Bến phà Long Đại và những dòng ký ức

6 giờ trướcBài gốc

Chiến tranh đi qua từ lâu, thời gian đã “khâu lành” vết thương, làm tái sinh cả một vùng đất từng bị bom đạn cày xới nhưng tháng ngày bi tráng trên bến phà Long Đại vẫn còn lưu lại vẹn nguyên trong ký ức của những người đã từng sống, chiến đấu trong những ngày đánh Mỹ.

Tháng 9, cận kề với ngày hy sinh của 16 thanh niên xung phong (TNXP) quê Thái Bình (cũ) tại bến phà Long Đại, ông Nguyễn Văn Phúng và ông Trần Văn Bơi, nguyên chiến sĩ công binh C16, Binh trạm 16, từng công tác tại bến phà Long Đại trong những năm tháng chiến tranh, đã về thăm bến phà xưa để tưởng nhớ đồng đội và những người ngã xuống trong tháng ngày ác liệt.

Ông Nguyễn Văn Phúng và ông Trần Văn Bơi tại bia di tích trọng điểm Long Đại - Ảnh: B.C

Ông Nguyễn Văn Phúng quê gốc Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình (nay là tỉnh Hưng Yên), sau chiến tranh ở lại định cư ở thôn Phúc Mỹ, xã Trường Ninh. Vừa rải bước trên cây cầu sắt bắc qua dòng Long Đại, nơi ngày trước là bến phà 1, ông kể: “Trong kháng chiến chống Mỹ, bến phà Long Đại nằm trên trục đường chiến lược 15, là cung đường quan trọng để vận chuyển hàng hóa, vũ khí, nhân lực vượt dòng Long Đại tiếp tế cho chiến trường miền Nam. Từ năm 1965-1972, bến phà là trọng điểm đánh phá ác liệt của không quân và pháo hạm Mỹ. Với dã tâm cắt đứt mạch máu giao thông, ngăn chặn chi viện của miền Bắc cho chiến trường miền Nam, Mỹ đã điên cuồng trút xuống bến phà Long Đại hàng vạn tấn bom đạn đủ các loại. Thế nhưng, với tinh thần chiến đấu “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, lực lượng bộ đội, TNXP, dân công hỏa tuyến cùng với dân quân du kích và Nhân dân trên địa bàn đã kiên cường bám trụ “một tấc không đi, một li không rời”, dũng cảm đánh trả máy bay, rà phá bom mìn, san lấp hố bom, kiên quyết thông phà, thông tuyến. Dẫu bom đạn khốc liệt nhưng bằng tinh thần lạc quan “sông ta, ta cứ qua; phà ta, ta cứ đi; xe ta, ta cứ chạy”, những người chiến đấu trên bến phà Long Đại đã viết nên nhiều câu chuyện huyền thoại”.

Trọng điểm bến phà Long Đại là nơi hợp lực chiến đấu của nhiều lực lượng như công binh, pháo cao xạ, TNXP, dân công hỏa tuyến. Những năm đó, dòng sông Long Đại luôn sục sôi bởi pháo từ ngoài biển bắn vào, bom các loại từ máy bay trút xuống. Suốt bảy năm, từng đoàn xe tải, từng đoàn quân vẫn hối hả vượt sông trong bom đạn mịt mù để tiến vào miền Nam. Và trên bến phà Long Đại, có nhiều người đã nằm lại bởi đạn bom. Thân thể các anh, các chị hòa với cây cỏ, sông nước.

Ông Trần Văn Bơi kể: “Đau thương nhất trong những ngày lửa đạn tại “túi bom” Long Đại chính là sự hy sinh của các TNXP quê Nghệ An và Thái Bình. Tháng 6/1972, địch đánh phá ác liệt tại bến phà Long Đại và đường 15A. Đơn vị TNXP tỉnh Nghệ An bị giặc Mỹ ném bom rải thảm vào đội hình gây thương vong nặng nề, phải chuyển về tuyến sau củng cố lực lượng. Đại đội TNXP C130, quê ở tỉnh Thái Bình, được điều động từ đường 10 về thay thế. Nhưng ngày 19/9/1972, khoảng gần trưa, máy bay Mỹ kéo đến oanh kích bến phà và hầm trú ẩn làm 15 TNXP hy sinh. Sau đó 4 ngày, có một đồng chí nữa hy sinh, tất cả 16 người đều cùng quê Thái Bình”.

