Bảo vệ trẻ em trước mạng xã hội: Cấm hay cần cách tiếp cận mới?

17 giờ trướcBài gốc

Việc Australia chính thức cấm người dưới 16 tuổi sở hữu tài khoản mạng xã hội đã tạo nên cuộc tranh luận lớn trên toàn cầu. Chính phủ nước này cho rằng biện pháp là cần thiết để bảo vệ trẻ em trước khủng hoảng sức khỏe tâm thần, nội dung độc hại và các hình thức tội phạm mạng ngày càng tinh vi.

Trẻ em dành ngày càng ít thời gian để vui chơi với bạn bè hay khám phá thiên nhiên. (Nguồn: Pexels)

Cấm có giải quyết được gốc rễ?

Nhiều nghiên cứu đã xác định mạng xã hội là một trong những yếu tố góp phần làm suy giảm sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên, gây gián đoạn giấc ngủ và giảm khả năng tập trung.

Trong khi đó, trẻ em dành ngày càng ít thời gian để vui chơi với bạn bè hay khám phá thiên nhiên, làm hạn chế cơ hội học tập và phát triển thực tế. Do não bộ trải qua quá trình tái cấu trúc trong độ tuổi vị thành niên, sử dụng mạng xã hội quá nhiều và lặp đi lặp lại có thể gây ra ảnh hưởng lâu dài.

Thạc sĩ Vũ Bích Phượng, giảng viên Tâm lý học tại Đại học RMIT, ghi nhận sáng kiến của Australia: “Động thái táo bạo này thể hiện quyết tâm giải quyết các rủi ro và tội phạm mạng tinh vi nhắm vào trẻ em. Lệnh cấm mạng xã hội cũng hướng tới thúc đẩy chia sẻ trách nhiệm giữa phụ huynh và các ‘ông lớn’ công nghệ”.

Cô Phượng cho rằng, trong khi các hình thức giải trí truyền thống như phim ảnh và truyền hình được giám sát, kiểm duyệt và quản lý chặt chẽ theo độ tuổi, thì mạng xã hội vốn tiếp cận người dùng trực tiếp hơn lại chưa được pháp luật giám sát chặt chẽ.

Việt Nam có thể cân nhắc phương án cấm nhưng, việc thực thi lệnh cấm sẽ không hề đơn giản và sự giám sát của phụ huynh vẫn là yếu tố then chốt. “Chúng ta có thể nhìn xung quanh và thấy trẻ em Việt xem video ngắn trên TikTok hoặc Facebook bằng điện thoại thông minh của cha mẹ hoặc ông bà. Các em không cần tài khoản riêng để sử dụng mạng xã hội”, cô Phượng nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, bất bình đẳng giới cũng là câu hỏi quan trọng. Tiến sĩ Gordon Ingram, giảng viên cấp cao ngành Tâm lý học tại Đại học RMIT chỉ ra rằng trong khi các bé gái thường sử dụng TikTok, Instagram, thì các bé trai dành nhiều thời gian trong thế giới game trực tuyến vốn hoạt động như một dạng mạng xã hội. Vì vậy, việc cấm mạng xã hội nhưng không cấm game trực tuyến sẽ tạo ra các vấn đề về bình đẳng giới, có thể sẽ bất công với trẻ em gái.

Cấm mạng xã hội cũng có thể khiến trẻ chuyển hướng sang các kênh liên lạc ít giám sát hơn như WhatsApp, Discord, Roblox, hoặc sử dụng VPN để vượt qua giới hạn độ tuổi. Tiến sĩ Jeff Nijsse, giảng viên cấp cao ngành Kỹ thuật phần mềm (RMIT), cảnh báo VPN không chỉ che giấu vị trí mà còn phá vỡ thuật toán phân vùng địa lý, vô tình khiến trẻ tiếp xúc với nội dung không phù hợp từ các khu vực khác.

Một vấn đề khác được Tiến sĩ Jeff Nijsse nêu ra là thẻ SIM rác. Pháp luật Việt Nam yêu cầu tất cả tài khoản mạng xã hội phải được xác minh qua số điện thoại di động. Tuy nhiên, thẻ SIM rác vẫn tràn lan trên thị trường, mang đến giải pháp tiềm năng cho những người dùng muốn “luồn lách” bước xác minh.

Khi không thể yêu cầu người dùng cung cấp giấy tờ tùy thân, các nền tảng sẽ cần chuyển sang ước tính tuổi dựa trên khuôn mặt, nhưng công nghệ này vẫn còn chưa hoàn thiện.

Thử nghiệm của chính phủ Australia cho thấy các mô hình AI của họ gặp khó khăn trong việc xác định chính xác nhóm nhân khẩu học từ 13-16 tuổi. Việc ước tính độ tuổi khuôn mặt có nguy cơ dẫn đến dương tính giả hoặc âm tính giả như chặn nhầm người lớn hoặc cấp nhầm quyền truy cập cho trẻ em”.

Hướng tiếp cận bền vững hơn

Trước những vấn đề của lệnh cấm mạng xã hội, nhiều chuyên gia cho rằng cách tiếp cận “an toàn kỹ thuật số” có thể sẽ hiệu quả hơn. Cách tiếp cận này tập trung vào việc giáo dục trẻ em và phụ huynh về các rủi ro trực tuyến, giúp trẻ nhận thức rõ hơn về các mối nguy hiểm, đồng thời giúp phụ huynh hiểu rõ hơn cách con mình đang sử dụng công nghệ. Tuy nhiên, cách này không chỉ đơn thuần xoay quanh việc phổ cập kỹ năng số.

Thạc sĩ Vũ Bích Phượng, Tiến sĩ Gordon Ingram và Tiến sĩ Jeff Nijsse. (Nguồn: RMIT)

Tiến sĩ Gordon Ingram giải thích: “An toàn kỹ thuật số cũng có nghĩa là vận động các công ty công nghệ tích hợp thêm nhiều tính năng an toàn vào ứng dụng và thuật toán của họ, thúc đẩy các nhà nghiên cứu và nhà thiết kế xem xét kỹ hơn quan điểm và hoạt động của giới trẻ.

Qua đó, chúng ta có thể xây dựng mạng internet an toàn hơn, toàn diện hơn, phù hợp hơn với nhu cầu của trẻ em và bảo vệ trẻ khỏi những nguy cơ dễ bị tổn thương”.

Theo ông, cha mẹ Việt cần nhận thức rõ hơn về hoạt động trực tuyến của con em mình, trò chuyện sâu sắc với con về các hoạt động của con và tìm hiểu các công cụ an toàn số hiện có để chặn nội dung độc hại, hạn chế thời gian sử dụng thiết bị điện tử và ngăn chặn tiếp xúc với người lạ trên mạng.

Hơn nữa, thay vì cấm hoàn toàn mạng xã hội, một giải pháp hiệu quả hơn là yêu cầu các công ty công nghệ tuân thủ việc tạo ra một môi trường trực tuyến an toàn hơn cho trẻ em và thanh thiếu niên. “Điều này đặc biệt quan trọng vì việc trẻ em sử dụng các công cụ AI cũng sẽ bùng nổ trong vài năm tới”, cô Phượng nhấn mạnh.

Ngọc Hoàng

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/bao-ve-tre-em-truoc-mang-xa-hoi-cam-hay-can-cach-tiep-can-moi-337361.html