Bao giờ Hà Nội giải được bài toán úng ngập?

9 giờ trướcBài gốc

Đó là câu hỏi được TP Hà Nội đặt ra từ hơn 20 năm trước, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có lời giải. Sau hai trận mưa lớn, cực đoan những ngày qua do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 10 (ngày 30-9) và bão số 11 (ngày 7-10), câu hỏi này lại tiếp tục được đặt ra và đang chờ đáp án…

Mưa lớn, hệ thống thoát nước của Hà Nội “thất thủ”

20 năm trước, Hà Nội bắt đầu đô thị hóa mạnh mẽ, diện tích cánh đồng, ao hồ thu hẹp, thay vào đó là phố xá, nhà cửa, các đô thị với những tòa cao ốc vài chục tầng mọc lên san sát. Cả TP dần bê tông hóa. Hệ thống thủy lợi cũ, kênh thoát nước nội đồng không còn tác dụng, dần được thay thế bằng hệ thống thoát nước đô thị nhưng không theo kịp tốc độ đô thị hóa, dẫn đến hiện tượng mưa lớn là ngập.

Từ năm 2005, Hà Nội đã liên tục đầu tư hàng chục ngàn tỉ đồng vào các dự án thoát nước, nhằm ứng phó với lượng mưa trung bình cả năm là 1.500-1.700 mm. Tính đến năm 2025, sau 20 năm đầu tư cho hệ thống thoát nước, đến nay, năng lực thoát nước toàn hệ thống của Hà Nội đã có khả năng ứng phó với những trận mưa cường độ 310 mm/2 ngày hoặc 100 mm/2 giờ đối với hệ thống cống hiện có.

Tuy nhiên, khi gặp những trận mưa lớn cực đoan, cấp tập trong vòng 24 giờ như các trận mưa trong thời gian qua, đã khiến hệ thống thoát nước của TP Hà Nội thất thủ, cả TP xuất hiện hàng trăm điểm ngập, giao thông bị ách tắc, mọi hoạt động bị đình trệ.

Cùng với mưa lớn cực đoan, mực nước các dòng sông trên địa bàn Hà Nội (sông Nhuệ, Đáy, Bùi, Tích, Cà Lồ, Cầu Bây, sông Hồng…) cũng dâng cao do lũ thượng nguồn tràn về, gây khó khăn thêm cho hệ thống thoát nước, dẫn tới úng ngập diện rộng và ảnh hưởng đến giao thông sinh hoạt của người dân.

Khi gặp những trận mưa lớn cực đoan, cấp tập trong vòng 24 giờ như các trận mưa do ảnh hưởng bởi hoàn lưu bão số 10 vừa qua đã khiến hệ thống thoát nước của TP Hà Nội thất thủ.

Tương tự, trận mưa lớn kéo dài từ đêm cho tới sáng 7-10 do ảnh hưởng của bão số 11, nhiều khu vực có cường độ mưa cao đột biến, cũng khiến hệ thống thoát nước thất thủ.

Theo báo cáo của Sở Xây dựng TP Hà Nội, đến 10 giờ ngày 7-10, đỉnh điểm toàn TP có đến 122 vị trí ngập úng, trong đó có 29 vị trí không lưu thông được, 93 vị trí ngập nước vẫn lưu thông được…

Với những trận mưa lớn, liên tục, kéo dài như vậy đã gây quá tải đối với hệ thống thoát nước đô thị của Hà Nội là 310 mm/2 ngày. Trong đó lượng mưa ghi nhận tại khu vực Ô Chợ Dừa ngày 30-9 lên tới 527,2 mm, vượt 170% năng lực thoát nước của khu vực, hay tại Hai Bà Trưng lượng mưa đo được cùng ngày là 407,7 mm, vượt 131,5% năng lực thoát nước của khu vực.

Trận ngập sau bão số 10 tại khu vực đường Phạm Hùng, Hà Nội, trước tòa nhà KeangNam. Ảnh: TRỌNG PHÚ

Nút thắt cổ chai kênh La Khê

Theo báo cáo của Sở Xây dựng TP Hà Nội, TP hiện có mạng lưới thoát nước đô thị khá rộng với hơn 3.100 km cống rãnh, gần 220 km mương, sông, kênh và 57 trạm bơm thoát nước, do Sở Xây dựng quản lý. Dù hệ thống này đã góp phần giảm thiểu ngập úng trong nội thành, song nhiều khu vực vẫn còn tình trạng ngập cục bộ mỗi khi mưa lớn, đặc biệt tại các quận ven trung tâm.

Tại khu vực nội thành (thuộc địa bàn 12 quận cũ), chiếm diện tích khoảng 313 km², được chia thành bốn lưu vực thoát nước chính, gồm: Tô Lịch, Tả Nhuệ, Long Biên và Hữu Nhuệ.

Trong đó, lưu vực Tô Lịch (77,5 km²) bao gồm hầu hết khu vực trung tâm như Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng và Hoàng Mai. Đây là nơi được đầu tư đồng bộ nhất thông qua các dự án thoát nước Hà Nội giai đoạn 1 và 2.

