Báo động tình trạng béo phì ở trẻ em

4 giờ trướcBài gốc

Chế độ ăn uống của trẻ em ngày càng thiếu lành mạnh.

Khi béo phì vượt thiếu cân

Theo Báo cáo Dinh dưỡng Trẻ em Thế giới 2025 do Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) công bố, tỷ lệ béo phì ở trẻ em và thanh thiếu niên 5-19 tuổi đã đạt 9,4%, tương đương khoảng 188 triệu em, lần đầu tiên vượt tỷ lệ thiếu cân là 9,2% (khoảng 184 triệu em). Từ năm 2000 đến nay, số trẻ 5-19 tuổi bị thừa cân (bao gồm béo phì) đã tăng hơn gấp đôi, từ 194 triệu lên 391 triệu em. Đáng chú ý, mức tăng nhanh nhất lại xảy ra tại các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, hiện chiếm hơn 80% tổng số trẻ thừa cân toàn cầu.

UNICEF cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa các khu vực. Hiện chỉ còn châu Phi hạ Sahara và Nam Á là nơi thiếu cân vẫn phổ biến hơn béo phì; ở phần lớn các khu vực khác, béo phì đã vượt lên rõ rệt. Tỷ lệ béo phì ở trẻ em đạt mức rất cao tại một số quốc gia như Chilê (27%), Mỹ và UAE (khoảng 21%), đặc biệt ở các quốc đảo Thái Bình Dương như Niue (38%), Cook Islands (37%) và Nauru (33%).

Tại châu Âu, bức tranh béo phì trẻ em cũng đặt ra nhiều lo ngại. Theo Tổ chức Y tế Thế giới khu vực châu Âu (WHO/Europe), dựa trên Sáng kiến Giám sát Béo phì Trẻ em châu Âu (COSI) ở vòng khảo sát thứ 6 (giai đoạn 2022-2024), với dữ liệu thu thập từ khoảng 470.000 trẻ em 6-9 tuổi tại 37 quốc gia, cứ 4 trẻ em từ 7-9 tuổi thì có 1 trẻ bị thừa cân, và khoảng 1/10 trẻ bị béo phì. Đáng chú ý, bé trai có tỷ lệ béo phì cao hơn bé gái (13% so với 9%), và tại một số quốc gia Nam Âu, gần 1/5 trẻ em đang sống chung với béo phì.

Không chỉ tăng nhanh về số lượng, béo phì ở trẻ em còn kéo theo nhiều hệ lụy sức khỏe xuất hiện sớm. WHO cho biết, trẻ béo phì có nguy cơ cao mắc rối loạn chuyển hóa, đái tháo đường tuýp 2, bệnh tim mạch và các bệnh mạn tính khi trưởng thành. Đáng lo ngại, tăng huyết áp ở trẻ dưới 19 tuổi gần như tăng gấp đôi trong 20 năm, từ 3,2% (2000) lên 6,2% (2020), tương đương khoảng 114 triệu người trẻ. Trong đó, gần 19% trẻ béo phì bị tăng huyết áp, so với dưới 3% ở nhóm trẻ có cân nặng bình thường.

Theo UNICEF, nguyên nhân chính nằm ở môi trường thực phẩm. Thực phẩm siêu chế biến, đồ uống có đường và thức ăn nhanh ngày càng rẻ, dễ tiếp cận, xuất hiện dày đặc từ cửa hàng đến trường học và được quảng cáo mạnh mẽ trên các nền tảng số, làm lệch thói quen ăn uống của trẻ theo hướng kém lành mạnh. Cảnh báo về xu hướng này, bà Catherine Russell – Giám đốc điều hành UNICEF nhấn mạnh rằng, suy dinh dưỡng ngày nay không chỉ là thiếu cân, mà còn là tình trạng ăn thừa năng lượng nhưng thiếu chất, khi thực phẩm siêu chế biến dần thay thế trái cây, rau và protein trong giai đoạn phát triển then chốt của trẻ em.

