Bảo tồn nguồn gen, định hướng phát triển vùng dược liệu trà hoa vàng

7 giờ trướcBài gốc

Trà hoa vàng (Camellia chrysantha), thuộc họ chè (Theaceae), từ lâu đã được biết đến là loài cây quý hiếm với sắc hoa vàng rực rỡ. Ngoài tên gọi quen thuộc, loài cây này còn được gọi là trà rừng, kim hoa trà hay trà trường thọ.

Không chỉ đẹp về hình thức, trà hoa vàng còn chứa nhiều hoạt chất quý có lợi cho sức khỏe, được giới khoa học coi là "thần dược" tự nhiên. Chính vì vậy, việc bảo tồn nguồn gen và định hướng phát triển vùng dược liệu trà hoa vàng đang trở thành mối quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu cũng như cơ quan quản lý.

Giá trị dược liệu đặc biệt của trà hoa vàng

Các nghiên cứu hiện đại cho thấy trong hoa và lá trà hoa vàng có đến 33,8% hoạt chất có khả năng tác động đến sự phát triển của tế bào ung thư. Ngoài ra, nhiều thành phần khác giúp hạ huyết áp, giảm cholesterol, kiểm soát đường huyết, ngăn ngừa xơ vữa động mạch, hạn chế huyết khối, bảo vệ tim mạch và cải thiện hệ miễn dịch.

Trà hoa vàng – loài dược liệu quý hiếm với hoa vàng rực rỡ, vừa có giá trị cảnh quan vừa có giá trị y học

Trà hoa vàng cũng hỗ trợ điều trị rối loạn thần kinh (Alzheimer, Parkinson), chống viêm loét dạ dày, giảm stress oxy hóa và kéo dài tuổi thọ.

Không chỉ có giá trị y học, loại cây này còn có thể được chiết xuất làm nguyên liệu mỹ phẩm, thực phẩm chức năng và dược phẩm công nghệ cao. Nhờ đó, trà hoa vàng vừa mang lại giá trị sức khỏe, vừa mở ra tiềm năng kinh tế lớn nếu được đầu tư phát triển đúng hướng.

Lá, búp non và hoa trà đều là các bộ phận từ cây trà hoa vàng được đem về sử dụng làm thuốc

Hoa trà hoa vàng mọc đơn độc trên cuống lá. Mỗi bông có khoảng 8-10 cánh hoa, màu vàng bắt mắt. Có 3-4 vòi nhụy và chỉ dính nhau 1 phần. Thời điểm nở nhiều hoa là tháng 11 và kéo dài tới tận tháng 3 mới tàn. Từ tháng 1 đến tháng 3 là lúc mà cây ra nhiều lá mới.

Tuy nhiên, việc bảo tồn và phát triển một loài thực vật (cây trà hoa vàng) này luôn gặp khó khăn đối với các cơ quan nghiên cứu, nhà khoa học, ngay cả đối với các tổ chức kinh tế tập thể hay tư nhân.

Cây trà hoa vàng cao từ 2-5 m, thường nở hoa từ tháng 11 hằng năm

Cơ duyên và nỗ lực bảo tồn

Trong một lần công tác tại vùng núi vào năm 2016, TS. nông nghiệp Vũ Văn Tâm được mời uống loại nước màu vàng nhạt.

Tò mò tìm hiểu, ông mới biết đó chính là trà hoa vàng – loài thảo dược quý mà đồng bào địa phương vẫn dùng để bảo vệ sức khỏe. Từ cơ duyên ấy, ông bắt đầu dành tâm huyết nghiên cứu, sưu tầm và bảo tồn loài cây đặc biệt này.

Gần 10 năm qua, ông đã dày công thu thập, nhân giống và lưu giữ hàng chục giống trà hoa vàng, trong đó có nhiều giống quý ở Cúc Phương, Ba Vì.

Tại xã Gia Lâm, Nho Quan (Ninh Bình), ông đầu tư xây dựng "Công viên Trà hoa vàng" trên vùng núi Cổ Ngựa hoang sơ, biến nơi rừng rậm nước đọng thành khu bảo tồn với khoảng 10.000 cây thuộc hàng chục giống khác nhau.

