Bảo tồn, tôn tạo Đền Trấn Vũ - di tích kiến trúc nghệ thuật đặc sắc

3 giờ trướcBài gốc

Đặc trưng của ngôi đền là xây dựng quay về hướng Bắc, trong hậu cung có thờ Đức Thánh Huyền Thiên Trấn Vũ. (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)

Trong hành trình du lịch Thủ đô, cùng với nhiều điểm đến bên dòng sông Hồng hiền hòa, du khách có thể ghé thăm ngôi đền Trấn Vũ nằm ven đê trên địa bàn quận Long Biên, để được nghe những câu chuyện về văn hóa tâm linh đậm chất Việt, về Di sản Văn hóa Phi vật thể kéo co ngồi và chiêm ngưỡng Bảo vật quốc gia pho tượng Huyền Thiên Trấn Vũ.

Ngôi đền với lịch sử lâu đời

Đền Trấn Vũ ở phường Long Biên được khởi dựng vào thời vua Lê Thánh Tông. Theo lời kể của những người cao niên trong làng thì vua Lê Thánh Tông đi chinh phạt phương Nam có đóng quân ở Cự Linh, đức vua được Thánh Tổ ứng mộng. Ngài bèn cho lập đền thờ, tượng và bài vị bằng gỗ ghi chữ vàng “Hiển linh Trấn Vũ quán”.

Đền Trấn Vũ đã trải qua nhiều đợt tu sửa vào và đến thời Nguyễn thì được tu sửa và xây dựng lại hoàn toàn. Đền được xây dựng làm 3 phần là tiền tế, trung đường và hậu cung. Đặc trưng của ngôi đền là xây dựng quay về hướng Bắc, trong hậu cung có thờ Đức Thánh Huyền thiên Trấn Vũ.

Pho tượng đồng Huyền Thiên Trấn Vũ được công nhận là Bảo vật quốc gia ngày 25/12/2015. (Ảnh: Minh Quyết/TTXVN)

Đền Trấn Vũ được xây dựng trên thế đất Quy Xà hội tụ và nhìn về hướng Bắc gồm tiền tế, trung đường và hậu cung. Hai tòa trước đều có 5 gian, dưới dạng tường hồi bít đốc, chung một máng nước. Trên mái đền, tại vị trí bờ nóc đắp trang trí hình tượng rồng chầu mặt trời. Trên đỉnh bờ nóc, phía hai đầu đốc có gắn hai đầu kìm. Tiền tế có khoảng hiên rộng, nối với sân bằng bậc tam cấp. Tòa trung cung, kiến trúc về cơ bản giống tòa đại bái, vẫn giữ được nhiều nét chạm trổ của kiến trúc gốc từ thế kỷ XIX. Hậu cung là nơi đặt tượng thờ thần Trấn Vũ, được nối với trung cung bằng một hệ mái tại vị trí gian thờ, xây dựng theo kiểu phương đình, hai tầng tám mái, nhưng chủ yếu các cấu kiện chỉ được bào trơn đóng bén.

Đền Trấn Vũ thuộc phường Long Biên (trước là phường Thạch Bàn, quận Long Biên, Hà Nội). (Ảnh: Minh Quyết/TTXVN)

Trải qua các thời kỳ lịch sử, qua quá trình trùng tu vẫn giữ được các câu đối, hoành phi, các đầu đốc... Và hiện nay đền vẫn giữ được rất nhiều tài liệu quý giá như là 50 quẻ thẻ khắc trên gỗ, trong đền còn lưu giữ 23 đạo sắc phong đã được công nhận là tài liệu quý hiếm, những sắc phong đó có từ năm 1470 vẫn được lưu giữ cho đến ngày nay.