Hệ thống có khả năng thoát nước với cường độ mưa 70 mm/giờ, thông qua các sông Tô Lịch, Lừ, Sét và Kim Ngưu, bơm cưỡng bức ra sông Hồng bằng trạm bơm Yên Sở công suất 90 m³/giây. Tuy vậy, khu vực này vẫn còn tám điểm úng ngập khi xảy ra mưa cực đoan, chủ yếu do địa hình trũng thấp hơn xung quanh 50-70 cm hoặc xa nguồn xả.

Lưu vực Tả Nhuệ (bao gồm địa bàn các quận cũ như Cầu Giấy, Thanh Xuân, Hoàng Mai và một phần Tây Hồ, Bắc Từ Liêm, Hà Đông) rộng 58 km2.

Khu vực này dù có các trạm bơm Đồng Bông 1, Đồng Bông 2 và Cổ Nhuế, hệ thống vẫn chưa được đầu tư đồng bộ, nhiều trạm bơm theo quy hoạch như Nam Thăng Long, Ba Xã hay các hồ điều hòa Cổ Nhuế, Phú Đô chưa được xây dựng. Do đó, khi mưa lớn, khu vực này vẫn xuất hiện các điểm ngập tại ngã tư Phạm Hùng - Keangnam, Phùng Khoang và một số khu dân cư.

Lưu vực Long Biên rộng khoảng 62 km², việc tiêu thoát nước chủ yếu dựa vào mương Nam Quốc lộ 5 và kênh Tầm Dâu ra sông Cầu Bây, sau đó bơm cưỡng bức ra sông Đuống. Tuy nhiên, các trạm bơm Gia Thượng, Cự Khối cùng hệ thống hồ điều hòa, cống mương theo quy hoạch chưa được đầu tư khiến khu vực này dễ ngập khi mực nước sông Cầu Bây dâng cao, đặc biệt tại phố Ngọc Lâm, Hoàng Như Tiếp.

Lưu vực Hữu Nhuệ rộng khoảng 115,7 km² trải dài qua Hà Đông, Nam - Bắc Từ Liêm, thoát nước chủ yếu qua trạm bơm Yên Nghĩa công suất 120 m³/giây. Tuy nhiên, nhiều công trình phụ trợ như kênh dẫn La Khê đang trong giai đoạn đầu tư khiến hiệu quả thoát nước chưa cao, dẫn đến lưu vực này cứ gặp mưa là ngập.

Sở Xây dựng đề nghị TP tập trung nguồn lực, sớm triển khai các dự án đầu tư hệ thống thoát nước chính, đảm bảo tiêu thoát an toàn, thích ứng với điều kiện thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng.

Theo tìm hiểu của PV, trạm bơm Yên Nghĩa được khởi công vào cuối năm 2015 là công trình chống úng ngập quy mô lớn nhất Hà Nội, với 10 tổ máy có tổng công suất 120 m³/giây, tổng mức đầu tư 7.466 tỉ đồng. Dự án được kỳ vọng giải quyết tình trạng ngập úng cho khu vực phía tây thủ đô thuộc lưu vực sông Nhuệ, gồm các khu vực như Thanh Xuân, Hà Đông, Nam Từ Liêm và Đan Phượng cũ.

Tuyến kênh La Khê dài gần 2 km, nhiệm vụ dẫn nước về trạm bơm Yên Nghĩa, vẫn còn vướng mặt bằng. Ảnh: TRỌNG PHÚ

Thế nhưng dù đã hoàn thành từ năm 2020, đến nay trạm bơm Yên Nghĩa vẫn chưa thể hoạt động hết công suất do tuyến kênh dẫn La Khê, hạng mục quan trọng để đưa nước về trạm, vẫn chưa hoàn thành khiến khả năng tiêu thoát nước cho khu vực bị hạn chế nghiêm trọng.

Nhiều năm qua, khu vực phía tây Hà Nội vẫn thường xuyên ngập sâu mỗi khi mưa lớn. Các tuyến đường như Đại lộ Thăng Long, Dương Nội, An Khánh, Nam Từ Liêm… liên tục rơi vào cảnh ngập nước, giao thông tê liệt, hàng trăm hộ dân phải di chuyển bằng xuồng. Có nơi nước không thoát hết dù 3-4 ngày sau mưa lớn khiến sinh hoạt của người dân bị đảo lộn.

Nguyên nhân chính, theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hà Nội, là tuyến kênh La Khê dài gần 2 km, nhiệm vụ dẫn nước về trạm bơm Yên Nghĩa, vẫn còn vướng 17 hộ dân chưa bàn giao mặt bằng tại đoạn tiếp giáp phố Ngô Quyền (Hà Đông). Đoạn kênh này chỉ dài khoảng 200 m nhưng do chưa được giải phóng mặt bằng nên việc kè bờ, nạo vét chưa thể hoàn thiện.

Thực tế tại hiện trường, khu vực này đã trở thành điểm tập kết rác thải, gây cản trở dòng chảy toàn hệ thống khi có mưa lớn, ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng tiêu thoát nước cho toàn bộ phía tây thủ đô.