TS Vũ Văn Tâm tại Công viên Trà Hoa vàng, Thung lũng Cổ Ngựa, Nho Quan, Ninh Bình (Ảnh: NVCC)

TS. Vũ Văn Tâm chia sẻ, điều ông quan tâm nhất hiện nay không phải khai thác thị trường mà là gìn giữ nguồn gen. Bởi nhiều giống trà hoa vàng mọc tự nhiên đang dần biến mất, nếu không có giải pháp bảo tồn kịp thời, sẽ rất khó phục hồi.

Công viên hiện không chỉ là "ngân hàng gen" mà còn trở thành nơi giáo dục, nghiên cứu và trải nghiệm cho học sinh, sinh viên, nhà khoa học cũng như khách tham quan. Hoa sau khi thu hoạch được áp dụng kỹ thuật cấp đông sâu ở nhiệt độ từ -40 đến -50 độ C, rồi hạ áp suất để giữ nguyên màu sắc, hình dáng và dược chất. Nhờ đó, giá trị y học được bảo toàn, đồng thời mở ra khả năng chế biến đa dạng sản phẩm.

Song song với bảo tồn, công viên còn hướng tới phát triển du lịch sinh thái, biến trà hoa vàng thành biểu tượng gắn kết giữa khoa học, giáo dục và cộng đồng.

Tiềm năng phát triển kinh tế dược liệu

Trà hoa vàng được thị trường đánh giá cao với mức giá dao động lớn: hoa tươi từ 300.000 – 900.000 đồng/kg, lá khô khoảng 300.000 – 500.000 đồng/kg, trà chế biến từ 8 – 10 triệu đồng/kg, loại đặc biệt có thể lên đến 12 – 18 triệu đồng/kg.

Với giá trị này, trà hoa vàng có thể trở thành cây trồng giúp người dân miền núi tăng thu nhập. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo việc phát triển cần dựa trên vùng trồng chuyên canh, áp dụng tiêu chuẩn sản xuất nghiêm ngặt, tránh khai thác tự phát gây suy giảm nguồn gen và mất cân bằng sinh thái.

Trà hoa vàng được thị trường đánh giá cao nhờ giá trị dược liệu và kinh tế đặc biệt

Trong tương lai, ứng dụng công nghệ cao để sản xuất trà hòa tan, tinh chất chiết xuất cho mỹ phẩm và thực phẩm chức năng sẽ là hướng đi bền vững. Khi đó, cây không chỉ mang lại lợi ích kinh tế trước mắt mà còn góp phần xây dựng thương hiệu dược liệu Việt Nam trên thị trường.

Kết nối bảo tồn với phát triển bền vững

Trong Chiến lược phát triển y, dược cổ truyền Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Chính phủ đã nhấn mạnh nhiệm vụ bảo tồn và phát triển bền vững nguồn gen dược liệu. Với những loại cây quý hiếm như trà hoa vàng, định hướng đặt ra không chỉ là khai thác kinh tế, mà trước hết phải bảo tồn lâu dài, bảo đảm nguồn gen cho nghiên cứu khoa học và y học cộng đồng.

Tác dụng của trà được các nhà nghiên cứu chỉ ra và chứng minh

Các chuyên gia cho rằng, để trà hoa vàng thực sự trở thành cây dược liệu chủ lực, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa cơ quan quản lý, nhà khoa học và doanh nghiệp. Chính sách cần gắn chặt ba trụ cột: bảo tồn gen – phát triển vùng trồng – chế biến công nghệ cao, từ đó hình thành chuỗi giá trị bền vững.

Trà hoa vàng không chỉ là dược liệu quý, mà còn là minh chứng cho sự gắn kết giữa khoa học và đời sống. Từ một loài cây từng chỉ được dùng trong dân gian, nay trà hoa vàng đang được bảo tồn, nghiên cứu và mở ra hướng phát triển kinh tế – xã hội. Nếu được đầu tư bài bản, đây sẽ là cây trồng vừa góp phần chăm sóc sức khỏe cộng đồng, vừa mang lại sinh kế bền vững cho người dân miền núi.

Trà hoa vàng không đơn thuần là một loại nước uống. Đây là nguồn dược liệu quý hiếm, cần được bảo tồn, nhân giống và phát triển để mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng.

Minh Diễm

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/bao-ton-nguon-gen-dinh-huong-phat-trien-vung-duoc-lieu-tra-hoa-vang-169250913115524988.htm