Bảy năm thâm hụt liên tục ngân sách, liệu Nga đã cạn tiền để duy trì xung đột Ukraine?

5 giờ trướcBài gốc

Binh sĩ Nga tham gia lễ duyệt binh kỷ niệm Ngày Chiến thắng trên Quảng trường Đỏ ở Moskva, Nga, ngày 9/5/2019. Ảnh: AFP/TTXVN

Báo The Kyiv Independent cho biết đầu tháng 10, chính phủ Liên bang Nga đã công bố toàn bộ dự thảo ngân sách liên bang giai đoạn 2026 - 2028, trong đó nêu rõ những ưu tiên chính sách chủ chốt của Tổng thống Vladimir Putin trong các năm tới.

Trong báo cáo dành cho tổ chức tư vấn Free Russia Foundation, được chia sẻ với báo The Kyiv Independent của Ukraine ngày 10/11, cựu cố vấn kinh tế của chính phủ Liên bang Nga đầu những năm 2000, ông Vladimir Milov, cho rằng tình hình ngân sách của Nga hiện nay hoàn toàn không “bình thường”.

Bảy năm thâm hụt liên tiếp

Theo báo cáo, Liên bang Nga đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng ngân sách toàn diện.

Nhà kinh tế cao cấp Vladimir Dubrovskiy tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế - Xã hội Ukraine, cho rằng thâm hụt ngân sách là “vấn đề kinh tế và chính trị - kinh tế nghiêm trọng nhất của Liên bang Nga”.

Theo báo cáo của ông Milov, Liên bang Nga đang đối mặt với bảy năm liên tiếp có mức thâm hụt ngân sách cao (trên 2%) - chuỗi dài chưa từng thấy kể từ năm 1999. Chính phủ Liên bang Nga đã chính thức từ bỏ mục tiêu duy trì thâm hụt dưới 1% GDP.

Đối với năm 2025, mức thâm hụt dự kiến đã được tăng thêm 0,5%, lên tổng cộng 2,6%. Chính phủ Liên bang Nga kỳ vọng thâm hụt năm 2026 sẽ giảm xuống còn 1,6% GDP, nhưng các nhà phân tích cho rằng dự báo này khó khả thi.

“Mức thâm hụt mà Liên bang Nga dự kiến cho năm 2025 là khá đáng kể. Đúng là thâm hụt dự kiến cho 2026 có thấp hơn, nhưng đó chỉ là những con số mang tính ước vọng”, ông Benjamin Hilgenstock, trưởng bộ phận nghiên cứu và chiến lược vĩ mô tại Viện KSE (tổ chức tư vấn lớn nhất Ukraine), nhận định.

Nhà nghiên cứu kinh tế Dubrovskiy cũng cho rằng các con số này là đánh giá thấp.

Theo ông Dubrovskiy, “nếu chiến tranh tiếp diễn, thâm hụt ngân sách chắc chắn sẽ tăng mạnh, như đã từng xảy ra trước đây. Hơn nữa, ước tính này chưa tính đến tác động tiềm tàng của các lệnh trừng phạt kinh tế trong tương lai”.

Ông Hilgenstock bổ sung rằng, trong mọi trường hợp, mức thâm hụt 2 - 3% GDP “là rất lớn đối với Liên bang Nga, bởi nước này không thể tiếp cận nguồn tài chính quốc tế như các quốc gia bình thường”.

Moskva vẫn bị loại khỏi các thị trường tài chính quốc tế do lệnh trừng phạt, khiến họ phải phụ thuộc vào vay nợ trong nước và lượng dự trữ hạn chế. Ngay cả Trung Quốc, từng được xem là nguồn cho vay tiềm năng, cũng đã từ chối cung cấp các khoản vay chính phủ.

Cuộc xung đột đắt đỏ ở Ukraine

Cuộc khủng hoảng tài khóa này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tài trợ cho xung đột ở Ukraine của Liên bang Nga.

Điện Kremlin đã buộc phải, ít nhất là trên giấy tờ, hạn chế việc tăng chi tiêu quân sự nhằm giữ cân đối ngân sách. Tuy nhiên, chính phủ không còn công bố dữ liệu chi tiêu thực tế mà chỉ đưa ra các con số dự kiến.

Trong giai đoạn 2026 - 2028, Moskva tuyên bố chi tiêu quốc phòng sẽ giữ nguyên, giảm nhẹ so với tỷ lệ GDP từ 6,3% năm 2025 xuống 5,5% trong năm 2026 - 2027, và tiếp tục xuống 4,7% vào năm 2028.

Tuy nhiên, ông Milov cho rằng các con số này che giấu một vấn đề sâu xa hơn.

Đó là “tổ hợp công nghiệp - quân sự của Liên bang Nga đang đối mặt với khó khăn tài chính. Để duy trì hoạt động ở mức hiện tại mà không cắt giảm thêm đã trở nên vô cùng khó khăn”.

Hồi tháng 8/2025, ông Sergey Chemezov, Giám đốc điều hành Rostec - nhà sản xuất vũ khí lớn nhất Liên bang Nga - thừa nhận rằng “lợi nhuận sản xuất vẫn ở mức thấp, thậm chí bằng không hoặc âm”, khiến “không còn nhiều vốn dành cho nghiên cứu và phát triển”.

Kết quả, theo ông Milov, là Liên bang Nga chỉ đủ khả năng duy trì một cuộc chiến ở cường độ thấp và giới hạn.