Giải pháp nào để chặn đà gia tăng?

Trước thực tế trẻ em ăn nhiều hơn nhưng kém lành mạnh hơn, các tổ chức quốc tế và nhiều quốc gia đang chuyển từ kêu gọi thay đổi cá nhân sang cải tổ môi trường thực phẩm và lối sống. UNICEF và WHO thống nhất rằng, giảm béo phì trẻ em cần can thiệp ở cấp chính sách và xã hội, thay vì chỉ đặt trách nhiệm lên gia đình.

UNICEF kêu gọi các biện pháp mang tính bắt buộc như hạn chế quảng cáo thực phẩm không lành mạnh nhắm vào trẻ em, cải thiện nhãn dinh dưỡng, đánh thuế đồ uống có đường, đồng thời trợ giá và tăng khả năng tiếp cận thực phẩm lành mạnh cho nhóm thu nhập thấp. Nhiều quốc gia như Mexico, Anh, Pháp, Nam Phi đã áp dụng thuế đồ uống có đường và ghi nhận mức tiêu thụ giảm. Chilê được xem là mô hình tiêu biểu với nhãn cảnh báo dinh dưỡng rõ ràng, cấm quảng cáo đồ ăn không lành mạnh cho trẻ em và loại bỏ các sản phẩm này khỏi trường học.

Tại châu Âu, WHO/Europe, dựa trên Sáng kiến COSI, coi thuế tiêu thụ, siết quảng cáo trên nền tảng số, và nâng chuẩn bữa ăn học đường là những “đòn bẩy” chính sách hiệu quả. Đồng thời, nhiều nước thúc đẩy vận động thể chất, đi bộ, đi xe đạp và giảm lối sống tĩnh tại trong đô thị.

Một rào cản lớn là nhận thức của phụ huynh: dữ liệu COSI cho thấy, 66% trẻ thừa cân hoặc béo phì bị cha mẹ đánh giá nhầm là bình thường. Vì vậy, các chuyên gia nhấn mạnh vai trò của truyền thông sức khỏe cộng đồng theo hướng hỗ trợ thực tế: đọc nhãn thực phẩm, kiểm soát đồ uống có đường, xây dựng bữa ăn gia đình cân bằng và đặt giới hạn với đồ ăn vặt.

Song song, nhiều quốc gia triển khai các chương trình “trường học năng động”, tăng thời lượng vận động, đầu tư không gian vui chơi an toàn, và giáo dục dinh dưỡng dựa trên kỹ năng sống.

Ở góc độ y tế, WHO coi béo phì là một bệnh mạn tính phức tạp và khuyến nghị phát hiện, can thiệp sớm thông qua việc theo dõi BMI (chỉ số khối cơ thể) theo tuổi, sàng lọc huyết áp và tư vấn dinh dưỡng định kỳ cho trẻ em.

Nhấn mạnh tính cấp bách của hành động, bác sĩ Kremlin Wickramasinghe (WHO/Europe) cảnh báo rằng, dù tỷ lệ có thể “ổn định” ở một số nơi, thừa cân và béo phì trẻ em vẫn ở mức báo động và đe dọa sức khỏe các thế hệ tương lai. UNICEF cũng lưu ý, nếu không hành động đủ mạnh, chi phí kinh tế - xã hội dài hạn của béo phì sẽ trở thành gánh nặng lớn.

Béo phì ở trẻ em đang gia tăng nhanh và đã vượt thiếu cân trên phạm vi toàn cầu, đánh dấu sự chuyển biến đáng lo của khủng hoảng dinh dưỡng. Việc kiểm soát tình trạng này không thể chỉ trông chờ vào từng gia đình, mà đòi hỏi những thay đổi đồng bộ về môi trường thực phẩm, trường học và chính sách quảng cáo.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/bao-dong-tinh-trang-beo-phi-o-tre-em.html