Đầu tháng 9, Hải quân Ukraine tuyên bố đã dùng TB-2 đánh trúng một tàu cao tốc Nga chở lính dù tại Biển Đen. Video được công bố cho thấy hình ảnh quen thuộc từ camera UAV, xác nhận Bayraktar không còn chỉ làm nhiệm vụ do thám. Đây là dấu mốc quan trọng, đánh dấu lần đầu tiên sau nhiều tháng TB-2 trở lại vai trò vũ khí tấn công.
Trước đó, tình báo Ukraine đã công bố các đoạn video ghi lại cảnh TB-2 phá hủy tàu nhỏ tại cảng Zaliznyi ở Kherson và tấn công một tàu đổ bộ Nga hồi tháng 6. Những lần xuất kích này cho thấy loại UAV này đang dần quay lại chiến trường với vai trò tích cực hơn, thay vì chỉ lặng lẽ quan sát và chỉ thị mục tiêu từ xa như suốt hơn một năm qua.
Bayraktar TB-2 vốn đã được Kiev triển khai từ trước khi xung đột nổ ra. Vụ tấn công đầu tiên diễn ra vào tháng 10/2021, khi nó phá hủy một khẩu pháo D-30 của lực lượng ly khai tại Donbass. Khi xung đột nổ ra, TB-2 nhanh chóng trở thành vũ khí lợi hại, từng góp phần cản bước đoàn xe bọc thép Nga tiến gần Kiev và hỗ trợ tái chiếm Đảo Rắn.
Thành công ban đầu đã biến TB-2 thành biểu tượng tuyên truyền của Ukraine, thậm chí có bài hát “Bayraktar” lan truyền. Hình ảnh UAV giá rẻ nhưng hiệu quả cao giúp Ukraine đối chọi cỗ máy quân sự khổng lồ của Nga trở thành nguồn cảm hứng, cho thấy công nghệ hiện đại có thể thay đổi cục diện chiến trường.
Tuy nhiên, thời kỳ huy hoàng của TB-2 không kéo dài. Nga nhanh chóng triển khai hệ thống phòng không nhiều tầng, kết hợp tác chiến điện tử mạnh mẽ. Các tổ hợp Pantsir-S1, Buk-M2 và Tor-M2 khiến chiếc UAV chậm chạp, bay thấp này dễ dàng trở thành mục tiêu.
Trước những mối đe dọa ngày càng lớn, đến năm 2023, Ukraine hầu như rút Bayraktar khỏi các nhiệm vụ tấn công. Thay vào đó, UAV chỉ đảm nhận vai trò trinh sát, chỉ thị mục tiêu hoặc tham gia một số phi vụ trong khu vực ít nguy hiểm. Nhiều chuyên gia từng dự đoán, Bayraktar sẽ “biến mất” khỏi chiến trường do không còn phù hợp với môi trường phòng không dày đặc.
Gân đây, sự trở lại của TB-2 là kết quả từ chiến dịch Ukraine phá hủy phòng không Nga. Các đòn tập kích bằng UAV cảm tử, tên lửa HARM và bom lượn đã mở lỗ hổng trong radar và mạng lưới tên lửa của Moscow, giúp Bayraktar có cơ hội tiến sâu để tung đòn đánh.
Khu vực Tendrivska Spit ở Kherson hiện nổi lên là điểm nóng mới, nơi Nga kiểm soát và dùng làm trạm trung chuyển UAV. Địa hình ven biển gây khó cho phòng không tầm ngắn, tạo cơ hội để TB-2 nhiều lần tập kích tàu Nga và mục tiêu hậu cần.
Một lợi thế khác của Ukraine là có thể tự sản xuất Bayraktar trong nước. Dù nhiều lần bị Nga tập kích, nhà máy gần Kiev vẫn duy trì hoạt động. Nhờ đó, Ukraine có thêm nguồn UAV cho các nhiệm vụ rủi ro, thay thế máy bay có người lái đắt đỏ.
Tuy nhiên, giới phân tích cảnh báo không nên kỳ vọng TB-2 tái lập thời kỳ huy hoàng; các đòn tấn công gần đây chỉ xuất hiện khi phòng không Nga suy yếu. Dù vậy, sự trở lại này vẫn mang tính biểu tượng, chứng tỏ Moscow không thể kiểm soát tuyệt đối bầu trời.
Ngoài giá trị chiến thuật, sự trở lại của TB-2 cho thấy Ukraine biết thích nghi nhanh chóng. Kiev chứng minh rằng cả khí tài tưởng chừng lỗi thời vẫn hiệu quả nếu khai thác đúng điểm yếu đối phương. Trong bối cảnh vũ khí phương Tây chưa đủ xoay chuyển toàn diện, việc tái sử dụng UAV nội địa trở thành lựa chọn hợp lý.
Quan trọng hơn, Bayraktar khơi lại tinh thần kháng cự mạnh mẽ của Ukraine thời kỳ đầu xung đột. Hình ảnh UAV nhỏ bé nhưng liều lĩnh tấn công Hải quân Nga củng cố niềm tin rằng Moscow không bất khả xâm phạm. Dù khó xoay chuyển cục diện, nhưng TB-2 vẫn có thể trở thành “cơn ác mộng” với hạm đội Nga trên Biển Đen.
Lê Quang