Cựu cố vấn kinh tế của chính phủ Liên bang Nga lưu ý rằng giai đoạn hiện tại của cuộc chiến “không quá khốc liệt” về mức độ sử dụng khí tài như xe tăng, mà chủ yếu dựa vào các cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái (UAV), tên lửa và các đợt tiến công cục bộ.

“Kiểu chiến tranh này họ có thể duy trì được trong một thời gian”, ông Milov nhận định.

Xe quân sự Nga di chuyển trên tuyến đường gần Armiansk, Bán đảo Crimea, ngày 25/2/2022. Ảnh: AFP/TTXVN

Đằng sau việc cắt giảm tiền thưởng

Nhiều khu vực lớn, bao gồm Saint Petersburg, Samara, Tatarstan và Bashkortostan, đã cắt giảm mạnh tiền thưởng tuyển mộ cho các tình nguyện viên ra trận, trong một số trường hợp giảm đến năm lần.

Thay vì phát động một đợt tổng động viên mới, Liên bang Nga đã dựa vào các ưu đãi tài chính và chiến dịch tuyển mộ, đưa ra các hợp đồng hấp dẫn cho những ai tình nguyện chiến đấu tại Ukraine.

Mặc dù các khoản chi này lấy từ ngân sách khu vực chứ không phải ngân sách liên bang, nhưng xu hướng này, theo ông Milov, phản ánh cuộc khủng hoảng ngân sách sâu rộng của Liên bang Nga, vốn đang hạn chế nghiêm trọng khả năng hỗ trợ tài chính của trung ương đối với các địa phương.

Khó khăn trong lựa chọn

Với các kênh tài trợ truyền thống gần như cạn kiệt, Liên bang Nga chỉ còn rất ít lựa chọn để bù đắp thâm hụt ngân sách.

Phần thanh khoản của Quỹ Tài sản Quốc gia, từng là “tấm đệm tài chính” chính của Liên bang Nga, đã giảm xuống chỉ còn 4,2 nghìn tỷ rúp (tương đương 50 tỷ USD), thấp hơn đáng kể so với mức thâm hụt ước tính 5,7 nghìn tỷ rúp (70 tỷ USD) chỉ riêng cho năm 2025.

Việc vay trong nước thông qua phát hành trái phiếu chính phủ gần như không khả thi trong điều kiện hiện nay, khi lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm vượt 15%. Chi phí trả lãi nợ quá cao khiến số vốn huy động được gần như không đáng kể.

Chuyên gia phân tích cao cấp Mark Stalczynski tại tổ chức tư vấn toàn cầu RAND có trụ sở chính ở Mỹ lưu ý rằng chính phủ Liên bang Nga đã tăng thuế “để bù đắp một phần chi tiêu quốc phòng” kể từ khi triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine.

Phương Tây có thể siết nguồn tài chính của Nga bằng cách nào?

Theo ông Milov, cuộc khủng hoảng kinh tế và ngân sách ngày càng trầm trọng của Liên bang Nga là hệ quả trực tiếp của các lệnh trừng phạt từ phương Tây.

Cựu cố vấn kinh tế của chính phủ Liên bang Nga cho rằng châu Âu cần đẩy nhanh quá trình loại bỏ năng lượng Nga - cắt hoàn toàn nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) vào năm 2027 và các nguồn năng lượng khác vào năm 2028 - để làm gián đoạn thêm cỗ máy quân sự của Moskva.

“Điều này vô cùng quan trọng”, ông Milov nhấn mạnh và cho biết thêm rằng nguồn cung khí đốt cho Slovakia và Hungary, cùng với xuất khẩu LNG sang Tây Âu, vẫn là một trong những nguồn thu chủ yếu của tập đoàn Gazprom.

Theo ông Milov, “những hợp đồng này mang lại cho Gazprom hơn một nửa tổng lợi nhuận”..

Nhà kinh tế cao cấp Vasily Astrov tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna cũng cho rằng tình hình tài khóa xấu đi của Liên bang Nga năm nay chủ yếu do hai yếu tố: giá dầu toàn cầu giảm và đồng rúp bị định giá quá cao.

Theo nhà kinh tế Astrov, sức mạnh của đồng rúp khiến doanh thu từ xuất khẩu năng lượng bị giảm khi quy đổi sang nội tệ.

Về phần mình, nhà kinh tế cao cấp Dubrovskiy cho biết thêm trần giá dầu - biện pháp giới hạn giá tối đa cho dầu xuất khẩu đường biển của Nga - vẫn là “biện pháp quan trọng nhất” chống lại Moskva, nhưng vẫn chưa phát huy hết hiệu quả.

Các lệnh trừng phạt thứ cấp và hạn chế nhắm vào các thực thể của Liên bang Nga cụ thể “cho đến nay phần lớn chỉ mang tính biểu tượng và chỉ tạo ra tác động tức thời, ngắn hạn”, ông Dubrovskiy nói và bổ sung rằng: “Cho đến nay, sự sụt giảm giá dầu toàn cầu vẫn là yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất”.

Trong khi đó, ông Milov nhấn mạnh rằng các lệnh trừng phạt của phương Tây - dù không phải là một “biện pháp thần kỳ” đơn lẻ, mà là một hệ thống hạn chế phức tạp - thực sự đang phát huy tác dụng.

“Lạm phát cao và lãi suất cao, rõ ràng, là hệ quả trực tiếp của các lệnh trừng phạt”, ông Milov kết luận.

Thành Nam/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/bay-nam-tham-hut-lien-tuc-ngan-sach-lieu-nga-da-can-tien-de-duy-tri-xung-dot-ukraine-20251111081854806.htm