Bảo tồn nhà rông: Giữ hồn Tây Nguyên giữa dòng chảy hiện đại

Bảo tồn nhà rông: Giữ hồn Tây Nguyên giữa dòng chảy hiện đại
8 giờ trướcBài gốc
Tọa đàm tổ chức trong không gian thiên nhiên của Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam. (Ảnh: Bích Ngọc)
Buổi tọa đàm có sự tham dự của TS. Bùi Ngọc Quang, Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam; PGS.TS Trần Hồng Hạnh, Phó Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam; TS. Lưu Hùng, nguyên Phó Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, các nhà nghiên cứu cùng 20 người Ba Na tại làng Kon Rbàng, xã Ngọk Bay, tỉnh Quảng Ngãi.
Tọa đàm nhằm nhìn lại hành trình bảo tồn ngôi nhà rông Ba Na tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, đồng thời trao đổi về công tác gìn giữ và phát huy giá trị kiến trúc dân gian trong bối cảnh hiện nay.
Mở đầu tọa đàm, TS. Bùi Ngọc Quang, Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng nhấn mạnh ý nghĩa sâu sắc của nhà rông. Đây không chỉ là nơi hội họp của dân làng trong các dịp quan trọng, mà còn là biểu tượng của sức mạnh cộng đồng, quan niệm về tâm linh để mang lại sự đoàn kết, phát triển cho cộng đồng làng.
“Cộng đồng nào có nhà rông càng cao, càng lớn và đẹp thì càng cho thấy sức mạnh cộng đồng của dân làng”, ông chia sẻ.
TS. Bùi Ngọc Quang, Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng chia sẻ về việc bảo tồn nhà rông. (Ảnh: Bích Ngọc)
Trải qua lịch sử, những ngôi nhà rông có nhiều thay đổi và dần mai một do sự phát triển xã hội, quá trình giao lưu - tiếp biến. Ngày xưa, nhà rông hoàn toàn được làm bằng vật liệu thiên nhiên ở Tây Nguyên như gỗ, tranh, tre, nứa, lá và cỏ tranh. Nhưng hiện nay, ngay ở chính trong cộng đồng cũng thay đổi, nhiều công trình thay thế bằng mái tôn, cột bê tông do nguồn vật liệu truyền thống khan hiếm.
TS. Bùi Ngọc Quang chỉ ra vấn đề trong công tác bảo tồn là việc giữ gìn nhà rông theo đúng kiến trúc nguyên bản của người dân tộc Ba Na trong bối cảnh đương đại ngày nay.
Nhà rông trong khuôn viên Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam. (Ảnh: Minh Anh)
Ngôi nhà rông tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam hiện nay là kết quả của quá trình hợp tác giữa cán bộ Bảo tàng và dân làng Ba Na tại làng Kon Rbàng. Về khoảng thời gian nghiên cứu phục dựng công trình, TS. Lưu Hùng, nguyên Phó Giám đốc Bảo tàng chia sẻ: “Ngôi nhà rông đã được tạo dựng một cách hết sức khó khăn và công phu, đây là thành tựu rất lớn của Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam”.
Theo ông Hùng, năm 1999, khi nhóm nghiên cứu tới làng Kon Rbàng để khảo sát, ngôi nhà rông của làng Kon Rbàng đã lợp tôn, sân sàn phía trước là bê tông cốt thép. Song bằng phương pháp điền dã dân tộc học, đội cán bộ Bảo tàng xác định được bộ khung vẫn giữ nguyên kiến trúc truyền thống. Đây cũng là nhà rông duy nhất còn lưu giữ được cấu trúc của nửa đầu thế kỷ XX.
TS. Lưu Hùng, nguyên Phó Giám đốc Bảo tàng chia sẻ về quá trình bảo tồn nhà rông. (Ảnh: Bích Ngọc)
“Ngôi nhà rông tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam được xác định có cấu trúc y nguyên như cấu trúc nhà rông làng Kon Rbàng xưa kia”, TS. Lưu Hùng khẳng định.
Ngôi nhà rông tại Bảo tàng có giá trị không chỉ nhờ độ hiếm của mẫu nhà rông nguyên bản, mà còn bởi những khó khăn trong quá trình tìm vật liệu xây dựng. Thời điểm khởi công năm 2002, 30 người Ba Na được đón ra Bảo tàng để xử lý phần tre, nứa, cỏ tranh. Tuy nhiên, do thiếu nguồn gỗ, dự án tạm dừng, cán bộ Bảo tàng phải sang Lào tìm vật liệu thay thế.
Sau khi khắc phục vấn đề, năm 2003, cán bộ Bảo tàng đón người Ba Na trở lại để hoàn thiện công trình. Nếu tính cả hai đợt, có tổng cộng 59 lượt người với khoảng 3.350 ngày làm việc miệt mài để dựng nên kiến trúc như ngày nay.
Nhà rông tại Bảo tàng đã trải qua ba lần tu sửa, lần gần nhất diễn ra vào đầu tháng 10, với sự góp sức của 20 người Ba Na từ xã Ngọk Bay. Theo cán bộ Bảo tàng, trong 20 người Ba Na tại đây, có người bán cả trâu, gà để yên tâm ra Hà Nội, vì sợ không ai trông nom trong thời gian xa quê. Đúng như TS. Bùi Ngọc Quang chia sẻ, ngôi nhà này không phải của Bảo tàng, mà là của chính người Ba Na, họ đang gìn giữ và bảo tồn vẻ đẹp dân tộc mình.
20 người Ba Na nhận bằng khen từ Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam. (Ảnh: Bích Ngọc)
Tại tọa đàm còn diễn ra phần hỏi đáp, giao lưu của các bạn sinh viên, xoay quanh kiến trúc nhà rông và phương thức gìn giữ, bảo tồn và truyền lại giá trị cho thế hệ sau, cho thấy sự quan tâm, trân trọng của thế hệ trẻ hôm nay với di sản văn hóa dân tộc.
Cuối cùng, TS. Bùi Ngọc Quang nhấn mạnh trách nhiệm của Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam trong gìn giữ và bảo tồn giá trị văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Trong bối cảnh vật liệu truyền thống ngày càng khan hiếm, việc bảo tồn trọn vẹn tính nguyên bản của di sản là điều không dễ dàng. Tuy nhiên, đội ngũ cán bộ Bảo tàng sẽ tiếp tục nỗ lực tìm mọi cách gìn giữ, lan tỏa những giá trị cốt lõi, vẻ đẹp di sản văn hóa dân tộc Việt Nam.
Phần giao lưu hỏi đáp giữa các bạn sinh viên tại tọa đàm. (Ảnh: Bích Ngọc)
Minh Anh-Bích Ngọc
Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/bao-ton-nha-rong-giu-hon-tay-nguyen-giua-dong-chay-hien-dai-331426.html