Hà Nội sẽ tổ chức ngay một cuộc họp về phòng, chống úng ngập

Trả lời câu hỏi của PV, tại cuộc họp báo ngày 8-10 để thông tin về công tác tổ chức Đại hội Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII, về giải pháp chống ngập cho nhiệm kỳ tới, Phó Bí thư thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong cho biết ngay trong tuần này, Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội sẽ tổ chức một cuộc họp quan trọng để nghe báo cáo tổng thể về công tác phòng, chống úng ngập trên địa bàn TP, từ đó xác định các giải pháp phù hợp, hiệu quả và thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu.

“Mục tiêu của chúng tôi là phải chủ động thích ứng, giảm thiểu tác động tiêu cực của thời tiết cực đoan, hướng tới một đô thị an toàn và bền vững hơn” - lãnh đạo Thành ủy Hà Nội nhấn mạnh.

Giải pháp nào giúp Hà Nội thoát ngập?

Trao đổi với PV về giải pháp giúp Hà Nội chống úng ngập, ông Lê Văn Du, Trưởng phòng Quản lý hạ tầng cấp, thoát nước, Sở Xây dựng TP Hà Nội, cho biết về giải pháp, trước mắt tại lưu vực Tô Lịch, TP sẽ tập trung tăng khả năng tiêu thoát của hệ thống về trạm bơm Yên Sở, đáp ứng yêu cầu vận hành khi lượng mưa vượt mức thiết kế 310 mm/2 ngày.

Cụ thể, Hà Nội sẽ cải tạo trạm bơm Yên Sở để bảo đảm vận hành liên tục trong các trận mưa lớn kéo dài, nâng khả năng tiêu nước của tuyến sông hạ lưu Kim Ngưu nối sông Tô Lịch với trạm bơm Yên Sở. Bên cạnh đó, TP sẽ triển khai các công trình chứa nước tạm, trạm bơm chuyển bậc tại các khu đất công, công viên, vườn hoa nhằm hỗ trợ tiêu thoát nước. Quy trình vận hành hạ mực nước sông, hồ trong mùa mưa cũng sẽ được điều chỉnh linh hoạt trước các đợt mưa, bão.

“Dự kiến ngay trong quý IV-2025, Sở Xây dựng sẽ hoàn thiện đề án xử lý úng ngập cục bộ, trình UBND TP Hà Nội phê duyệt để tổ chức triển khai. Đồng thời, Hà Nội sẽ đẩy nhanh tiến độ các dự án chống úng ngập đang thực hiện và bổ sung thêm các dự án cấp bách ứng phó với các trận mưa cực lớn trong thời gian qua” - ông Du cho hay.

Đại diện Sở Xây dựng cũng cho biết TP cần tập trung hoàn thiện hạ tầng thoát nước, đặc biệt tại lưu vực sông Nhuệ. Trong đó, TP phải tập trung nạo vét lòng sông để tăng dung tích chứa và khả năng tiêu thoát; đồng thời phát huy công suất trạm bơm tiêu Yên Nghĩa 120 m³/giây thông qua việc hoàn thành hồ Yên Nghĩa 2, 3, kênh La Khê và cửa xả ra sông Đáy.

Hà Nội cũng sẽ triển khai cụm công trình đầu mối Liên Mạc, cải tạo trạm bơm Thụy Phương, hệ thống mương tiêu ra sông Nhuệ và bổ cập nước cho sông Tô Lịch. Giai đoạn I của hệ thống thoát nước lưu vực Tả Nhuệ và Hữu Nhuệ (khu vực Hà Đông) sẽ được thiết kế để chống chịu với cường độ mưa vượt 310 mm/2 ngày.

Ngoài ra, TP dự kiến bổ sung các trạm bơm cục bộ giải quyết ngập tại các khu đô thị địa hình thấp như Linh Đàm, Yên Xá, Văn Phú, Việt Hưng, Geleximco, Dương Nội, An Hưng, Trung Hòa - Nhân Chính. Đề nghị các khu đô thị (Ciputra, Geleximco, Dương Nội, An Hưng…) chủ động đầu tư hạ tầng thoát nước theo quy hoạch; tiến hành nạo vét các kênh mương, sông và đẩy nhanh tiến độ các dự án tiêu thoát nước…

Về giải pháp lâu dài, ông Du cho hay TP sẽ tính toán đồng bộ trong quá trình lập quy hoạch cao độ nền thoát nước Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, với khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu và các trận mưa cực đoan. Đồng thời triển khai xây dựng các công trình đầu mối thoát nước theo quy hoạch thoát nước của thủ đô và quy hoạch tiêu nước hệ thống sông Nhuệ. Bên cạnh đó, Hà Nội cũng nghiên cứu bổ sung quy định bắt buộc công trình mới phải có hệ thống chứa nước mưa để tái sử dụng và giảm ngập.•

TRỌNG PHÚ

Nguồn PLO : https://plo.vn/bao-gio-ha-noi-giai-duoc-bai-toan-ung-ngap-post874742.html