Bên trong nhà máy đất hiếm lớn nhất châu Âu và tham vọng thoát phụ thuộc Trung Quốc

2 giờ trướcBài gốc

Nhà máy nam châm đất hiếm Narva, do tập đoàn Neo Performance Materials (Canada) phát triển và vận hành từ tháng 9, là cơ sở sản xuất nam châm đất hiếm lớn nhất châu Âu. Nhà máy đặt tại biên giới Estonia – Nga, ngay bên dòng sông Narva – ranh giới ngoài cùng của EU và NATO.

Nam châm đất hiếm là thành phần sống còn trong xe điện, tua-bin gió, thiết bị y tế, smartphone, AI và vũ khí chính xác cao. Với việc hiện gần như toàn bộ nguồn nam châm nhập khẩu đến từ Trung Quốc, Narva trở thành “mảnh ghép chủ lực” giúp EU giảm phụ thuộc.

Theo Giám đốc điều hành Neo, ông Rahim Suleman, nhà máy dự kiến đạt 2.000 tấn nam châm trong năm nay và tăng lên 5.000 tấn trong thời gian tới, tương đương khoảng 10% nhu cầu châu Âu. Tuy vậy, ông nhấn mạnh nhu cầu thực tế có thể lên tới 20.000 tấn, nghĩa là EU còn rất nhiều việc phải làm.

Tại sao châu Âu quyết tâm xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm riêng?

Sự thống trị của Trung Quốc – chiếm gần 60% khai thác đất hiếm và hơn 90% sản xuất nam châm toàn cầu – khiến châu Âu lộ rõ rủi ro phụ thuộc. Những hạn chế xuất khẩu của Bắc Kinh từng làm chao đảo chuỗi cung ứng quốc tế, là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ đối với phương Tây.

Ủy ban châu Âu cảnh báo chuỗi cung ứng đang đối mặt nhiều rối loạn do kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực ô tô và năng lượng xanh. Khi nhu cầu đất hiếm dự báo tăng mạnh tới năm 2030, EU buộc phải đa dạng hóa nguồn cung.

Do đó, Brussels đang chuẩn bị ra mắt chương trình “RESourceEU”, nhằm xây dựng chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược tương tự sáng kiến “REPowerEU” trong lĩnh vực năng lượng. Narva trở thành ví dụ điển hình: được tài trợ 18,7 triệu euro, dù sản lượng còn nhỏ, nhưng đặt nền móng cho năng lực tự chủ của EU.

Những thách thức đang cản trở chiến lược tự chủ đất hiếm của châu Âu

Giới phân tích cảnh báo EU đang thiếu vốn, thiếu chuỗi cung ứng nội khối hoàn chỉnh và chi phí sản xuất cao hơn nhiều so với Trung Quốc. Những yếu tố này đặt dấu hỏi về khả năng đạt mục tiêu mở rộng quy mô chuỗi cung ứng của khối.

Caroline Messecar, chuyên gia của Fastmarkets, nhận định châu Âu cần tăng mạnh công suất nam châm mới có thể đạt mức “đa dạng hóa thực sự” cho ngành xe điện. Nếu không, các nhà sản xuất ô tô châu Âu vẫn phải dựa vào nguồn cung duy nhất từ Trung Quốc.

Trong khi đó, căng thẳng địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc khiến thị trường đất hiếm bất ổn hơn. Dù Bắc Kinh hoãn áp thêm các biện pháp kiểm soát xuất khẩu theo thỏa thuận giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Trump, các hạn chế cũ vẫn còn hiệu lực.

Narva thuộc Estonia, quốc gia có nền công nghiệp đất hiếm hình thành sớm và đã sở hữu cơ sở phân tách đất hiếm của Neo từ trước. Neo cho biết họ có lực lượng nhân sự chất lượng cao, môi trường pháp lý ổn định và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ cả Estonia lẫn EU.

Dù một số người lo ngại rủi ro an ninh khi Nga từng tuyên bố Narva “vốn thuộc Nga và cần lấy lại”, Neo khẳng định họ tự tin vào quyết định đầu tư dựa trên kinh nghiệm lâu năm tại Estonia và hệ sinh thái công nghiệp sẵn có.

Estonia cũng coi Narva là dự án chiến lược. Giới chức nước này nhấn mạnh nhà máy đến đúng thời điểm EU cần các năng lực xử lý, sản xuất khoáng sản quan trọng để thoát khỏi nhiên liệu hóa thạch và đối phó với cạnh tranh công nghệ từ Trung Quốc.

Nhà máy Narva có đủ sức xoay chuyển thế cân bằng đất hiếm toàn cầu?

Xét về quy mô, Narva chỉ đóng góp một phần nhỏ so với nhu cầu châu Âu và còn xa mới có thể cạnh tranh trực tiếp với Trung Quốc. Tuy nhiên, ý nghĩa chiến lược của nó rất lớn: tạo điểm khởi đầu cho chuỗi cung ứng đất hiếm “Made in EU”.

Dự án cho thấy châu Âu không tìm kiếm “tự chủ hoàn toàn”, mà hướng đến đa dạng hóa nguồn cung, giảm rủi ro tập trung và xây dựng chuỗi cung ứng bền vững hơn. Việc ký hợp đồng với các nhà cung ứng linh kiện ô tô như Schaeffler và Bosch chứng minh nhu cầu thị trường là rất lớn.

Các chuyên gia nhận định đây là “bước đi đầu tiên, nhưng rất cần thiết”, bởi ngành đất hiếm là lĩnh vực tỷ đô, ảnh hưởng trực tiếp đến các ngành công nghiệp trị giá nghìn tỷ đô như xe điện, năng lượng tái tạo và công nghệ cao.

Kì Lân (Theo CNBC)

Nguồn Người Đưa Tin : https://nguoiduatin.vn/ben-trong-nha-may-dat-hiem-lon-nhat-chau-au-va-tham-vong-thoat-phu-thuoc-trung-quoc-204250412175005653.htm