'Bất ổn' ở thôn Bình Yên

4 giờ trướcBài gốc

Người lao động thực hiện công đoạn cán nhôm.

Môi trường ô nhiễm

Có mặt tại thôn Bình Yên, xã Nam Ninh, tỉnh Ninh Bình vào những ngày thu tháng 9 chúng tôi được tận mắt chứng kiến dọc ngang đường làng, ngõ xóm ở Bình Yên chất đầy bao xỉ than, gỗ vụn… được tập kết để phục vụ việc cô đúc nhôm phế thải; những dòng nước thải đen ngòm từ hoạt động nhúng rửa, đánh bóng sản phẩm nhôm bằng hóa chất lững lờ trôi theo cống, rãnh đổ dồn ra con mương trước thôn bốc mùi khó chịu; cùng với đó là tiếng máy ép khuôn đúc, máy dập ầm ầm.

Thôn Bình Yên rộng hơn 72 ha, có 520 hộ (gồm xóm 1 và xóm 2) với 1.752 nhân khẩu; số hộ sản xuất, tái chế nhôm chiếm khoảng 30%, còn lại là sản xuất nông nghiệp, kinh doanh dịch vụ, công chức, viên chức và làm công nhân tại các cơ sở sản xuất, nhà máy ở các địa phương lân cận. Thôn được công nhận làng nghề chuyên sản xuất cơ khí tái chế nhôm theo quyết định số 1470/QĐ-UBND ngày 1/10/2012 của UBND tỉnh Nam Định (cũ), tuy nhiên đến năm 2025, theo Quyết định số 775/QĐ-UBND ngày 16/4/2025 UBND tỉnh Nam Định (cũ) đưa làng nghề Bình Yên ra khỏi danh sách làng nghề do các ngành nghề sản xuất thuộc danh mục ngành nghề không khuyến khích phát triển có nguy cơ cao gây ô nhiễm môi trường.

Trưởng xóm Bình Yên 2, Trần Văn Tiến cho biết, toàn thôn Bình Yên có 170 hộ tham gia sản xuất gồm 77 hộ cô đúc nhôm phế liệu; 27 hộ gia công cơ khí các sản phẩm làm từ nhôm và 66 hộ sản xuất, tạo hình, nhúng rửa. Nguyên liệu để sản xuất là nhôm phế liệu với khoảng 400 tấn/tháng, tạo ra sản phẩm nhôm gia dụng như nồi niêu, xoong, chảo… và nhôm thỏi khoảng 360 tấn/tháng với khoảng 1.000 người tham gia lao động. Do việc phát triển làng nghề Bình Yên mang tính tự phát, công nghệ lạc hậu, ý thức bảo vệ môi trường của người sản xuất thấp nên ô nhiễm môi trường do sản xuất tái chế nhôm gây ra ở mức đáng báo động.

Tập kết nhôm thỏi sau khi đúc từ phế liệu.

Theo báo cáo của UBND xã Nam Ninh, thực trạng nước thải của thôn là nước thải sinh hoạt và nước thải phát sinh từ hoạt động sản xuất đều thải trực tiếp ra môi trường; nguồn tiếp nhận nước thải là sông Trục trước thôn dài khoảng 864 m và sông phía Đông thôn dài khoảng 561 m. Hai con sông này hiện đang trong tình trạng ô nhiễm nặng do nước thải phát sinh từ công đoạn nhúng, tẩy, rửa sản phẩm nhôm có chứa nhiều kim loại nặng như Ca, Zn, AL, Axit, xút chưa được xử lý dẫn đến trên bề mặt sông xuất hiện lớp bùn thải dày từ 0,9 m đến 2 m, bề mặt lớp bùn chứa các chất thải nguy hại; nguồn nước thải gián tiếp là sông ba Cồn ở phía Bắc của thôn với chiều dài khoảng 400 m tiếp nhận nước thải sau khi lắng đọng tại hồ điều hòa và được tiêu dần ra sông Hàng phía Tây thôn.

Cùng với đó, thực trạng môi trường không khí xung quanh thôn tuy các thông số đều nằm trong giới hạn cho phép, nhưng trong các mẫu phát hiện thêm hai thông số là H2S04, HCL, đây là hai thông số phát sinh trong quá trình nhúng rửa có sử dụng nguyên liệu Axit.

