Báo động tình trạng đột quỵ ở trẻ vị thành niên

một giờ trướcBài gốc

TS.BS Nguyễn Văn Tuyến - Viện trưởng Viện Thần kinh kiêm Chủ nhiệm Khoa Đột quỵ não, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 - thăm khám cho bệnh nhi 8 tuổi

Bệnh nhân đột quỵ chỉ 8 tuổi

Những ngày đầu tháng 12, tại Khoa Đột quỵ não, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, không khí căng thẳng không dứt. Xen giữa các ca cấp cứu liên tiếp là những gương mặt còn quá nhỏ so với hình dung của nhiều người về bệnh nhân đột quỵ. "Căn bệnh vốn được coi là của người lớn đang xuất hiện ngày càng nhiều ở người trẻ tuổi. Biểu hiện thường không rõ ràng nhưng diễn biến lại đột ngột và cực kỳ nguy hiểm", TS.BS Nguyễn Văn Tuyến, Viện trưởng Viện Thần kinh kiêm Chủ nhiệm Khoa Đột quỵ não nhận định.

Khoa Đột quỵ não vừa tiếp nhận một bé trai 8 tuổi ở Hà Nội. Ca bệnh khiến cả gia đình lẫn ê-kíp y tế đều bàng hoàng. Cậu bé hoàn toàn khỏe mạnh, không có tiền sử bệnh lý đặc biệt. Trong lúc học, bé bất ngờ gục xuống bàn, nửa người trái yếu hẳn đi. Thầy cô nhận ra ngay biểu hiện bất thường, lập tức liên hệ phụ huynh và đưa trẻ đến viện. Những phút quyết định đầu tiên ấy đã cứu sống bé.

Tại phòng chụp, hình ảnh hiện lên cho thấy bé bị nhồi máu não do bóc tách động mạch não giữa bên phải - một tình trạng không phổ biến ở trẻ em. Các bác sĩ buộc phải can thiệp khẩn cấp, đưa dụng cụ vào hệ mạch nhỏ và mỏng manh của bệnh nhi để nong bóng và đặt stent tái thông mạch. Chỉ cần một sơ suất nhỏ, mạch có thể tổn thương thêm, đe dọa tính mạng bệnh nhân. Nhưng ca can thiệp đã thành công. May mắn được đưa đến bệnh viện sớm, bé hồi phục gần như hoàn toàn, không để lại di chứng thần kinh.

Chỉ vài ngày sau, Viện Thần kinh tiếp nhận thêm một trường hợp khác, lần này là bé gái 14 tuổi ở Hà Nam. Trước khi nhập viện, trẻ xuất hiện đau đầu dữ dội, từng ngất xỉu tại trạm y tế xã nhưng uống thuốc rồi trở lại bình thường. Gia đình cho rằng đó chỉ là triệu chứng cảm mạo đơn giản, cho đến khi cơn đau đầu quay trở lại, dữ dội hơn khiến họ lo lắng đưa con đi khám. Kết quả chụp não phát hiện một điểm chảy máu nhỏ do vỡ dị dạng thông động - tĩnh mạch vùng thái dương phải. Ê-kíp can thiệp đã thực hiện nút dị dạng và túi giả phình, kết thúc ca xử trí trong sự thở phào của bố mẹ. Người mẹ nghẹn ngào: "Tôi không nghĩ con bị chảy máu não vì trước đó cháu hoàn toàn khỏe mạnh. Mong các phụ huynh đừng chủ quan khi con đau đầu hay có biểu hiện lạ".

Hiện tại, Viện Thần kinh của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đang điều trị 4 bệnh nhi từ 8 đến 16 tuổi - dấy lên cảnh báo rõ ràng về xu hướng đột quỵ đang dần trẻ hóa. TS Nguyễn Văn Tuyến nhìn nhận, nếu trước đây đột quỵ chủ yếu ghi nhận ở người trên 60 tuổi, thì những năm gần đây tỷ lệ người bệnh trẻ, dưới 45 tuổi, tăng đáng kể. Trong năm 2025, khoảng 10-15% người điều trị tại khoa là người trẻ, trong đó nguyên nhân chủ yếu vẫn xoay quanh hai nhóm: nhồi máu não và chảy máu não.

Ở trẻ, cơ chế gây nhồi máu thường không liên quan đến xơ vữa mạch như người lớn. Thay vào đó, bóc tách động mạch lại chiếm tỷ lệ cao, khoảng 30-50% trong các ca nhồi máu não ở trẻ. Nhiều trường hợp, chỉ một cú va chạm khi vui chơi, một động tác xoay cổ quá mạnh, hay thậm chí chỉ là tổn thương nhỏ của lớp nội mạc mạch máu cũng có thể dẫn đến bóc tách. Một số trẻ có thể gặp tình trạng viêm mạch, khiến thành mạch yếu hơn và dễ rách. Các biểu hiện ban đầu đôi khi chỉ là đau đầu, chóng mặt hoặc yếu thoáng qua ở tay, chân nhưng dễ bị gia đình xem nhẹ.