Ông Nguyễn Văn Phùng và ông Trần Văn Bơi tại bia di tích trọng điểm Long Đại. - Ảnh: B.C

Nơi 16 TNXP quê ở Thái Bình hy sinh ngày trước đã được xây dựng nhà bia tưởng niệm. Tháng 4/2025, UBND tỉnh Quảng Bình (cũ) phối hợp với Công ty CP Tập đoàn T&T tổ chức lễ khởi công công trình phụ trợ và khởi động dự án nâng cấp, tôn tạo di tích lịch sử nơi hy sinh của 16 TNXP tại bến phà Long Đại. Đây là nơi để những người dân trên mọi miền đất nước có thể đến để tìm hiểu về lịch sử và thắp cho các anh, các chị một nén hương tưởng nhớ, tri ân.

Nơi đây vẫn còn những hố bom, những căn hầm trú ẩn của TNXP ngày trước được phục dựng. Khi hy sinh, các anh, các chị còn rất trẻ, cả một tương lai rộng mở đang đón đợi phía trước, nhưng rồi chiến tranh với sự khốc liệt của nó đã gây nên những mất mát, đau thương. Bên bến phà xưa sông nước mênh mang, những con sóng nhỏ dập dềnh trên từng ngọn cỏ. Khung cảnh bình yên như để ru ngủ, vỗ về những người con thân yêu của Tổ quốc đã ngã xuống trên mảnh đất này bởi bom đạn của giặc Mỹ.

Đứng bên hố bom cũ, ông Phúng vừa bồi hồi nhớ về sự mất mát, hy sinh của đồng đội nhưng cũng thấy tự hào vì thế hệ hôm nay có nhiều việc làm ý nghĩa để đền đáp, tưởng nhớ, tri ân các anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống. Di tích lịch sử Bến phà II Long Đại-nơi hy sinh của 16 TNXP, đã được xếp hạng di tích lịch sử quốc gia. Bên bến phà xưa, trên lưng chừng ngọn đồi, Đền tưởng niệm Liệt sĩ Trường Sơn-Bến phà Long Đại cũng được xây dựng từ lâu để tri ân những liệt sĩ đã ngã xuống trên mảnh đất này và suốt dặm dài núi rừng Trường Sơn.

“Đây là nơi để những ai đã từng đi qua chiến tranh có thể tìm lại ký ức của một thời trận mạc, để sống với những ngày đã qua, để thắp cho đồng đội của mình một nén hương trong nỗi nhớ thương khôn cùng. Còn những người trẻ, lớn lên trong hòa bình, thì đến để cúi đầu ngưỡng vọng, biết ơn thế hệ cha anh”, ông Phúng bày tỏ.

Vùng đất Long Đại một thời đạn bom giờ có nhiều đổi thay với sông núi hữu tình, làng xóm trù mật. Thế nhưng câu chuyện về sự ác liệt của tọa độ lửa Long Đại, những mất mát, hy sinh đã từng diễn ra trên vùng đất này vẫn neo lại đầy ám ảnh trong lòng những người từng đi qua cuộc chiến. Với cựu binh Nguyễn Văn Phúng, cảm xúc ấy càng khác biệt khi đồng đội của ông, những người đồng hương quê lúa Thái Bình (nay là Hưng Yên) đã ngã xuống và nằm lại trên mảnh đất Quảng Trị yêu thương.

Lê Hoài Nam

Nguồn Quảng Trị : https://baoquangtri.vn/phong-su-ky-su/202509/ben-pha-long-dai-va-nhung-dong-ky-uc-a905442/