Ngoài kiến trúc đặc sắc và những di vật quý, đền Trấn Vũ còn lưu giữ pho tượng đức Huyền Thiên Trấn Vũ - một trong 2 pho tượng cổ bằng đồng lớn nhất còn tồn tại đến ngày nay. Cùng với tượng Trấn Vũ ở đền Quán Thánh (Ba Đình), tượng Trấn Vũ ở đền Trấn Vũ là biểu hiện rực rỡ của nghệ thuật tạo tượng lớn và kỹ thuật siêu việt trong nghề đúc đồng cổ truyền. Đây là pho tượng đúc liền khối bằng đồng thau, mặt ngoài có sơn thếp. Tượng cao 3,8m, chu vi 8m, nặng 4 tấn.

Năm 1747, nhân dân đúc lại tượng đồng Đức Thánh để thờ, thế nhưng so với công lao to lớn của ngài thì thấy chưa đủ xứng tầm cho nên đến năm 1788, các hương lý và các quan chức sắc của làng đã quyên góp nhân dân để xây dựng và đúc lại tượng đồng của ngài. Sau 14 năm, đến năm 1802, bức tượng được hoàn thành. Đây là một công trình nghệ thuật, điêu khắc đạt được đỉnh cao. Năm 2015, Nhà nước đã công nhận bức tượng Huyền Thiên Trấn Vũ là bảo vật quốc gia.

Đặc sắc lễ hội Đền Trấn Vũ - Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Hằng năm, vào ngày 31/3 (tức ngày mùng 3 tháng Ba âm lịch), tại Lễ hội Đền Trấn Vũ, sẽ diễn ra nghi lễ “Kéo co ngồi” - Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại.

Đây là lễ hội mang bản sắc văn hóa truyền thống, thể hiện sự tôn kính của con người với thần linh, phản ánh những ước mơ, khát vọng của con người, mong muốn có cuộc sống an bình, tốt đẹp. Lễ hội cũng là nét sinh hoạt văn hóa, xuất phát từ nhu cầu cuộc sống của con người, góp phần củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, luôn hướng về nguồn cội; đồng thời là nơi giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa cho thế hệ trẻ tương lai.

Thi đấu kéo co tại Lễ hội Đền Trấn Vũ. (Ảnh: Khánh Hòa/TTXVN)

Về dự Lễ hội Đền Trấn Vũ, nhân dân, du khách thập phương có dịp chiêm ngưỡng pho tượng Huyền Thiên Trấn Vũ - pho tượng đồng đúc liền khối được chế tác khoảng thế kỷ 18, cao hơn 4m, nặng khoảng hơn 4.000kg. Pho tượng đi vào truyền thuyết, gắn liền với lịch sử dựng nước, giữ nước của dân tộc, được Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia năm 2015.

Một trong những giá trị văn hóa nổi bật của Lễ hội truyền thống Đền Trấn Vũ là trình diễn nghi thức “Kéo co ngồi” - một nét sinh hoạt văn hóa dân gian độc đáo của người dân nơi đây.

Theo sử sách, nghi thức “Kéo co ngồi" là trò diễn nghi lễ trong hội đền Trấn Vũ để hầu Đức thánh Linh Lang - vị Thành Hoàng của làng Ngọc Trì, xã Cự Linh xưa, (thuộc phường Thạch Bàn, quận Long Biên cũ, nay là phường Long Biên), thành phố Hà Nội. Điểm độc đáo của nghi lễ này là các đội tham gia ngồi trên nền đất để kéo, người kéo co ngồi chân co chân duỗi và ngồi xen kẽ, người quay mặt bên này, người bên kia của dây. Thông qua trò chơi và nghi lễ Kéo co ngồi", người dân cầu cho mưa thuận, gió hòa và mùa vụ bội thu.

Theo truyền thuyết, xưa kia làng Ngọc Trì có 12 cái giếng. Khi gặp hạn hán, làng chỉ còn duy nhất giếng thuộc xóm Đìa, còn gọi là mạn Đìa còn nước. Trai ở mạn Đường, mạn Chợ xuống giếng mạn Đìa lấy nước, bị trai mạn Đìa ngăn không cho lấy. Thời đó, quang gánh nước được làm từ dây song. Hai bên giằng co nhau cái quang đựng nước. Bên giằng, bên giữ, lại sợ đổ nước nên ngồi xuống ôm lấy cả thùng nước. Hạn hán qua đi, nhớ lại tích ấy, các cụ nghĩ ra trò kéo co ngồi để trình diễn trong hội làng, với mong muốn cầu cho mưa thuận, gió hòa.

