nhựa.

Nếu không được kiểm soát, rác thải nhựa đại dương có thể lây lan mầm bệnh và các gen kháng thuốc. Nhưng với sự đầu tư nghiên cứu, chúng cũng có giúp chúng ta hướng đến các giải pháp vi sinh để phân hủy và khử độc nhựa trong tương lai.

Người dân trên xuồng thu gom nhựa từ sông Citarum ở Tây Java, vào năm 2024. Ảnh: Timur Matahari/AFP

Làm sao để hạn chế ô nhiễm nhựa?

Mối nguy hiểm từ nhựa và vi nhựa không chỉ bị giới hạn ở đại dương. Vi nhựa đã được phát hiện trong máu người, mô nhau thai và sữa mẹ. Tại Singapore, các nhà khoa học cũng phát hiện vi nhựa có trong tôm được bày bán. Những phát hiện này cho thấy cuộc khủng hoảng vi nhựa đã lan đến trực tiếp bàn ăn của con người.

Do đó, hạn chế vi nhựa giờ đây nên được thúc đẩy thành những hành động cụ thể, không chỉ nên dừng lại ở khẩu hiệu. Các nhà khoa học tại tại Trung tâm Kỹ thuật Khoa học Sự sống Môi trường Singapore cho biết có 3 cách chính hạn chế tác hại của vi nhựa.

Thứ nhất, chúng ta có thể giảm thiểu nhựa dùng một lần.

Cầu có ảnh hưởng đến nguồn cung. Mỗi khi người tiêu dùng từ chối sử dụng bao bì nhựa dùng một lần, mang theo túi riêng hoặc lựa chọn các sản phẩm có thể tái sử dụng, chúng ta sẽ làm giảm nhu cầu sử dụng nhựa một lần. Dù hành vi của người tiêu dùng không thể hoàn toàn giải quyết vấn đề này, nhưng nó có thể làm suy yếu hoạt động sản xuất của ngành sản xuất đồ dùng nhựa dùng một lần.

Một con cò mắc kẹt trong rác thải nhựa tại bãi rác ở Tây Ban Nha. Ảnh: naturepl.com/John Cancalosi/WWF

Thứ hai, cả cộng đồng cần chung tay dọn dẹp rác thải nhựa.

Bên cạnh việc giảm sử dụng rác thải nhựa, cộng đồng cần nỗ lực dọn dẹp rác thải nhựa – vốn là nguồn chứa nhiều rủi ro cho môi trường và sức khỏe. Các hoạt động dọn dẹp, các sáng kiến khoa học, các dự án giám sát giúp loại bỏ rác thải có vai trò quan trọng trong việc giảm các nguồn ô nhiễm nhựa và nâng cao nhận thức của cộng đồng.

Thứ ba, các nước có thể thắt chặt hơn các quy định pháp luật.

Ngay cả khi các hiệp ước toàn cầu đang lung lay, chính phủ và các quyền địa phương vẫn có thể hành động. Điển hình, vào tháng 7-2025, Đạo luật An toàn Vi nhựa được các nhà lập pháp Mỹ trình lên Hạ viện Mỹ để xem xét. Đạo luật này yêu cầu Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ nghiên cứu tác động của vi nhựa đối với sức khỏe con người, đặc biệt là đối với trẻ em và hệ thống sinh sản. Thông qua đạo luật này, giới chuyên gia hy vọng chính quyền có thể có các biện pháp phù hợp để hạn chế rủi ro rác thải nhựa gây ảnh hưởng sức khỏe con người.

KHOA ĐIỀM

Nguồn PLO : https://plo.vn/video/bao-dong-o-nhiem-nhua-tu-bo-bien-den-ban-an-post876263.html