Giải cứu bất thành

Thời gian qua, các cấp, các ngành tỉnh Nam Định (cũ) đã triển khai nhiều dự án với nhiều tỷ đồng để giảm thiểu ô nhiễm môi trường ở đây nhưng đều không có hiệu quả. Tiêu biểu như Dự án “Khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường làng nghề cơ khí Bình Yên, xã Nam Thanh, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định” do Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nam Định (cũ) làm chủ đầu tư với tổng vốn đầu tư khoảng 100 tỷ đồng; thời gian thực hiện từ năm 2013 – 2018 với các hạng mục như kho chứa chất thải rắn, hệ thống xử lý nước thải công suất 500 m3/ngày đêm, bể lắng cát, bể điều hòa…

Đến năm 2020-2021 thôn tiếp tục được đầu tư Dự án “Xây dựng các hạng mục xử lý môi trường làng nghề Bình Yên, xã Nam Thanh, huyện Nam Trực” do UBND huyện Nam Trực (cũ) làm chủ đầu tư khoảng gần 10 tỷ đồng; gồm các hạng mục như hồ điều hòa, xây dựng đường cống dài 1.000 m đấu nối nước thải từ hồ điều hòa vào khu xử lý… và Dự án “Nạo vét, xử lý kênh môi trường làng nghề thôn Bình Yên, xã Nam Thanh” do UBND xã Nam Thanh (cũ) làm chủ đầu tư.

Tuy nhiên, đến nay hệ thống thu gom và xử lý nước thải phát sinh do hoạt động sản xuất không hoạt động, nguyên nhân là nước sản xuất và sinh hoạt của các hộ thải trực tiếp không qua xử lý lắng đọng vào hệ thống sông Trục dẫn đến tắc nghẽn không dẫn ra được hồ điều hòa; hệ thống máy bơm không hoạt động do bị xút ăn mòn, dẫn đến nước thải sản xuất thải trực tiếp gây ùn tắc úng ngập các sông và rãnh thoát nước của thôn. Hệ thống khí thải mặc dù đã được nhiều đơn vị thử nghiệm, xử lý nhiều lần nhưng đến nay vẫn chưa có mô hình hiệu quả, khí thải phát sinh không được xử lý làm ô nhiễm môi trường không khí; hệ thống kênh mương xung quanh làng sau khi được nạo vét tiếp tục bị ứ đọng do có nhiều tạp chất lơ lửng không thể tiêu thoát.

Chuẩn bị nguyên liệu là các loại nhôm phế thải để tái chế.

Theo Chủ tịch UBND xã Nam Ninh Lưu Văn Dũng, nhằm triệt để xử lý ô nhiễm môi trường ở thôn Bình Yên, xã đang tính đến hai giải pháp căn cơ là chuyển đổi ngành nghề cho các hộ dân và di dời các cơ sở gây ô nhiễm vào Cụm công nghiệp Nam Thanh 1 (gần địa bàn thôn Bình Yên, đang được triển khai quy trình đầu tư).

Tuy nhiên cả hai giải pháp trên đều khó thực hiện bởi với giải pháp chuyển đổi ngành nghề, thì hiện tại địa phương cũng chưa biết vận động người dân chuyển đổi sang ngành nghề gì cho phù hợp; cùng với đó, khi thực hiện chuyển đổi cần nhiều nguồn lực để thực hiện các chính sách hỗ trợ theo quy định. Đối với giải pháp di dời các hộ dân đang sản xuất ra khỏi khu dân cư, tập trung tại cụm công nghiệp, nhưng hiện Cụm công nghiệp Nam Thanh 1 mới đang triển khai quy trình đầu tư.

Khi các hộ dân vào cụm công nghiệp phải thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai; theo quy định, diện tích sản xuất tối thiểu trong cụm công nghiệp là 5.000 m2. Với giá đất hiện tại vào khoảng 3 triệu đồng/m2, chi phí để có mặt bằng là rất lớn, còn chưa kể xây dựng nhà xưởng và đóng góp các khoản khác do vậy việc di dời các hộ sản xuất vào cụm công nghiệp cũng khó khả thi.

Trước mắt, nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường, xã Nam Ninh tiếp tục tuyên truyền vận động yêu cầu cơ sở, hộ gia đình sản xuất trong làng nghề phải thực hiện biện pháp bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật; thực hiện biện pháp giảm thiểu khói bụi, bức xạ nhiệt, nước thải và xử lý ô nhiễm môi trường tại chỗ, thu gom, phân loại xử lý chất rắn đúng quy định; yêu cầu các hộ sản xuất tạo hình không sử dụng công nghệ làm sạch bề mặt kim loại bằng hóa chất mà chủ yếu sử dụng công nghệ làm sạch bằng biện pháp cơ học; các hộ cô đúc phải đầu tư áp dụng công nghệ xử lý khí thải đạt tiêu chuẩn cho phép. Cùng đó, chính quyền xã tập trung nguồn lực để nạo vét xử lý bùn thải tại các sông, kênh quanh thôn và trong thôn; duy trì ổn định hoạt động của Hợp tác xã Môi trường thôn Bình Yên.

Bài và ảnh: Thái Thuần (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/cong-dong/bat-ono-thon-binh-yen-20250918122004179.htm