Năm 2014, nghi thức "Kéo co ngồi" Đền Trấn Vũ được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Bảo tồn và trùng tu Đền Trấn Vũ

Đền Trấn Vũ được khởi dựng từ thế kỷ XV và công nhận là di tích nghệ thuật cấp Quốc gia từ năm 1990. Tuy nhiên, do tác động của thời gian, nhiều hạng mục đã xuống cấp nghiêm trọng, việc tu bổ, tôn tạo là nhiệm vụ cấp thiết nhằm gìn giữ cội nguồn, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng, đồng thời quảng bá hình ảnh địa phương.

Để chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, cũng như chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ phường Long Biên lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, tháng 8 vừa qua, Đảng ủy - Hội đồng Nhân dân - Ủy ban Nhân dân - Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phường Long Biên đã tổ chức Lễ khởi công dự án “Tu bổ, tôn tạo di tích kiến trúc - nghệ thuật đền Trấn Vũ.”

Đây là dự án được Hội đồng Nhân dân quận Long Biên (trước đây) phê duyệt chủ trương tại Nghị quyết số 96/NQ-HĐND ngày 14/3/2023, Ủy ban Nhân dân quận Long Biên (trước đây) phê duyệt tại Quyết định số 3823/QĐ-UBND ngày 04/10/2024, với tổng mức đầu tư gần 64 tỷ đồng.

Quy mô dự án gồm: quy hoạch tổng thể khuôn viên hơn 7.500m²; cải tạo hạ tầng kỹ thuật; tu bổ đền, chùa, nhà trưng bày, khu phụ trợ… bảo đảm vừa tăng tuổi thọ công trình, vừa giữ nguyên yếu tố gốc của di tích.

Để công trình được thi công đúng tiến độ, đạt chất lượng cao nhất, lãnh đạo Ủy ban Nhân dân phường Long Biên đề nghị Ban Quản lý dự án phường quản lý, điều hành quá trình thực hiện Dự án. Đảm bảo quá trình thi công tuân thủ nghiêm ngặt hồ sơ thiết kế, các quy định kỹ thuật, tiêu chuẩn chất lượng và an toàn lao động. Sử dụng nguồn vốn dự án hiệu quả, minh bạch và đúng quy định của pháp luật. Thường xuyên kiểm tra, đôn đốc các nhà thầu và các đơn vị, tăng cường nhân lực, vật tư, phương tiện trong quá trình thi công đảm bảo tiến độ Dự án. Các nhà thầu thi công nghiêm túc theo thiết kế, bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật, mỹ thuật và giữ gìn nét cổ kính của di tích.

Lãnh đạo Ủy ban Nhân dân phường Long Biên cũng đề nghị Ủy ban Mặt trận Tổ quốc phường, Ban Giám sát đầu tư cộng đồng; Cấp ủy chi bộ, Lãnh đạo tổ dân phố, Ban công tác mặt trận các tổ dân phố; Tiểu Ban quản lý di tích cùng toàn thể nhân dân tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để Dự án được thực hiện theo đúng hồ sơ thiết kế đã duyệt, đảm bảo chất lượng công trình và hoàn thành theo đúng tiến độ.

Trong bối cảnh chào đón nhiều sự kiện trọng đại của đất nước nói chung và của phường Long Biên sau sáp nhập (tháng 7/2025) nói riêng, dự án được kỳ vọng sẽ góp phần giữ gìn di sản văn hóa, xây dựng phường Long Biên "Xanh-Văn minh-Hiện đại", thúc đẩy và bồi đắp du lịch, văn hóa địa phương phát triển, cũng như góp phần phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp, lâu đời gắn với thúc đẩy kinh tế-du lịch-xã hội của đất nước trong tình hình mới./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/bao-ton-ton-tao-den-tran-vu-di-tich-kien-truc-nghe-thuat-dac-sac-post1055511.vnp