Nhu cầu cấp thiết của tầm soát sớm

Xu hướng trẻ hóa của đột quỵ cũng được ghi nhận ở nhiều địa phương. Tại Bệnh viện Đa khoa Vùng Tây Nguyên (Đắk Lắk), mỗi tháng đơn vị tiếp nhận hàng chục ca đột quỵ, trong đó tỷ lệ bệnh nhân trẻ ngày càng tăng. BSCKI Nguyễn Thiên Phúc, Khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, cho biết: "Có trường hợp bệnh nhân mới 17 tuổi đã bị đột quỵ não". Đột quỵ không còn là vấn đề của riêng các đô thị lớn hay nhóm người có yếu tố nguy cơ truyền thống, mà đang âm thầm lan rộng trong cộng đồng trẻ ở nhiều vùng miền.

PGS.TS.BS Hoàng Bùi Hải - Trưởng khoa Cấp cứu và Hồi sức tích cực, Trưởng Đơn vị Đột quỵ, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

PGS.TS.BS Hoàng Bùi Hải - Trưởng khoa Cấp cứu & Hồi sức tích cực, Trưởng Đơn vị Đột quỵ, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội - cho biết ở trẻ nhỏ, đột quỵ ít liên quan đến nhóm nguy cơ điển hình của người lớn như tăng huyết áp hay xơ vữa. Thay vào đó, nguyên nhân thường đến từ dị dạng mạch máu não. Đây là tình trạng có thể dẫn đến vỡ mạch, gây chảy máu não bất ngờ. Dị dạng này có thể do đột biến gen, yếu tố di truyền hoặc nằm trong các rối loạn bẩm sinh của hệ mạch.

Một nhóm trẻ khác có rối loạn đông máu - tình trạng tăng đông khiến máu hình thành cục đông bất thường. Khi cục đông xuất hiện trong mạch máu não, hậu quả là nhồi máu não; còn khi xuất hiện ở vị trí khác, nó gây ra những tổn thương tương ứng. Chính vì vậy, dù đột quỵ ở trẻ nhỏ vẫn được xem là hiếm gặp, các bác sĩ khuyến cáo phụ huynh không nên đánh giá thấp những biểu hiện bất thường, dù là nhỏ nhất.

Nếu ở trẻ nhỏ nguyên nhân chủ yếu là bẩm sinh hoặc do cấu trúc mạch, thì ở người trẻ tuổi - nhóm thanh thiếu niên đến người trưởng thành - câu chuyện lại khác. PGS.TS Hải cho biết, nhiều trường hợp đột quỵ không xuất phát từ nền tảng di truyền mà chịu tác động của lối sống hiện đại. Chế độ ăn uống thiếu kiểm soát, thừa cân béo phì, hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia và đặc biệt là sử dụng ma túy khiến cơ thể bị tổn thương âm thầm. Những yếu tố này làm thay đổi cấu trúc mạch máu, gây rối loạn huyết áp và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, từ đó khiến đột quỵ xảy ra sớm hơn nhiều so với trước kia.

Mặc dù đáng lo ngại, nhưng theo các chuyên gia, việc tầm soát đột quỵ ở người trẻ hoàn toàn khả thi. Với những gia đình có người từng mắc đột quỵ, người có rối loạn đông máu hoặc tiền sử đột tử, bác sĩ có thể tiến hành xét nghiệm tầm soát gen đột biến để xác định nguy cơ. Những người trẻ bị tăng huyết áp sớm, thừa cân, hút thuốc, dùng chất kích thích hoặc có lối sống tĩnh tại cũng nên đi khám và tư vấn từ sớm. Việc nhận diện nguy cơ trước khi biến cố xảy ra luôn là biện pháp bảo vệ hữu hiệu nhất.

Sự thay đổi về xu hướng bệnh tật đang đặt ra thách thức lớn cho hệ thống y tế và cho từng gia đình. Không ai muốn con em mình trở thành bệnh nhân đột quỵ. Nhưng để điều đó không xảy ra, cảnh giác và hiểu biết là điều bắt buộc. Nhận diện sớm, xử trí kịp thời và không chủ quan với bất kỳ biểu hiện bất thường nào chính là cách duy nhất để bảo vệ trẻ em và người trẻ trước căn bệnh nguy hiểm vốn tưởng chỉ dành cho tuổi già.

Thùy Dung

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/bao-dong-tinh-trang-dot-quy-o-tre-vi-thanh-nien-238251229160427742.htm